Spiegel: «Η Άγκυρα βρίσκεται σε πορεία κλιμάκωσης στο Αιγαίο»

«Η Τουρκία και η Ελλάδα βρίσκονται σε διαμάχη για τα αποθέματα φυσικού αερίου στη Μεσόγειο. Οι συνομιλίες φιλικής επίλυσης απέτυχαν. Θα υπάρξει στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ των δύο εταίρων του ΝΑΤΟ;»

Στο ρεπορτάζ των George Christides και Maximilian Popp αναφέρονται τα ακόλουθα:

Είναι λίγο μεγαλύτερο από ένα βράχο. Το ελληνικό νησί Καστελόριζο είναι μόνο εννέα τετραγωνικά χιλιόμετρα. Σχεδόν 500 άτομα ζουν εδώ. Και όμως, το Καστελόριζο είναι μία από τις πιο διεκδικούμενες περιοχές στη Μεσόγειο.

Το νησί βρίσκεται τρία χιλιόμετρα από την τουρκική ακτή και το επόμενο μεγαλύτερο νησί, η Ρόδος, βρίσκεται 125 χλμ. μακριά. Παρόλα αυτά, το Καστελόριζο ανήκει στην Ελλάδα- ένα γεγονός που δεν θέλει να αποδεχθεί ο τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan.

Τη δεκαετία του ’90, Ελλάδα και Τουρκία βρέθηκαν στο χείλος του πολέμου, εξαιτίας της διαμάχης που αφορούσε δύο ακατοίκητα νησιά του Αιγαίου. Τώρα, υπάρχει η απειλή μιας νέας ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ των δύο χωρών που ανήκουν στο ΝΑΤΟ.

Η Merkel εκτόνωσε μόνο προσωρινά τη διαμάχη

Η τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσε τον Ιούλιο ότι το ερευνητικό πλοίο Oruc Reis θα κάνει έρευνες για φυσικό αέριο στα ελληνικά ύδατα, ανοιχτά του Καστελόριζου. Η αποστολή θα συνοδευόταν από τουρκικά πολεμικά πλοία. Η Ελλάδα αντέδρασε θέτοντας σε υψηλή επιφυλακή το στρατό της.

Η παρέμβαση της Καγκελαρίου Angela Merkel εκτόνωσε τη διαμάχη προσωρινά. Η Τουρκία και η Ελλάδα συμφώνησαν να ξεκινήσουν συνομιλίες με τη διαμεσολάβηση της Γερμανίας. Το Oruc Reis παρέμεινε στο λιμάνι της Αττάλειας. Τώρα όμως κλιμακώνεται και πάλι η διαμάχη.

Ο έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υπέγραψε συμφωνία με την Αίγυπτο για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου στη Μεσόγειο την περασμένη εβδομάδα, γεγονός που προκάλεσε την απόσυρση της Τουρκίας από τις συνομιλίες με την Αθήνα, πριν καν ακόμα αυτές ξεκινήσουν. Τη Δευτέρα το Oruc Reis κατευθύνθηκε προς την Ελλάδα, με τη συνοδεία του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού.

Η ελληνική κυβέρνηση χαρακτηρίζει την ενέργεια «αποσταθεροποιητική και απειλητική για την ειρήνη». «Η Ελλάδα θα υπερασπιστεί την κυριαρχία της», αναφέρεται σε ανακοίνωση του Υπουργείου Εξωτερικών. Σύμφωνα με διπλωμάτες και στρατιωτικούς αξιωματούχους, έχουν κληθεί να επιστρέψουν από τις διακοπές τους όλοι οι στρατιώτες.

Κατά τη διάρκεια όλης της νύχτας της Τρίτης, το τουρκικό ερευνητικό πλοίο κινήθηκε σε περιοχή που η Ελλάδα θεωρεί δική της Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Ελληνικά πολεμικά πλοία απεύθυναν έκκληση κάθε 15 λεπτά στον καπετάνιο του Oruc Reis να αποχωρήσει άμεσα. Ωστόσο, οι κλήσεις έμειναν αναπάντητες, όπως ειπώθηκε από κύκλους του Υπουργείου Άμυνας το πρωί στην  Αθήνα.

