Αρμενία-Αζερμπαϊτζάν: Συμφωνία ειρήνης μετά από 40 περίπου χρόνια

Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν έδωσαν χθες στη δημοσιότητα το κείμενο μιας συμφωνίας ειρήνης, που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ, με τις χώρες να δεσμεύονται ότι θα σέβονται την εδαφική ακεραιότητα η μία της άλλης και ότι θα τερματίσουν επίσημα μια σύγκρουση σχεδόν τεσσάρων δεκαετιών.

Η συμφωνία επιτεύχθηκε στην Ουάσινγκτον την περασμένη Παρασκευή, στη συνάντηση του Αζέρου προέδρου Ιλχάμ Αλίεφ και του Αρμένιου πρωθυπουργού Νικόλ Πασινιάν με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.

Το κείμενο της συμφωνίας, που δημοσιεύθηκε από τα υπουργεία Εξωτερικών και των δύο χωρών, αναφέρει ότι το Γιερεβάν και το Μπακού θα παραιτηθούν από όλες τις αξιώσεις στην επικράτεια της μίας και της άλλης, δεν θα κάνουν χρήση βίας η μία εναντίον της άλλης και θα δεσμευτούν να σέβονται το διεθνές δίκαιο.

«Αυτή η συμφωνία αποτελεί μια σταθερή βάση για την εγκαθίδρυση μιας αξιόπιστης και διαρκούς ειρήνης, αποτέλεσμα μιας συμφωνίας μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν που αντικατοπτρίζει τα ισορροπημένα συμφέροντα των δύο χωρών», έγραψε ο Πασινιάν στο Facebook.

Η Αρμενία, με τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού της να είναι χριστιανοί, και το Αζερμπαϊτζάν, με την πλειοψηφία του πληθυσμού της να είναι μουσουλμάνοι, αναμετρήθηκαν σε δύο πολέμους για τα σύνορά τους και για το καθεστώς των εθνοτικών θυλάκων που βρίσκονται στα αντίστοιχα εδάφη τους.

Οι δύο πρώην σοβιετικές δημοκρατίες προσπαθούν εδώ και χρόνια να καταλήξουν σε μια ειρηνευτική συμφωνία, αλλά οι συνομιλίες δεν κατέληγαν σε κάποιο αποτέλεσμα. Την Παρασκευή, οι ηγέτες τους δεσμεύτηκαν στην Ουάσινγκτον, σύμφωνα με τον Τραμπ, να «σταματήσουν οριστικά» την εδαφική τους διένεξη.

Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ

Ο Πόλεμος Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν: Το χρονικό 

Ο πόλεμος μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν αποτελεί μια από τις πιο σύνθετες και μακροχρόνιες εδαφικές συγκρούσεις της σύγχρονης ιστορίας. Με επίκεντρο την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αυτή η διαμάχη έχει βαθιές ρίζες που ανάγονται στην εποχή της Σοβιετικής Ένωσης και έχει πυροδοτήσει κύκλους βίας με καταστροφικές συνέπειες για τους πληθυσμούς και τις δύο πλευρές.

Ιστορικό Υπόβαθρο: Η Κληρονομιά της Σοβιετικής Εποχής

Η καρδιά της διαμάχης βρίσκεται στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μία ορεινή περιοχή που, αν και είχε κυρίως αρμενικό πληθυσμό, εντάχθηκε ως αυτόνομη επαρχία στην επικράτεια του Σοβιετικού Αζερμπαϊτζάν το 1923. Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι εθνικιστικές εντάσεις οξύνθηκαν. Το 1991, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ κήρυξε την ανεξαρτησία του, πυροδοτώντας τον Πρώτο Πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (1988-1994). Ο πόλεμος αυτός κατέληξε σε νίκη της Αρμενίας και των τοπικών αρμενικών δυνάμεων, οι οποίες απέκτησαν τον έλεγχο όχι μόνο του Καραμπάχ, αλλά και των γύρω περιοχών του Αζερμπαϊτζάν, δημιουργώντας μία ντε φάκτο «Δημοκρατία του Αρτσάχ».

