Σαν σήμερα, 20 Ιουλίου, τουρκικά στρατεύματα εισβάλλουν στην Κύπρο

 Σαν σήμερα, 20 Ιουλίου, τουρκικά στρατεύματα εισβάλλουν στην Κύπρο

Λίγες ημέρες μετά το υποκινούμενο από τη χούντα των Αθηνών πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, η Τουρκία βρίσκει την ευκαιρία και εξαπολύει τον «Αττίλα 1», το πρώτο μέρος δηλαδή της απόβασης και εισβολής στην Κύπρο. Το έγκλημα κατά της Κύπρου, ωστόσο, είχε ξεκινήσει μερικά χρόνια νωρίτερα με την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας.

Toυ Νίκου Δεμισιώτη (reader.gr)

Εισβολή Τούρκων στρατιωτών στην Κύπρο | YouTube

Χαράματα της 20ης Ιουλίου του 1974. Είναι η αποφράδα ημέρα που η Τουρκία ξεκίνησε στην εισβολή στην Κύπρο με την κωδική ονομασία «Αττίλας» με αποβατικές και αεροπορικές επιχειρήσεις. Συμμετείχαν συνολικά γύρω στους 40.000 άνδρες υπό τη διοίκηση του αντιστρατήγου Νουρετίν Ερσίν. Η Τουρκία υποστήριξε ότι δεν επρόκειτο για εισβολή, αλλά για «ειρηνική επέμβαση», με σκοπό την επαναφορά της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο, που είχε καταλυθεί από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου.

Η τραγωδία, ωστόσο, είχε ξεκινήσει μερικά χρόνια νωρίτερα. Το 1967. Όταν ένα επεισόδιο σε ένα χωριό της Κύπρου οδήγησε τη χούντα της Αθήνας σε μια προδοτική συμφωνία που αφορούσε την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο. «Είναι μια πτυχή που πρέπει να ερευνηθεί γιατί από κει για μένα αρχίζει η τραγωδία της Κύπρου», είχε πει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης από το βήμα της Βουλής τον Δεκέμβριο του 1986 σε συζήτηση για τον περιβόητο «Φάκελο της Κύπρου».

Το μαύρο ξημέρωμα που έπιασε την ελληνική πλευρά στον ύπνο

Ήταν λίγο μετά τις 5 το πρωί. Μια ημέρα σαν σήμερα. Στις 20 Ιουλίου 1974. Μόλις πέντε ημέρες μετά το υποκινούμενο από τη χούντα της Αθήνας, πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Ο τουρκικός στρατός άρχισε να αποβιβάζει δυνάμεις στην περιοχή Πέντε Μίλι, οκτώ χιλιόμετρα δυτικά της Κερύνειας. Οι κάτοικοι της περιοχής βρέθηκαν ξαφνικά μπροστά σε ένα στρατό που είχε εισβάλει στον τόπο τους και έδειξε από την πρώτη στιγμή το σκληρό του πρόσωπο. Άοπλοι πολίτες δολοφονήθηκαν, γυναίκες βιάστηκαν και αιχμάλωτοι στρατιώτες εκτελέστηκαν. Οικογένειες έφυγαν για να γλιτώσουν, να προλάβουν να μη σκοτωθούν από τους πυροβολισμούς και τους στρατιώτες που εισέβαλαν στα σπίτια, παίρνοντας αιχμαλώτους και «θερίζοντας» τον θάνατο στο πέρασμά τους. Οι περισσότεροι έφυγαν χωρίς να πάρουν τίποτα μαζί τους, με τα ρούχα που φορούσαν, δίχως φαγητό και νερό.  Όλοι τους πίστευαν πως είναι παροδικό, πως μόλις τελειώσει όλο αυτό θα γυρίσουν στα σπίτια τους και θα επιστρέψουν στη ζωή τους.