Αυτή την Τρίτη ήρθε η επόμενη πρόκληση. Ο τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Mevlüt Cavusoglu ανακοίνωσε ότι θα εκδώσει νέες άδειες για γεωτρήσεις στην ανατολική Μεσόγειο μέχρι το τέλος του μήνα.

Περισσότερο από μια διαμάχη μόνο για τα μικρά νησιά

Η διαμάχη εδαφικής κυριαρχίας μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας αφορά πολύ περισσότερα από τα αραιοκατοικημένα νησιά. Την περασμένη δεκαετία, ανακαλύφθηκαν αποθέματα φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο, τα οποία αντιστοιχούν 50 φορές στην ετήσια κατανάλωση της Γαλλίας. Κάθε τετραγωνικό χιλιόμετρο στο Αιγαίο υπόσχεται την προοπτική τεράστιου εισοδήματος.

Ουσιαστκά, τα εδάφη της Τουρκίας καθορίζονται από τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923. Όμως, ο Erdogan δεν θέλει να αποδεχθεί την κατανομή. Ασκεί κριτική για το γεγονός ότι ένα νησί, όπως το Καστελόριζο, το οποίο βρίσκεται μόνο λίγα χιλιόμετρα από την τουρκική ακτή, δόθηκε στην Ελλάδα- και μαζί και η θαλάσσια περιοχή γύρω από αυτό στο Αιγαίο. «Η Τουρκία θέλει να συνδεθεί με το οθωμανικό παρελθόν της», αναφέρει ο Άγγελος Συρίγος, νομικός και πολιτικός επιστήμονας και κάνει μια εκρηκτική σύγκριση. «Ένα σουνιτικό Ιράν αναδύεται στα σύνορα της Ελλάδας».

Στην Άγκυρα υπάρχει μεγάλη ανησυχία ότι θα αγνοηθεί στην κατανομή του ορυκτού πλούτου. Ήδη το 2006, ο τούρκος ναύαρχος Cem Gürdeniz, ανέδειξε την ιδέα της ‘Γαλάζιας Πατρίδας’, Mavi Vatan, εκφράζοντας τις αξιώσεις της Τουρκίας για τμήμα του Αιγαίου που φθάνει μέχρι και την Κρήτη.

Η Τουρκία, με τη στάση της, είναι ως επί το πλείστον απομονωμένη στην περιοχή. Ενώ Ελλάδα, Κύπρος, Αίγυπτος, Ισραήλ και Ιταλία έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους και έχουν σχηματίσει μια συμμαχία για την ενέργεια, το East Mediterranen Gas Forum, o Erdogan έχει με το μέρος του, μόνο την κυβέρνηση ενότητας στην Τρίπολη.

Ο Erdogan βρίσκεται υπό πίεση στο εσωτερικό της χώρας

Παρόλα αυτά, ο τούρκος Πρόεδρος εμφανίζεται αποφασισμένος να προσχωρήσει το εγχείρημα της ‘Γαλάζιας Πατρίδας’. Η κυβέρνησή του υπέγραψε συμφωνία με τον Πρωθυπουργό της Λιβύης Fayez Sarraj, η οποία προβλέπει εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου πολύ πέραν των τωρινών τουρκικών χωρικών υδάτων. Προφανώς, θέλει να δημιουργήσει τετελεσμένα στο Αιγαίο.

Ο Erdogan βρίσκεται υπό πίεση στο εσωτερικό της χώρας. Οι οικονομικές προοπτικές, οι οποίες ήταν δυσοίωνες ήδη πριν την κρίση του κορωνοϊού, έχουν επιδεινωθεί περισσότερο ως συνέπεια της πανδημίας. Με ισοτιμία 9 προς 1, η τουρκική λίρα βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο έναντι του ευρώ. Αυτός είναι ο λόγος που ο τούρκος Πρόεδρος αναζητά τη σωτηρία του στην εξωτερική πολιτική.

Μέχρι στιγμής, οι Ευρωπαίοι είχαν καθησυχαστεί, λέγοντας ότι η Τουρκία και η Ελλάδα θα αποφύγουν μια στρατιωτική σύγκρουση λόγω των απρόβλεπτων συνεπειών. Δεν θα πρέπει να βασίζονται πλέον σε αυτό.