Πως γίνεται η ονοματοδοσία των ακραίων καιρικών φαινομένων

Του Θοδωρή Καραουλάνη, δημοσιεύτηκε https://greenagenda.gr/

Με αφορμή τη "Sabine"  ξεκινήσαμε να ψάχνουμε πώς γίνεται η ονοματοδοσία των φαινομένων αυτών. Aναδημοσιεύουμε μέρος της συζήτησης που είχε ο Θεόδωρος Καραουλάνης (σελίδα https://greenagenda.gr/) με τον μετεωρολόγο Βασίλη Κωστόπουλο.

Ο Κωστόπουλος είναι σήμερα συνεργαζόμενος ερευνητής με τη Μονάδα Διαστημικών Προγραμμάτων του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά, με πολυετή θητεία στο παρελθόν στην Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία.

Τελικά πρέπει να μιλάμε για καταιγίδα, για θύελλα ή για τυφώνα;

Όλοι μας έχουμε παρατηρήσει στα δελτία ειδήσεων ή έχουμε ενημερωθεί από τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο για τροπικές θύελλες (tropical storms) που ενίοτε εξελίσσονται σε φονικούς κυκλώνες και αποκαλούνται Hurricanes στον Ατλαντικό και Typhoons στον Ειρηνικό ωκεανό. Η λέξη Hurricane προέρχεται από τη λέξη Juracán της φυλής Taino που ζούσε στα νησιά της Καραϊβικής πολύ πριν από την εποχή του Κολόμβου. Ο Juracán ήταν το πνεύμα του κακού που προκαλούσε σφοδρούς ανέμους και πολύ άσχημο καιρό για να τιμωρήσει τους ανθρώπους. Η λέξη Typhoon προέρχεται από τη Κινέζικη λέξη ta-feng  που σημαίνει «σφοδροί άνεμοι» Η δημιουργία τους, σύμφωνα με τη διεθνή κλιματολογική πρακτική που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες, συμβαίνει όταν η ένταση του πνέοντος ανέμου σε ένα «σφοδρό» σύστημα χαμηλών πιέσεων, που διεθνώς αποκαλείται Storm και δεν έχει σχέση με αυτό που ονομάζουμε στην Ελλάδα καταιγίδα, υπερβαίνει τους 39 κόμβους (8 Μποφόρ). Οι 39 κόμβοι διαχωρίζουν ποια από τα συστήματα χαμηλών πιέσεων εξελίσσονται σε θύελλες, ενώ οι 75 κόμβοι (12 Μποφόρ) ποιες από τις τροπικές θύελλες εξελίσσονται σε Hurricanes ή σε Typhoons. Από εκεί και πέρα σύμφωνα με τη κατηγοριοποίηση των Saffir και Simpson τα Hurricanes ή οι Τυφώνες εντάσσονται σε κλίμακα καταστροφών (κατηγορία1 some damage έως κατηγορία 5 Catastrophic damage). Έχουμε δει όλοι μας τα αποτελέσματα της Katrina στη Νέα Ορλεάνη όπου κόστισε πάνω από 1800 ανθρώπινες ζωές το 2005 και πιθανό έχουμε ακούσει για το καταστροφικό τυφώνα Morakot που προκάλεσε την απώλεια 653 συνανθρώπων μας στη Ταιβάν το 2009.

Ποια η σχέση μεταξύ κατηγοριοποίησης και ονοματοδοσίας; Πώς παίρνουν τα ονόματά τους;

Οι τροπικές αυτές θύελλες μπορεί να έχουν τα συγκεκριμένα ονόματα που ακούμε από τα ΜΜΕ αλλά δεν βαπτίζονται μετά τη γέννηση τους όπως οι άνθρωποι, αφού το όνομα περιμένει την άφιξη τους χρόνια πριν από την εμφάνιση τους. Η πρακτική αυτή αντιμετώπιση της «ονοματοδοσίας» των τροπικών καταιγίδων χρησιμοποιείται συστηματικά από τη δεκαετία του 1950 με ένα  τρόπο που εξασφαλίζει:

Πρώτον, οι προειδοποιήσεις προς το παγκόσμιο κοινό και τα διεθνή μέσα μεταφορών να είναι άμεσες και ομοιόμορφες σε όλες τις Κλιματικές ζώνες του πλανήτη σε ότι αφορά τη διαπίστωση και το μέγεθος του κινδύνου.