Η Επιστροφή της Βίας: Ο Πόλεμος του 2020

Για σχεδόν τρεις δεκαετίες, η κατάσταση παρέμεινε παγωμένη, με περιοδικές συνοριακές αψιμαχίες. Όμως, το φθινόπωρο του 2020, το Αζερμπαϊτζάν, με την ισχυρή στρατιωτική υποστήριξη της Τουρκίας, εξαπέλυσε μια μεγάλη στρατιωτική επίθεση. Ο πόλεμος, διάρκειας 44 ημερών, κατέληξε σε συντριπτική ήττα της Αρμενίας. Το Αζερμπαϊτζάν ανέκτησε μεγάλο μέρος των χαμένων εδαφών του γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, καθώς και στρατηγικές περιοχές εντός της ίδιας της επαρχίας. Μία συμφωνία εκεχειρίας, με τη μεσολάβηση της Ρωσίας, οδήγησε στην ανάπτυξη ρωσικών ειρηνευτικών δυνάμεων στην περιοχή.

Η Τελική Κατάληψη και η Ανθρωπιστική Κρίση (2023)

Η ένταση παρέμεινε υψηλή και μετά το 2020. Τον Σεπτέμβριο του 2023, το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε μια νέα, αστραπιαία στρατιωτική επιχείρηση. Μέσα σε λίγες ώρες, οι τοπικές αρμενικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Το αποτέλεσμα ήταν η πλήρης κατάληψη του Ναγκόρνο-Καραμπάχ από το Αζερμπαϊτζάν και η μαζική έξοδος σχεδόν ολόκληρου του αρμενικού πληθυσμού της περιοχής, περίπου 100.000 άνθρωποι, οι οποίοι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους μέσα σε λίγες ημέρες, φοβούμενοι διώξεις. Η αυτοανακηρυχθείσα Δημοκρατία του Αρτσάχ διαλύθηκε επίσημα, τερματίζοντας ουσιαστικά την αρμενική παρουσία στο ιστορικό αυτό έδαφος.

Διεθνείς Διαστάσεις

Η σύγκρουση έχει σημαντικές γεωπολιτικές προεκτάσεις:

Ρωσία: Παραδοσιακός σύμμαχος της Αρμενίας, η Ρωσία φάνηκε να έχει αποδυναμωθεί στην περιοχή μετά τον πόλεμο του 2020, καθώς οι δυνάμεις της ήταν απασχολημένες στην Ουκρανία.

Τουρκία: Σταθερός και ισχυρός σύμμαχος του Αζερμπαϊτζάν, παρείχε σημαντική στρατιωτική και πολιτική στήριξη.

Δύση: Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ έχουν εκφράσει ανησυχίες για την ανθρωπιστική κατάσταση και έχουν προσπαθήσει να μεσολαβήσουν, αλλά με περιορισμένη επιτυχία.

Ο πόλεμος Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν είναι ένα παράδειγμα παλαιών εθνικιστικών συγκρούσεων που αναβιώνουν με σύγχρονους όρους. Η στρατιωτική πτυχή της σύγκρουσης φαίνεται να έχει ολοκληρωθεί με την πλήρη επικράτηση του Αζερμπαϊτζάν.

Ο πόλεμος μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν δεν έχει μία μοναδική ημερομηνία έναρξης, καθώς πρόκειται για μια μακροχρόνια σύγκρουση που έχει περάσει από διάφορες φάσεις.

Οι κύριοι πόλεμοι και οι σημαντικές εξελίξεις είναι:

Πρώτος Πόλεμος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (1988-1994): Η σύγκρουση κλιμακώθηκε σε πλήρους κλίμακας πόλεμο κατά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Δεύτερος Πόλεμος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (2020): Ένας πόλεμος 44 ημερών που ξεκίνησε στις 27 Σεπτεμβρίου 2020 και έληξε με την επικράτηση του Αζερμπαϊτζάν σε μεγάλο μέρος της περιοχής.

Στρατιωτική επιχείρηση (2023): Μια αστραπιαία επίθεση του Αζερμπαϊτζάν τον Σεπτέμβριο του 2023 οδήγησε στην πλήρη κατάληψη του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και τον εκτοπισμό του αρμενικού πληθυσμού.