Μ. Τσίρλη: Η πρώτη γυναίκα γραμματέας του Ευρωπαϊκου Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Είναι η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει το ρόλο της Γενικής Γραμματέως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) και είναι Ελληνίδα. Η Μαριαλένα Τσίρλη, απόφοιτος της Ελληνογαλλικής Σχολής των Ουρσουλινών και της Νομικής Σχολής Αθηνών, συνέχισε τις σπουδές της για τον μεταπτυχιακό και διδακτορικό της τίτλο στο Στρασβούργο και ξεκίνησε

την σταδιοδρομία της ως νομικός στη Γραμματεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ήδη από το 1994 και συνέχισε κατόπιν σε πολλές επιτελικές θέσεις. Η πλούσια ακαδημαϊκή και επαγγελματική διαδρομή της την οδήγησε στην ομόφωνη εκλογή της από την Ολομέλεια των σαράντα επτά δικαστών του ΕΔΔΑ.

«Ο ρόλος της Γραμματείας είναι επικουρικός. Αποστολή μας είναι να βοηθούμε τους δικαστές στην εκτέλεση των καθηκόντων τους, προετοιμάζοντας τους φακέλους των υποθέσεων που εξετάζουν και παρέχοντας κάθε νομική, διοικητική και τεχνική συνδρομή. Στόχος μου είναι να εκτελέσουμε με τον καλύτερο κι αποτελεσματικότερο τρόπο τα καθήκοντα μας, αξιοποιώντας τις δυνατότητες και δεξιότητες κάθε μέλους του προσωπικού και διασφαλίζοντας ένα υγιές κι ευχάριστο εργασιακό περιβάλλον, όπου ο καθένας θα έχει την δυνατότητα να εξελίσσεται και να προοδεύει. Έχω την τύχη να προΐσταμαι μιας εξαιρετικά ταλαντούχας, ενθουσιώδους κι αφοσιωμένης ομάδας. Γνωρίζουμε ότι το Δικαστήριο καλείται να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις και είναι κοινή μας φιλοδοξία να συμβάλλουμε στην επιτυχία του» σημειώνει η κ. Τσίρλη στη συνέντευξη της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ μετά την εκλογή της.

Με την ανάδειξη της κ. Τσίρλη στη θέση της Γενικής Γραμματέως σπάει ακόμα μια γυάλινη οροφή, δηλαδή μια γυναίκα καταλαμβάνει μια θέση που έως τώρα ήταν «απόρθητη». Ωστόσο, η ίδια δεν νιώθει ότι το φύλο της ήταν ανασταλτική παράμετρος στην επαγγελματική της πορεία. «Θα ήμουν άδικη κι υπερβολική εάν έλεγα ότι αντιμετώπισα διακριτική μεταχείριση στη ζωή μου λόγω του φύλου μου. Έχω την τύχη να εργάζομαι από πολύ νέα σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον με βασική αποστολή την προστασία της αξίας του ανθρώπου, θα ήταν λίγο περίεργο αν οι γυναίκες υπάλληλοι αντιμετωπίζονταν σεξιστικά! Από την άλλη βέβαια είχα πάντα συναίσθηση ότι ήμουν μια γυναίκα που «μικροδείχνει» κιόλας. Ίσως υποσυνείδητα λοιπόν να κατέβαλα πάντα παραπάνω προσπάθειες για να με πάρουν στα σοβαρά και να μην με αντιμετωπίζουν σαν ένα «κοριτσάκι». Νιώθω μεγάλη τιμή που σπάζοντας με την εκλογή μου αυτή την γυάλινη οροφή συμβάλλω κι εγώ στην προώθηση της ιδέας ότι ένα τέτοιο αξίωμα δεν είναι πλέον αποκλειστικά ανδρικό προνόμιο. Οφείλω να πω όμως ότι δεν διεκδίκησα αυτή τη θέση προτάσσοντας το φύλο μου, αλλά την προσωπικότητα και την δουλειά μου. Νομίζω πως αυτός είναι σωστότερος τρόπος διεκδίκησης ίσων ευκαιριών κι ο καλύτερος δρόμος προς μια ουσιαστική ισότητα» σημειώνει εμφατικά η κ. Τσίρλη.

Η θητεία της κ. Τσίρλη θα είναι πενταετής, ενώ θα αναλάβει τα νέα της καθήκοντα στην Γενική Γραμματεία την 1η Δεκεμβρίου του 2020. Επί της ουσίας, το ΕΔΔΑ διαφυλάσσει την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) από τα κράτη. «Η ΕΣΔΑ, που υπογράφηκε στη Ρώμη στις 4 Νοεμβρίου 1950 και τέθηκε σε ισχύ στις 3 Σεπτεμβρίου 1953, αποτελεί το κορυφαίο διεθνές κείμενο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Φέτος γιορτάζουμε τα 70 της χρόνια. Η Σύμβαση κατοχυρώνει ορισμένα δικαιώματα και ελευθερίες που οφείλουν να τηρούν τα συμβαλλόμενα κράτη του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπως το δικαίωμα στη ζωή, στην προσωπική ελευθερία, στην οικογενειακή και ιδιωτική ζωή, στην ελευθερία της συνείδησης και της θρησκείας, της έκφρασης, το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, το δικαίωμα στην ιδιοκτησία κλπ. Στην διάρκεια της εφαρμογής της έχει εμπλουτιστεί με νέα προστατευόμενα δικαιώματα τα οποία έχουν ενσωματωθεί στα συνοδευτικά της Πρωτόκολλα. Η ΕΣΔΑ αποκρυσταλλώνει τις θεμελιώδεις αξίες που συγκροτούν την ευρωπαϊκή έννομη τάξη με βασικό άξονα το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Τσίρλη.