Δεύτερον, τη γεωγραφική διαχείριση του κινδύνου όταν αρκετές τροπικές θύελλες αναπτύσσονται και εξελίσσονται ταυτόχρονα στην ίδια  κλιματική ζώνη.

Η μεθοδολογία αυτή τηρείται από διεθνή επιτροπή του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (World Meteorological Organization-WMO) που μεταξύ άλλων, δημιουργεί και συντηρεί καταλόγους ονομάτων για τις τροπικές θύελλες που «γεννιούνται» από τη φύση σε συγκεκριμένες  περιοχές του πλανήτη όπως ο Κεντρικός Ατλαντικός ωκεανός, ο Βορειοανατολικός Ειρηνικός ωκεανός, οι Αυστραλιανές θάλασσες κλπ.

Κάποια ονόματα όμως τα βλέπουμε να ξαναέρχονται στην επικαιρότητα, ενώ κάποια άλλα μένουν στην ιστορία. Γιατί γίνεται αυτό;

Οι κατάλογοι αυτοί του WMO καλύπτουν ένα αριθμό αυτών φαινομένων που δημιουργούνται σε μια εξαετία και στη συνέχεια η λίστα χρησιμοποιείται από την αρχή. Για παράδειγμα, η λίστα ονομάτων τροπικών θυελλών του 2004 χρησιμοποιήθηκε το 2010 και χρησιμοποιείται ξανά το 2016 και πάλι το 2022 και ούτω καθεξής. 

Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που συγκεκριμένα Typhoons ή Hurricanes όπως η Katrina στη Νέα Ορλεάνη και ο Andrew, που χτύπησε το 1992 τη Φλόριντα, στιγματίστηκαν από τεράστιες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και σε υποδομές διαβίωσης. Στις περιπτώσεις αυτές δεν επαναχρησιμοποιείται το όνομά τους αφού η αρμόδια επιτροπή του WMO σε ετήσια βάση αποφασίζει την απόσυρση και την αντικατάσταση των ονομάτων των καταστροφικών αυτών κυκλώνων, από τις λίστες.

Πώς ξεκίνησε αυτή η ονοματοδοσία;

Η πρακτική αυτή της μετεωρολογικής κοινότητας είχε ως πρωτοπόρο τον Αυστραλό μετεωρολόγο Clement Wragge, που, στα τέλη του 19ου αιώνα χρησιμοποίησε γυναικεία ονόματα - αλλά και ονόματα πολιτικών που δεν συμπαθούσε - για να ονομάζει τις τροπικές θύελλες που εμφανίζονταν στα Αυστραλιανά πελάγη. Η πρακτική της ονομασίας των τυφώνων με γυναικεία ονόματα επεκράτησε για τον Ινδικό και Ειρηνικό Ωκεανό  και μάλιστα ο Αμερικανός συγγραφέας George R. Stewart,  έδωσε πρωταγωνιστικό ρόλο στη Θύελλα του Ειρηνικού «Μαρία» στο μυθιστόρημα του  «Storm» το 1941. Τη σκυτάλη πήραν οι μετεωρολόγοι της Πολεμικής Αεροπορίας και του Ναυτικού των ΗΠΑ που άρχισαν να δίνουν γυναικεία ονόματα στις θύελλες του Ειρηνικού ωκεανού που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Χρησιμοποιούσαν γυναικεία ονόματα για όλες τις τροπικές θύελλες που εμφανίζονταν στον πλανήτη. Επισήμως πλέον μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και ειδικότερα από το 1953 η Μετεωρολογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (ΝΟΑΑ:www.noaa.gov) και  το Παγκόσμιο Σύστημα Κλιματολογικής Παρατήρησης (Global  Climate Observing System) χρησιμοποιούν γυναικεία ονόματα για όλες τις τροπικές θύελλες που εμφανίζονταν σε όλο τον πλανήτη. Αλλά λίγο πιο μετά ξεκίνησαν και τα… μπλεξίματα!