Ταυτόχρονα, σμήνη τουρκικών αεροπλάνων άρχισαν τις επιθέσεις, συνεχώς και κατά κύματα κατά της ευρύτερης περιοχής της Κερύνειας και της Λευκωσίας, ενώ άλλα αεροσκάφη και ελικόπτερα επιχειρούσαν ρίψεις αλεξιπτωτιστών σε επίκαιρα σημεία.

Η ελληνική πλευρά πιάστηκε κυριολεκτικά στον ύπνο. Η αντίδρασή της ήταν ανεξήγητα αργοπορημένη αν και μετά από χρόνια αποκαλύφθηκε πως η ΚΥΠ γνώριζε τα πάντα από την αρχή. Και το ελληνικό Πεντάγωνο, όμως, γνώριζε τις κινήσεις των Τούρκων. Θεώρησε, όμως, ότι... μπλοφάρουν. Μόλις στις 8:40 το πρωί (πάνω από τρεις ώρες αργότερα) δόθηκε επισήμως από την Αθήνα η εντολή εφαρμογής των πολεμικών σχεδίων, ενώ το ελληνικό ραδιόφωνο, μετέδωσε την είδηση γύρω στις 11 το πρωί.

Η δικτατορία στην Αθήνα αιφνιδιασμένη αρχίζει να παρουσιάζει εικόνα διάλυσης. Κηρύσσει γενική επιστράτευση, η οποία εξελίσσεται σε φιάσκο, δείχνοντας την τραγική κατάσταση που βρισκόταν ο Ελληνικός Στρατός. Και να φανταστεί κανείς πως η εισβολή των Τούρκων ήταν μια επιχείρηση στημένη στο πόδι. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που έγραψε στα απομνημονεύματα του ο Τούρκος στρατηγός Μπεντρεντίν Ντεμιρέλ, ο οποίος ήταν ο διοικητής 39ης Μεραρχίας Πεζικού που αποτέλεσε το πρώτο κύμα της απόβασης στις ακτές της Κερύνειας. «Αναρωτιέμαι σήμερα αν τότε εκείνη η ακτή είχε εμπόδια ή ήταν ναρκοθετημένη! Τι θα κάναμε; Ποια άλλη ακτή θα επιλέγαμε και θα ερευνούσαμε; Ήταν ποτέ δυνατόν αφού η επιχείρηση στην Κύπρο θα άρχιζε το πρωί της 20ης Ιουλίου, να ψάχναμε άλλη ακτή και να την ερευνούσαμε κιόλας; Υπήρχε επαρκής χρόνος;». Είναι προφανές ότι από τη μία οι Τούρκοι δεν είχαν προβεί σε επαρκή προπαρασκευή και από την άλλη οι ελληνικές δυνάμεις αν και ανέμεναν μια τουρκική κίνηση δεν είχαν προετοιμάσει την άμυνα.

Κάπως έτσι, η Τουρκία, έχοντας, πλέον, την πρωτοβουλία των κινήσεων εφαρμόζει τα σχέδια της. Στο τέλος του «Αττίλα 1» (το απόγευμα της 22ας Ιουλίου) η Τουρκία κατέχει το 3% της Κύπρου. Αυτό, ωστόσο, είναι μόνο η αρχή της τραγωδίας. Λίγες ημέρες αργότερα θα ξεκινούσε ο «Αττίλας 2»...

Γιατί η χούντα απέσυρε την ελληνική μεραρχία

Πίσω στον χρόνο, το Νοέμβριο του 1967, δημιουργείται μια εστία έντασης στο νησί, στο χωριό Κοφίνου, νοτιοδυτικά της Λάρνακας. Εκεί μια μικρή παραστρατιωτική ομάδα Τουρκοκυπρίων επιχείρησε να ελέγξει την κεντρική οδική αρτηρία. Η απάντηση της ελληνοκυπριακής πλευράς ήταν άμεση, σκληρή και δυσανάλογη. Μετά από μικρής έντασης ένοπλα επεισόδια, αναλαμβάνει δράση ο στρατηγός Γρίβας ο οποίος εισβάλλει με μεγάλη στρατιωτική δύναμη μέσα στον τουρκοκυπριακό θύλακα και προκαλεί μακελειό.

