Τα λάθη των άλλων και τα δικά μας

της συντακτικής επιτροπής του Δορυφόρου

Τελικά ποιος φταίει για την κατάσταση της χώρας μας;

Το μνημόνιο; Οι κακοί Γερμανοί; Γενικά, οι ξένοι που μας ζηλεύουν ; Μόνο εμείς, επειδή είμαστε τεμπέληδες και δεν δουλεύαμε αρκετά; Εμείς, επειδή είχαμε βολευτεί μέσα στη διαφθορά ;

Αν εξετάσουμε ξεχωριστά μόνο του το καθένα από τα προαναφερόμενα «επιχειρήματα», τότε σίγουρα δεν θα προσεγγίσουμε την αλήθεια, αλλά θα ικανοποιήσουμε περισσότερο τις δικές μας προσωπικές θεωρίες.
Αν αναζητήσουμε την ευθύνη μόνο στη μια πλευρά, επίσης θα έχουμε πλάσει το δικό μας "παραμυθένιο" κόσμο.

Γιατί χρειάζεται να ψάξουμε προσεκτικά τους λόγους που οδηγηθήκαμε εδώ; Φυσικά, για να μην επανέρθουμε στο σημείο αυτό.

Η προσέγγιση μας δεν υιοθετεί θεωρίες συνωμοσίας που μπορεί να φτάσουν και μέχρι το υπαρξιακό ερώτημα του αυγού και της κότας.  

Η ευθύνη που φθάσαμε το 2009 στην χρεωκοπία είναι αποκλειστική ευθύνη των πολιτικών που δεν εφαρμόστηκαν έγκαιρα, γιατί αυτό βόλευε τις πολιτικές ηγεσίες και μεγάλο μέρος του λαού. Αυτό δε σημαίνει ισοπέδωση σε όλα. Δεν έγιναν λίγα, μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας μέχρι το 2009. Αλλά δεν έγιναν αρκετά και προπάντων τόσα που θα απέτρεπαν την κατάσταση που βρεθήκαμε.

Ένα σημαντικό στοιχείο που συνέβαλε σ αυτό, ήταν και ο τρόπος λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού,  που ενίσχυσε αντίστοιχα, κατά πολύ, τον τρόπο που αντιμετώπιζε ο πολίτης το κράτος. Σαν να ήταν κάτι ξένο απ' αυτόν.

Μόνο κοντόφθαλμες μπορεί να χαρακτηριστούν οι θεωρίες ότι φτάσαμε εδώ επειδή κόστισαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, επειδή ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε δώσει παροχές στους «μη προνομιούχους», επειδή "έκλεβαν" οι πολιτικοί.

Χρέος είχαν- και έχουν- σχεδόν όλες οι χώρες στον κόσμο. Σε ότι αφορά τη χώρα μας, έπρεπε  έγκαιρα να έχουν γίνει παρεμβάσεις ώστε να μην εκτροχιαστούν οι δαπάνες του δημοσίου, να γίνει εξορθολογισμός του ασφαλιστικού και προπάντων, να προωθηθούν πολιτικές που θα αυξήσουν την ποιοτική παραγωγή της χώρας μας.

Αυτά όλα όμως, δεν είναι αποκλειστικό θέμα ευθύνης των κυβερνώντων. Είναι θέμα συνολικά όλων όσων ασκούν πραγματικά εξουσία στη χώρα. Κυβερνήσεις, κόμματα, συνδικαλιστές, ΜΜΕ, δικαστική εξουσία.

Το 2009-2010 (αν όχι κι νωρίτερα) αρχίζουν και οι ευθύνες των εταίρων μας. Γιατί είναι αδιαμφισβήτητο ότι έγιναν δυο, τουλάχιστον, σημαντικά λάθη.

 Όσο σοβαρό επιχείρημα και να είχαν σχετικά με την αξιοπιστία των ελληνικών κυβερνήσεων (τα περίφημα Greekstatistics) οι εταίροι μας όφειλαν, αφού δημιούργησαν, έστω την τελευταία στιγμή, το μηχανισμό στήριξης να δώσουν χρόνο και να επιμείνουν για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και όχι για οριζόντιες περικοπές μισθών. Δεν μπορεί να μην αντιλαμβάνονταν ότι ο τρόπος φορολόγησης στη χώρα θα είχε ως αποτέλεσμα να προκληθούν αδικίες και να αυξηθεί η ανεργία.

