1ο Διεθνές Συνέδριο: Η Εκδίωξη, η Εξολόθρευση και η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου

Στις 25 και 26 Φεβρουαρίου 2016 πραγματοποιήθηκε το πρώτο διεθνές ακαδημαϊκό συνέδριο με θέμα την « 1916-1923, η Εκδίωξη, η Εξολόθρευση και η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου» στο Πανεπιστήμιο Humbolt του Βερολίνου σε συν διοργάνωση με το Ινστιτούτο Διασποράς και Γενοκτονιών του Μπόχουμ και της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ελλήνων Ποντίων Ευρώπης (Ο.Σ.Ε.Π.Ε), με την ιδιαίτερη συμβολή της Ε.Γ.

Το συνέδριο διετέλεσε υπό την αιγίδα του ZMS Zentrum für Mittelmeerstudien, Bundesministerium für Bildung und Forschung-Südosteuropa Gesellschaft / Humbolt Universität zu Berlin (Κέντρο Μεσογειακών σπουδών / Υπουργείο για την εκπαίδευση και έρευνα των κοινωνιών της νοτιοανατολικής Ευρώπης-εντολοδόχος Πανεπιστήμιο Βερολίνου),  ενώ επιχορηγήθηκε από το Ίδρυμα Ιβάν Σαββίδη. 

Σκοπός του συνεδρίου ήταν η ευαισθητοποίηση και η προώθηση της διεθνούς και διεπιστημονικής κοινότητας στη βάση της έρευνας, σχετικά με τα γεγονότα που συνέβησαν στον Πόντο από το νεοτουρκικό και κεμαλιστικό καθεστώς.



Οι ομιλητές που συμμετείχαν, διερεύνησαν το ζήτημα από ιστορική, πολιτιστική και γεωπολιτική άποψη και κατέληξαν στα ακόλουθα συμπεράσματα:

1) Η γενοκτονία ως γεγονός υπήρξε μια εξελισσόμενη διαδικασία μέσα στο χρόνο και σε συνάρτηση με τις κοινωνικές μεταβολές.
2) Η νεοτουρκική πολιτική στόχευσε στη δημιουργία τουρκικού μουσουλμανικού κράτους με την ανάκτηση χαμένων εδαφών  στη Μικρά Ασία και τον εξισλαμισμό  των κατοικούντων χριστιανικών πληθυσμών. 
3) Η γενοκτονία των Ποντίων έχει  κοινά στοιχεία α) με τις απάνθρωπες καταστάσεις που έζησαν οι χριστιανοί της περιοχής και β) με τις επιπτώσεις αυτών στη ζωή τους.
4) Οι απάνθρωπες πράξεις κατά των χριστιανών της Μικράς Ασίας, και συγκεκριμένα του Πόντου, προσέκρουσαν στα συμφέροντα των διεθνών δυνάμεων με την Τουρκία και καθόρισαν την αρνητική στάση τους. 
5) Υπερίσχυσαν τα γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα των διεθνών δυνάμεων της συγκεκριμένης περιόδου.
6) Η Ιστορία, ο Νόμος και η Λογοτεχνία ως αποδεικτικά στοιχεία της γενοκτονίας που διαπράχθηκε.
7) Τέλος, με βάση το άρθρο 2 της Συνέλευσης Γενοκτονίας του 1948, είναι ανάγκη το υπεύθυνο κράτος, στη συγκεκριμένη περίπτωση η Τουρκία, να αναγνωρίσει τα γεγονότα και ως γενοκτονία. 

Το διήμερο συνέδριο έκλεισε με ευχαριστίες από τους διοργανωτές όχι μόνο για τη συμβολή των ομιλητών στο συγκεκριμένο ακαδημαϊκό χώρο αλλά και για την ενεργή συμμετοχή του ακρoατηρίου που έθεσε ερωτήσεις και προβληματισμούς του. Αποτέλεσμα του συνεδρίου ήταν ομόφωνα η αναγνώριση της γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού ως μια πράξη εις μνήμην των θυμάτων καθώς και ως αναγκαίο βήμα για την περαιτέρω έρευνα του ζητήματος και σε ακαδημαϊκό επίπεδο.