Μπλεξίματα; Τι εννοείτε;

Τη δεκαετία όμως του 70 στις ΗΠΑ γυναικείες οργανώσεις απαίτησαν την απάλειψη της «πρακτικής» αυτής της διάκρισης σε βάρος των γυναικών από την Μετεωρολογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (ΝΟΑΑ). Το 1978 οι διαμαρτυρίες έπιασαν τόπο και ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός μετά από πρόταση του ΝΟΑΑ αποφάσισε την εναλλαγή γυναικείων και ανδρικών ονομάτων στη λίστα. Ο Τυφώνας Bud τον Ιούνιο του 1978 ήταν ο πρώτος που πήρε αντρικό όνομα. Ένα χρόνο αργότερα o Hurricane Bob εμφανίστηκε στον Ατλαντικό και στην ακτή της Λουιζιάνας στις 11 του Ιουλίου 1979.  Πριν όμως μερικά χρόνια  το θέμα της ονοματοδοσίας βγήκε ξανά στην επιφάνεια αφού η εκλεγμένη εκπρόσωπος του Δημοκρατικού Κόμματος στο Κογκρέσο από την πολιτεία του Τέξας,  Sheila Jackson Lee,  διαμαρτυρήθηκε ότι στο σύστημα ονοματοδοσίας του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού δεν περιλαμβάνονται  ονόματα που χρησιμοποιούν οι αφροαμερικανοί.

Ώστε υπάρχουν θέματα ρατσισμού και στη μετεωρολογία;

Προσωπικά αρνούμαι να πιστέψω ότι υπάρχει ένας διαχρονικός «ρατσισμός» στους συναδέλφους μετεωρολόγους των ΗΠΑ που εκδηλώνεται στην ονοματοδοσία των Hurricanes. Οι κοινωνίες μικρές και μεγάλες πάντα έβρισκαν εξιλαστήρια θύματα για να δικαιολογήσουν κάτι κακό ή για να κάνουν χιούμορ.

Η κριτική στις ΗΠΑ αφορά όμως περισσότερο τις προβλέψεις παρά την ονοματοδοσία. Έτσι δεν είναι; Προβλέπονται με ακρίβεια τα καταστροφικά φαινόμενα;

Εάν αναφερθούμε στην ουσία της σωστής πρόγνωσης για τη κίνηση και την ένταση μιας τροπικής θύελλας, οι μετεωρολόγοι του ΝΟΑΑ φαίνεται κάνουν πολύ καλά τη δουλειά τους. Παρά την αποτυχία των υποδομών στη Πολιτεία της Λουιζιάνα αλλά και του συστήματος άμεσης επέμβασης των ΗΠΑ να προστατέψουν το πολίτη από τη θανατηφόρα Katrina το 2005, η εμπιστοσύνη των Αμερικανών πολιτών στη Μετεωρολογική Υπηρεσία των ΗΠΑ μάλλον αυξήθηκε. Ο  ΝΟΑΑ είχε προβλέψει την άφιξη της Katrina με ακρίβεια, 4 ημέρες νωρίτερα και είχε προειδοποιήσει τη Πολιτεία μερικά χρόνια πριν, ότι οι υφιστάμενες υποδομές, δεν μπορούν να προστατέψουν τους ανθρώπους εάν Hurricane κατηγορίας 4 ή 5 πλησιάσει τις ακτές της Λουιζιάνα.  Τέτοια ερωτήματα περί ανθεκτικότητας των υφιστάμενων υποδομών θα έπρεπε να έχουν τεθεί και στη χώρα μας πολύ πριν αρχίσουμε να μπαζώνουμε το κάθε ποταμάκι ή ρέμα που υπήρχε στις περιαστικές περιοχές.

Για αυτά γράφουμε και εμείς συνέχεια. Αλλά υπάρχει τέτοιος κίνδυνος; Και κάτι ακόμη: εμείς θα δώσουμε ελληνικά ονόματα σε τέτοια φαινόμενα ποτέ; Προβλέπεται;

Ατμοσφαιρικές διαταραχές τέτοιου μεγέθους και έντασης δεν έχουμε συναντήσει στη Μεσόγειο και στις ελάχιστες φορές που παρατηρήθηκαν Κυκλωνικές Θύελλες, αυτές διαρκούσαν πολύ λίγο χρόνο και ποτέ δεν επηρέασαν κατοικημένες περιοχές. Οι «δικές μας» Θύελλες έχουν πολύ μικρότερη ένταση και διάρκεια. Σκεφτείτε ένα καταστροφικό Μπουρίνι που θα σκοτείνιαζε όλη τη χώρα.