Οι εταίροι εμφάνισαν μια εμμονή σε ζητήματα που μπορεί να είχαν σωστή βάση, αλλά μπορούσαν να περιμένουν. Για παράδειγμα, τι νόημα είχε να δημιουργηθεί η ένταση με την απελευθέρωση των ταξί όταν π.χ. στη Γερμανία η απελευθέρωση ισχύει μόνο σε 2-3 από τα 16 κρατίδια.
Οι εταίροι-δανειστές επέμειναν τόσο για περικοπές όσο για μεταρρυθμίσεις.

Ήταν όμως ποτέ δυνατόν να περάσουν μεγάλες μεταρρυθμίσεις χωρίς την υποστήριξη της κοινωνίας; Και πως η κοινωνία θα τασσόταν υπέρ τη στιγμή που θα είχε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της, τις περικοπές σε μισθούς και σε συντάξεις (και βέβαια αναφερόμαστε στους χαμηλοσυνταξιούχους, και χαμηλοεισοδηματίες και όχι στα λεγόμενα 'ρετιρέ" των 2.500 και 3.000 €).

Οι χώρες της Ευρωζώνης όφειλαν να πιέσουν,  προσφέροντας παράλληλα την τεχνογνωσία σε μεγάλα θέματα της δημόσιας διοίκησης και να βάλουν όρους στο μνημόνιο, περισσότερο σε ότι αφορά την εκτέλεση των μεταρρυθμίσεων και λιγότερο ως προς τη μείωση των ελλειμμάτων.


Ένα δεύτερο μεγάλο λάθος των εταίρων ήταν η εικόνα που έδιναν σε σχέση με την χώρα μας. Όφειλαν να ξεκαθαρίσουν στους λαούς τους με σαφήνεια (αυτό κυρίως για τη Γερμανία και κάποιες Βόρειες χώρες) ότι δεν χάρισαν χρήματα στην Ελλάδα. Δάνεισαν χρήματα στην Ελλάδα. Και μπορεί η Ελλάδα μετά την υπαγωγή της στο Μηχανισμό να δανειζόταν με πολύ μικρότερο επιτόκιο από όσο θα δανειζόταν στις αγορές, αλλά το αποτέλεσμα ήταν ότι από το δάνειο αυτό κέρδιζαν οι άλλες χώρες. Αυτό σε συνδυασμό με κάποιες ατυχής (;) δηλώσεις περί τεμπέληδων Ελλήνων δημιουργήθηκε η αίσθηση ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που μόνο της χαρίζουν και αυτή αποδεικνύεται αχάριστη.

Τέλος, η ιστορία θα καταγράψει την ευθύνη του πολιτικού συστήματος κατά την πρώτη πενταετία. Το γεγονός δηλαδή ότι δεν υπήρξε ευρεία συμφωνία των πολιτικών δυνάμεων που θα προωθούσε τις μεταρρυθμίσεις, ότι αυτό είχε ως αποτέλεσμα να οδηγηθεί η χώρα σε τρεις εκλογικές αναμετρήσεις μέσα σε μια 3ετία και το διχασμό του λαού.
 Όπως  δυστυχώς αποδείχτηκε  οι περισσότερες μεταρρυθμίσεις που ψηφίστηκαν, ήταν εκείνες  που δεν χρειαζόταν να μας τις επισημάνουν οι άλλοι, αφού όλοι τις ζητούσαν σε κατ' ιδίαν συζητήσεις, αλλά στην ουσία δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Πόσο ποιο γρήγορα θα είχε βρει η χώρα ρυθμούς ανάπτυξης αν π.χ. ο Σαμαράς δεν ανακάλυπτε μετά από 2 χρόνια ότι δεν υπάρχουν τα εύκολα «ισοδύναμα», αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ανακάλυπτε μετά από 5 χρόνια ότι συμφωνεί με το 70% του μνημονίου. 
Δεν χάθηκε μόνο χρόνος, αλλά δημιουργήθηκαν μια σειρά από μύθοι που υιοθετήθηκαν από την κοινωνία και που αποπροσανατολίζουν από την ουσία και την αλήθεια. Χάθηκε μια σημαντική ευκαιρία να αποδεχθούμε ως λαός τις ευθύνες μας και να ενωθούμε αντί  να  διαχωριστούμε με το ψευτοδίλημμα σε «μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς», σε «πατριώτες και γερμανοτσολιάδες». 

Γιατί τούτη την ώρα, αν τελικά φτάσουμε στη ρήξη με τους εταίρους, το μεγαλύτερο πρόβλημα που θα έχει να αντιμετωπίσει η χώρα δεν θα είναι η χρεωκοπία και οι συνέπειές της, αλλά πως θα εκφραστεί ο διχασμός αυτός.