Αναλυτικότερα παραθέτουμε την πορεία και εξέλιξη του συνεδρίου, της Λαμπρινή Τσοδούλου:

Πέμπτη, 25 Φεβρουαρίου 

Εισαγωγική ομιλία του κ. Christian Voß, του Ινστιτούτου Σλαβικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Humbolt. 
Χαιρετισμός του Προέδρου της Ο.Σ.Ε.Π.Ε κ. Ηλία T. Μαυρίδη.
Ανάγνωση χαιρετισμού του Προέδρου του Ιδρύματος κ. Ιβάν Σαββίδη.

Ακολούθησαν οι ομιλίες:
• Του κ. Eduard Sharmazanov, αντιπροέδρου της Eθνικής Συνόδου της Δημοκρατίας της Αρμενίας, ο οποίος τόνισε την επιτακτική ανάγκη για ενότητα απέναντι στην τουρκική τακτική της απάρνησης των γεγονότων ως γενοκτονίας, τόσο όσον αφορά τους Πόντιους Έλληνες όσο και τους Αρμένιους. 
• Του κ. Mihran Dabag, από το Ινστιτούτο Διασποράς και Γενοκτονιών του Πανεπιστημίου του Μπόχουμ, ο οποίος παρουσίασε σύντομο ιστορικό χρονοδιάγραμμα της οθωμανικής αυτοκρατορίας και την επίδραση που άσκησαν η πολιτισμική ταυτότητα, το γεωγραφικό έδαφος και ο φόβος πολιτικής κρίσης στη νεοτουρκική πολιτική. Εξέφρασε την επιθυμία του να προκύψει μέσα από το συνέδριο ένα forum ανοιχτής συζήτησης για το θέμα της γενοκτονίας. 

Πάνελ 1 
Κεντρικό θέμα: Ο πόλεμος και η βία στην Οθωμανική ιστορία. Συντονίστρια την κ. Kristin Platt, από το Ινστιτούτο Διασποράς και Γενοκτονιών του Πανεπιστημίου του Μπόχουμ. 

Η κ. Thea Halo, συγγραφέας του βιβλίου «Ούτε τ όνομά μου» και ερευνήτρια από τη Νέα Υόρκη, περιέγραψε τη μεθοδευμένη φιλική τακτική των Νεότουρκων προς τους Πόντιους Έλληνες με στόχο την εδαφική επανάκτηση και την επιδίωξη εθνικής ομοιογένειας στη Μικρά Ασία. 

Η κ. Anush Hovhannisyan, ανώτερη ερευνήτρια του Ινστιτούτου Ανατολικών Σπουδών του NAS RA, εξέτασε αναλυτικότερα τις καταδιώξεις Ελλήνων του Αιγαίου πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως απομονωμένο γεγονός με περιορισμένη ή καθόλου σχέση με τις κεμαλιστικές γενοκτονικές τακτικές. 

Από τα ανωτέρω φαίνεται ότι η γενοκτονία ως γεγονός υπήρξε μια εξελισσόμενη διαδικασία μέσα στο χρόνο και σε συνάρτηση με τις κοινωνικές μεταβολές. 

Πάνελ 2 
Θέμα: Η δημογραφική πολιτική και η πρόθεση γενοκτονίας στην Ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία. 

Ο κ. Θεοδόσιος Κυριακίδης, από το Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης, ανέλυσε το θέμα: Διαδικασία εξισλαμισμού, είτε μέσω των γάμων μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων, είτε μέσω των κατασχέσεων περιουσιών χριστιανών επ’ ωφελία της εθνικής οικονομίας. 

Ο κ. Βασίλειος Μεϊχανετσίδης  παρουσίασε το θέμα: Το ιδεολογικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο το οποίο διαμόρφωσε τη διαδικασία γενοκτονίας με προοπτική την αναδιάρθρωση της οθωμανικής κοινωνίας και τη δημιουργία ενός ομοιογενούς τουρκικού μουσουλμανικού έθνους- κράτους. 

