Μύθος ή Αλήθεια: Όντως μας ξυπνάει ο καφές ;

Για πολλούς, είναι το απαράβατο τελετουργικό του πρωινού: τίποτα δεν ξεκινάει χωρίς ένα φλιτζάνι καφέ. Ωστόσο, καθώς πίνουμε το ζεστό, αρωματικό ρόφημα, συχνά αναρωτιόμαστε: Δρα πραγματικά τόσο γρήγορα η καφεΐνη; Και μας ξυπνάει αλήθεια, ή είναι απλώς ιδέα μας; Η επιστήμη έχει ξεκάθαρες απαντήσεις σε αυτό.

Η επιστήμη πίσω από την εγρήγορση

Η διεγερτική δράση του καφέ δεν είναι μύθος, αλλά βασίζεται σε έναν σύνθετο μηχανισμό στον εγκέφαλό μας. Ο κύριος πρωταγωνιστής σε αυτή τη διαδικασία είναι η αδενοσίνη, ένας νευροδιαβιβαστής που συσσωρεύεται στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όσο περισσότερη αδενοσίνη συνδέεται με συγκεκριμένους υποδοχείς, τόσο πιο κουρασμένοι νιώθουμε – ένα φυσικό σήμα του σώματός μας ότι χρειάζεται ξεκούραση.

Εδώ ακριβώς παρεμβαίνει η καφεΐνη. Χημικά, είναι τόσο όμοια με την αδενοσίνη, ώστε μπορεί να συνδεθεί στους ίδιους υποδοχείς. Έτσι, μπλοκάρει τις θέσεις σύνδεσης, χωρίς όμως να εκπέμπει τα σήματα κούρασης της αδενοσίνης. Το αποτέλεσμα: τα σήματα κούρασης ουσιαστικά «απενεργοποιούνται», το νευρικό σύστημα παραμένει ενεργό και εμείς νιώθουμε πιο ξύπνιοι και σε εγρήγορση. Επιπλέον, αυτό το μπλοκάρισμα διεγείρει την απελευθέρωση διεγερτικών ουσιών όπως η αδρεναλίνη και η ντοπαμίνη, οι οποίες μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεσή μας και να αυξήσουν τη συγκέντρωση.

Πόσο γρήγορα και πόσο διαρκεί η επίδραση;

Η φράση «Πρώτα ένας καφές» υποδηλώνει μια άμεση δράση, αλλά αυτό είναι μια ψευδαίσθηση. Η πραγματική φυσιολογική επίδραση δεν ξεκινά αμέσως:

Έναρξη δράσης: Συνήθως χρειάζονται 15 έως 20 λεπτά για να περάσει η καφεΐνη από το γαστρεντερικό σύστημα στο αίμα και να αναπτύξει την πλήρη δράση της στον εγκέφαλο.

Διάρκεια δράσης: Η ημιζωή της καφεΐνης – ο χρόνος που χρειάζεται το σώμα για να διασπάσει τη μισή ουσία – είναι κατά μέσο όρο τέσσερις έως έξι ώρες. Αυτό σημαίνει ότι η επίδραση είναι αισθητή για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε ορισμένους ανθρώπους μπορεί να διαρκέσει ακόμη και έως δέκα ώρες, καθιστώντας δύσκολο τον ύπνο.

Ο ρόλος της συνήθειας και των ατομικών διαφορών

Αν και ο επιστημονικός μηχανισμός είναι σαφής, η επίδραση του καφέ επηρεάζεται από πολλούς ατομικούς παράγοντες:

Ανοχή: Η τακτική κατανάλωση καφέ οδηγεί τον οργανισμό να συνηθίζει την καφεΐνη. Ο εγκέφαλος δημιουργεί περισσότερους υποδοχείς αδενοσίνης με την πάροδο του χρόνου, έτσι ώστε η ίδια δράση να απαιτεί μεγαλύτερη δόση.

Γενετική: Τα γονίδια επηρεάζουν το πόσο γρήγορα το σώμα μεταβολίζει την καφεΐνη. Οι λεγόμενοι «ταχείς μεταβολιστές» νιώθουν συχνά την επίδραση για μικρότερο χρονικό διάστημα, ενώ οι «αργοί μεταβολιστές» είναι πιο ευαίσθητοι στην καφεΐνη.

Το φαινόμενο του placebo: Μόνο το τελετουργικό της παρασκευής του καφέ και το άρωμά του μπορούν να έχουν ψυχολογικά μια διεγερτική επίδραση. Αυτό το φαινόμενο δεν πρέπει να υποτιμάται.

Επομένως, ο καφές όντως μας ξυπνάει. Ωστόσο, η πραγματική επίδραση είναι ένας συνδυασμός μιας βιοχημικής αντίδρασης στον εγκέφαλο, της ατομικής προδιάθεσης και της ψυχολογίας της καθημερινής μας συνήθειας.

Πηγή δημοσίευσης: Βαυαρική Ραδιοφωνία