Μετά από τα όσα δραματικά έγιναν, οι Τούρκοι βρίσκονται με το δάκτυλο στη σκανδάλη και απειλούν τους πάντες και τα πάντα. Απαιτούν να αποσυρθούν οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις από την Κύπρο. Την ίδια ώρα ο Γρίβας παίρνει το αεροπλάνο (χωρίς επιστροφή) για την Αθήνα και ο υφυπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Σάιρους Βανς (είχε οριστεί ειδικός απεσταλμένος) το αντίστοιχο για την Άγκυρα όπου προσπαθεί να αποσοβήσει έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο που μοιάζει πιο πιθανός από ποτέ.

Εκεί μαθαίνει πως ο Αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία, μαζί με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών, Ιχσάν Τσαγλαγιαγκίλ, έχουν φτιάξει ένα προσχέδιο συμφωνίας το οποίο περιλαμβάνει μόνο τις θέσεις της Άγκυρας.

Αυτό το κείμενο θα το μετέφερε στην Αθήνα ο Βανς και θα το διαπραγματευόταν με τον Έλληνα ΥΠΕΞ, (διπλωμάτη και πρώην υπηρεσιακό πρωθυπουργό) Παναγιώτη Πιπινέλη ο οποίος το μετέφερε στον αρχιπραξικοπηματία Παπαδόπουλο. Η ηγετική ομάδα των χουντικών αποφάσισε να υπογράψει την προδοτική αυτή συμφωνία χωρίς να κάνει καμία συζήτηση με τον Μακάριο. Μόνο ο φιλοβασιλικός στρατηγός Σπαντιδάκης προέβαλε κάποια αντίσταση αλλά ο Παπαδόπουλος ήταν αμετακίνητος.

Όταν ο Μακάριος ενημερώθηκε από τον Αμερικανό πρέσβη στην Κύπρο πως η Αθήνα είχε υπογράψει μια συμφωνία η οποία μεταξύ άλλων προέβλεπε και την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας, ο εμβληματικός πρόεδρος της μεγαλονήσου αρνήθηκε να το κάνει. Προφανής στόχος ήταν να εκθέσει την χούντα που θα αναγκαζόταν να το κάνει η ίδια. Την τελευταία στιγμή και μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις με τον Βανς ο Μακάριος κατάφερε να αποσοβήσει και τη διάλυση της Εθνικής Φρουράς. Αυτό που δεν κατάφερε να αποτρέψει ήταν η εθνική τραγωδία που θα ερχόταν μερικά χρόνια αργότερα με την εισβολή του «Αττίλα» σε ένα, ουσιαστικά, δίχως άμυνα νησί.

Στο άκουσμα της είδησης για την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας, ο Γεώργιος Παπανδρέου με προφανή σαρκαστική διάθεση τόνισε: «Η Φαυλοκρατία έστειλε τον Στρατόν του Έθνους εις την Κύπρον και η Στρατοκρατία τον φέρνει πίσω».

Ο Τούρκος πρωθυπουργός Σ. Ντεμιρέλ είπε αργότερα σε Έλληνα συνομιλητή του πως «περίμενα ότι θα υποχωρήσουν οι Έλληνες αλλά όχι ότι θα ξεβρακωθούν»…

Σε ό,τι αφορά τον… υπερπατριώτη Γεώργιο Παπαδόπουλο, όταν κλήθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις της Βουλής για εκείνη τη συμφωνία αφού πρώτα αμφισβήτησε τη δυνατότητα της μεραρχίας να αμυνθεί αποτελεσματικά, είπε πως την υπέγραψε επειδή ήθελε να αποτρέψει έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο και επειδή «παρενέβη ο Βανς και όλοι οι άλλοι εσταμάτησαν. Εκπρόσωπος του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών… Τι να κάνουμε;»!