Φαίνεται λοιπόν ότι η νεοτουρκική πολιτική στόχευσε στη δημιουργία τουρκικού μουσουλμανικού κράτους με την ανάκτηση χαμένων εδαφών  στη Μικρά Ασία και τον εξισλαμισμό  των κατοικούντων χριστιανικών πληθυσμών. 


Πάνελ 3 
Θέμα:  Η περίπτωση των Ποντίων Ελλήνων και οι γενοκτονιακές κατά τόπους πρακτικές.

Η κ. Tessa Hofmann, ερευνήτρια - εταίρος του Ινστιτούτου Ανατολικών Ευρωπαϊκών Σπουδών έως το 2015, ανέλυσε το θέμα: Ιστορικές πηγές και μαρτυρίες που επιβεβαιώνουν ότι α) φονεύθηκαν 15.000 Έλληνες και κάηκαν 37 ελληνικά χωριά κατά την τελευταία δεκαετία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ότι β) για τους συμμάχους, η φυγάδευση των χριστιανών επιζώντων μόνο στη Θράκη και τα ελληνικά νησιά ήταν σχεδόν αδύνατο να πραγματοποιηθεί.

Η κ. Zeynep Turkyilmaz, βοηθός καθηγητού Ιστορίας στο Dartmouth College ασχολήθηκε με το θέμα: Οι κρυπτοχριστιανοί του Πόντου και η προσπάθεια εκχριστιανισμού των κοινοτήτων Kurumlu και Istavris. Οι πολλαπλές ταυτότητες των μελών τους και οι ικανότητές τους σε διάφορους επαγγελματικούς τομείς, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια επιβίωσης και επανάκτησης της χριστιανικής τους ταυτότητας. 

Κατ’ αυτόν τον τρόπο παρουσιάσθηκαν δύο διαφορετικές απόψεις της γενοκτονίας των Ποντίων με κοινά στοιχεία α) τις απάνθρωπες καταστάσεις που έζησαν οι χριστιανοί της περιοχής και 
β) τις επιπτώσεις αυτών στη ζωή τους. 

Ο κ. Cem Özdemir, μέλος του γερμανικού Κοινοβουλίου, στο χαιρετισμό του ασχολήθηκε με το θέμα: Γενοκτονία, ορισμός, περιεχόμενο και οι ομοιότητες των απάνθρωπων συνθηκών με τη γενοκτονία των Ποντίων. Τα ΜΜΕ, και οι κινηματογραφικές ταινίες ως μέσα για την κατανόηση ή μη των ιστορικών αυτών γεγονότων. Και κατέληξε: Ναι, ήταν γενοκτονία!

Παρασκευή, 26 Φεβρουαρίου 

Πάνελ 4 
Θέμα:  Οι μαζικές κακουχίες μέσα από αναφορές αυτοπτών μαρτύρων, συγκεκριμένα στην περίπτωση των Ποντίων Ελλήνων. 

Ο κ.Francesco Pongiluppi, (η εν εξελίξει διδακτορική εργασία του αφορά στην ιστορία της ιταλικής κοινότητας στην Τουρκία κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου) επικεντρώθηκε στα απομνημονεύματα του Zohrabian, ενός Αρμένιου καθολικού μοναχού, οποίος βοήθησε και φυγάδευσε Έλληνες κατά τον καιρό των κακουχιών ενάντια στους χριστιανούς. 

Ο κ. Robert Shenk, καθηγητής της αγγλικής γλώσσας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Ορλεάνης, παρουσίασε το θέμα: Στοιχεία για τη λεηλασία του Πόντου μέσα από πολεμικά ημερολόγια και οι μαρτυρίες μελών του Αμερικανικού ναυτικού για τις κακουχίες που υπέστησαν οι  Πόντιοι το 1921. 