Ωστόσο, ακόμα και 70 χρόνια μετά την υπογραφή της Σύμβασης, το έργο του Δικαστηρίου παραμένει εξαιρετικά σημαντικό αλλά και επίκαιρο! Όπως εξηγεί η κ. Τσίρλη, «το σημείο εκείνο που μεταβάλλει την ΕΣΔΑ σε ένα αποτελεσματικό όπλο για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η πρόβλεψη της για την λειτουργία ενός οργάνου ελέγχου της εφαρμογής των επιταγών της από τα συμβαλλόμενα κράτη, δηλαδή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το ΕΔΔΑ απαρτίζεται από αριθμό δικαστών ίσο προς εκείνο των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, δηλαδή σήμερα 47. Οι δικαστές είναι ανεξάρτητοι, διότι εκλέγονται μεν επ’ ονόματι ενός συμβαλλόμενου κράτους, όμως μετέχουν στο Δικαστήριο με την ατομική τους ιδιότητα και όχι ως εκπρόσωποι του κράτους αυτού».

Όπως εξηγεί: «Το Δικαστήριο έχει την αρμοδιότητα να δέχεται προσφυγές, τόσο από κράτη μέρη της Σύμβασης (διακρατικές προσφυγές), όσο και από άτομα (ατομικές προσφυγές), σχετικές με παραβιάσεις των προστατευόμενων δικαιωμάτων από ένα κράτος μέρος. Ιδιαίτερα η ατομική προσφυγή έχει αναδειχθεί σε κορυφαίο μέτρο προστασίας του ατόμου από παράνομες κρατικές παρεμβάσεις. Μολονότι είδε το φως 70 χρόνια πριν, η Σύμβαση δεν είναι ένα κείμενο που έχει παγώσει μέσα στο χρόνο. Χάρη στην ερμηνεία και την εφαρμογή της από το Δικαστήριο, η Σύμβαση είναι ένα ζωντανό κείμενο που εξελίσσεται μέσα στον χρόνο και παρακολουθεί τις μεταβαλλόμενες αντιλήψεις ως προς το εννοιολογικό περιεχόμενο των δικαιωμάτων. Για παράδειγμα, το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ που κατοχυρώνει μεταξύ άλλων το δικαίωνα «σεβασμού της αλληλογραφίας», έχει ερμηνευθεί διασταλτικά ώστε να προστατεύει και τις τηλεφωνικές συνομιλίες, την πλοήγηση στο διαδίκτυο, τα e-mails και τα λοιπά».

Επίσης η κ. Τσίρλη λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «το Δικαστήριο έχει επεκταθεί ερμηνευτικά και σε τομείς που δεν καλύπτονται ευθέως από την Σύμβαση, όπως είναι για παράδειγμα τα δικαιώματα των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο, τα κοινωνικά δικαιώματα, το περιβάλλον, κλπ. Έτσι εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότερη δυνατή προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου σε ένα κόσμο που διαρκώς μεταβάλλεται.

Η εφαρμογή της Σύμβασης από το Δικαστήριο συντελεί επίσης στην δημιουργία ενός ενιαίου χώρου προστατευόμενων δικαιωμάτων με κοινά χαρακτηριστικά. Εναρμονίζεται δηλαδή βαθμιαία η προστασία των δικαιωμάτων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι ο βασικός γνώμονας της ερμηνείας της Σύμβασης είναι η διασφάλιση και η προώθηση των ιδεωδών και των αξιών μιας δημοκρατικής κοινωνίας κι αυτός είναι κι ο βασικός στόχος του μηχανισμού προστασίας: η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση κι ο σεβασμός της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου».

Δεδομένου ότι η κ. Τσίρλη ξεκίνησε την πορεία της από την Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, η συμβουλή της προς τους νέους και δη τους νέους νομικούς της χώρας μας είναι: «Πέρα από τις καλές σπουδές και την σκληρή δουλειά φυσικά, η φιλοδοξία να είναι κανείς άριστος με ό,τι καταπιάνεται, από τα πιο απλά καθήκοντα μέχρι τα πιο σημαντικά, και η δυνατότητα να συμπεριφέρεται με σεβασμό κι ευγένεια σε όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους με τους οποίους έρχεται σε επαφή στο περιβάλλον εργασίας».