Εάν όμως κάποτε στο μακρύ μέλλον, υποχρεωθούμε από τις κλιματικές αλλαγές να συμμετέχουμε ως χώρα στη διεθνή διαδικασία ονοματοδοσίας για τη Μεσόγειο Θάλασσα, δεν χωρά αμφιβολία, για να βάλω έναν πιο προσωπικό τόνο, ότι η ιδέα του Αυστραλού μετεωρολόγου Clement Wragge για τη χρήση ονομάτων πολιτικών θα επικρατήσει στη δική μας  λίστα, εκτός βέβαια εάν οι πιο «δυνατοί» υποψήφιοι αποσυρθούν από μόνοι τους από την καταστροφή που έφεραν στο τόπο…

Σημειώσεις Δορυφόρου

Στη Γερμανία τα ονόματα τα δίνει το Πανεπσιτήμιο του Βερολίνου - Freie Universität Berlin -

Στις Σκανδιναβικές χώρες δίνουν οι χώρες Νορβηγία, Σουηδία και Δανία δικά τους ονόματα, ενώ στη Μεγάλη Βρετανία τα ΜΜΕ.

Σε άρθρο που δημοσίευσε η σελίδα https://www.iefimerida.gr/ αναφέρει σε δικό της άρθρο (2013) μεταξύ άλλων τα παρακάτω στοιχεία.

Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός αναπτύσσει μια λίστα με ονόματα που έχουν εκχωρηθεί με αλφαβητική σειρά. Τα ονόματα μπορεί να επαναληφθούν μετά από ένα διάστημα έξι ετών, αλλά τα ονόματα των ιδιαίτερα σοβαρών καταιγίδων έχουν οριστικά αποσυρθεί από τη χρήση .

Το 1978, οι μετεωρολόγοι παρακολουθούσαν καταιγίδες στο ανατολικό Βόρειο Ειρηνικό οπότε και άρχισαν να «βαφτίζουν» με αντρικά ονόματα τις καταιγίδες. Για κάθε έτος, υπάρχει μια λίστα με 21 ονόματα που κάθε ένα αρχίζει με διαφορετικό γράμμα της αλφαβήτου (τα ονόματα που αρχίζουν με τα γράμματα Q, U, X, Y και Z δεν χρησιμοποιήθηκαν). Η πρώτη τροπική καταιγίδα της χρονιάς δόθηκε το όνομα που αρχίζει με το γράμμα «Α», το δεύτερο με το γράμμα «Β» και ούτω καθεξής.

Η χρήση γυναικείων ονομάτων καθιερώθηκε τη δεκαετία του 1940, υπό την επίδραση του μυθιστορήματος «Καταιγίδα» του Τζορτζ ρ. Στιούαρτ που εκδόθηκε το 1941. Από το 1953, οι τυφώνες παίρνουν τα ονόματά τους από καταλόγους που εκπόνησε το Εθνικό Κέντρο Τυφώνων των ΗΠΑ, οι οποίοι ενημερώνονται σήμερα από μια διεθνή επιτροπή του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού. Οι κατάλογοι αυτοί είχαν γυναικεία ονόματα μέχρι το 1979, αλλά έκτοτε άρχισαν να χρησιμοποιούνται και αντρικά. Συνολικά, χρησιμοποιούνται έξι κατάλογοι με 21 ονόματα για κάθε έτος, με εναλλασσόμενη σειρά για παράδειγμα, ο κατάλογος του 2004 θα ξαναχρησιμοποιηθεί το 2010. Εξαίρεση στον κανόνα αποτελούν οι τυφώνες που αφήνουν πίσω τους πολλούς νεκρούς ή καταστροφές, οπότε, για λόγους ευαισθησίας, δεν ξαναχρησιμοποιείται το όνομά τους, αλλά αφαιρείται από τους καταλόγους και αντικαθίσταται από άλλο. Τα ονόματα αυτά ακολουθούν αλφαβητική σειρά. Σε περίπτωση που υπάρξουν περισσότερες από 21 τυφώνες μέσα σε ένα έτος, ο 22ος και οι υπόλοιποι, ονοματίζονται με γράμματα του Ελληνικού αλφαβήτου («Αλφα», «Βήτα» κ.ο.κ.)

Πηγή: iefimerida.gr