Ο κ. Κωνσταντίνος Φωτιάδης, ο οποίος υπήρξε καθηγητής της νεότερης ιστορίας του Ελληνισμού στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, στη Θεσσαλονίκη, εξέτασε το θέμα: Η γενοκτονία των Ποντίων μέσα από γερμανικές πηγές, κυρίως του γερμανικού και αυστριακού Υπουργείου Εξωτερικών και η συνενοχή του γερμανικού κράτους ως προς τα τουρκικά μέτρα κατά των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας. 

Οι βασικές θέσεις των ομιλητών όπως φαίνεται ήταν :Οι απάνθρωπες πράξεις κατά των χριστιανών της Μικράς Ασίας, και συγκεκριμένα του Πόντου, και  τα συμφέροντα των διεθνών δυνάμεων με την Τουρκία ως προς την αρνητική στάση τους. 

Πάνελ 5
Θέμα: Το πλαίσιο της διεθνούς τάξης και της γεωπολιτικής. 

Ο κ. Αντώνης Κλάψης, λέκτορας της Iστορίας του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου και του Ανοιχτού Πανεπιστημίου της Κύπρου, αναφέρθηκε στο θέμα: Η Μεγάλη Ιδέα και το Ποντιακό Ερώτημα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πρωθυπουργός Ελλάδος και η θέση του στην πρόταση των Ποντίων Ελλήνων για αυτόνομο κράτος.

Ο κ. Arno Barth, μεταξύ άλλων αυτοαπασχολούμενος ιστορικός, επικεντρώθηκε στο θέμα:  Η Σύνοδος Ειρήνης του Παρισιού το 1919 και οι δυνατότητές της, του ρυθμιστή των συνοριακών συγκρούσεων μεταξύ χωρών που χρησιμοποιούσαν την εκτόπιση πληθυσμού ως μέτρο λύσης. Η περίπτωση με τους Πόντιους Έλληνες.

Πάνελ 6 
Θέμα: Αναπαράσταση και ανοικοδόμηση. Η Ιστορία, ο Νόμος και η Λογοτεχνία. 

Η κ. Monika Albrecht, λέκτορας Πολιτισμικών Σπουδών και ερευνητικός συνάδελφος στο Πανεπιστήμιο του Βέχτα, παρουσίασε το θέμα: Ταινίες διάφορων παραγωγών, σχετικές με το θέμα των γενοκτονιών στη Μικρά Ασία. Ο τρόπος παρουσίασης των γενοκτονιών, τα εμπόδια ή οι σκοπιμότητες ώστε να αποφευχθούν συμπεριφορές των μουσουλμάνων προς τους χριστιανούς. Αναφέρθηκε στις πιο γνωστές πολιτισμικές πηγές τις ταινίες «Ararat» (Καναδικής παραγωγής, 2002), «The Water Divider» (Αυστραλιανής και Αμερικάνικης παραγωγής, 2014), αλλά και σε απομνημονεύματα ή αναφορές αυτοπτών μαρτύρων δεύτερης γενιάς, όπως το μυθιστόρημα «Αναζήτηση» (1998) και «Βitteres Wasser» (2009). 

Τέλος ο κ. Μιλτιάδης Σαρηγιαννίδης, καθηγητής Διεθνούς Δημοσίου Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, έθεσε τη βάση του όρου «γενοκτονία» σύμφωνα με το Άρθρο 2 της Συνέλευσης Γενοκτονίας του 1948. Κατέληξε πως είναι ανάγκη το υπεύθυνο κράτος, στη συγκεκριμένη περίπτωση η Τουρκία, να αναγνωρίσει τα γεγονότα και ως γενοκτονία. 

Η Ο.Σ.Ε.Π.Ε ευχαριστεί θερμά την ηλεκτρονική εφημερίδα www.e-Ponts.gr που για ακόμα μια φορά στέκεται αρωγός στο έργο της καλύπτοντας σε ζωντανή μετάδοση το συνέδριο αυτό.

ΠΗΓΗ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ο.Σ.Ε.Π.Ε