Λιτόχωρο: Ομογενείς βρήκαν κρυφό δωμάτιο όπου έκρυβε και έσωσε Εβραίους ο πατέρας τους

Η ζωή επιφυλάσσει εκπλήξεις πολύ συχνά. Και μία από αυτές αφορά τα δύο αδέλφια ομογενών από το Σκόκι Ιλινόις, ένα πλούσιο προάστιο του Σικάγου.

Oταν πήγαν να ανακαινίσουν το σπίτι τους στο Λιτόχωρο Πιερίας ανακάλυψαν πίσω από μία σκάλα το κρυφό δωμάτιο μέσα στο οποίο ο πατέρας τους είχε σώσει από τους
Γερμανούς μία πενταμελή οικογένεια Εβραίων. Πρόκειται τους αδελφούς Κουζουλάρη, Γιώργο και Νίκο ή Laris (όπως ονομάζονταν όλα τους τα χρόνια στο Ιλινόις).

Την ιστορία αρχικά την παρουσίασε σε βίντεο η τοπική ιστοσελίδα «Εφημερίς του Ολύμπου», από όπου πήραμε το θέμα, το οποίο στη συνέχεια επιφύλαξε και σ’ εμάς μία άλλη μεγάλη έκπληξη.

Ο υποφαινόμενος που πριν τη Νέα Υόρκη έζησε στο Σκόκι, είχε κατά την περίοδο των σπουδών του δουλέψει στο εστιατόριο των δύο ομογενών, που ήταν και φίλοι της οικογένειάς του. Μεγάλη φυσικά η έκπληξη, μεγάλη και η χαρά όταν τους τηλεφώνησε. Και τα είπανε με την ευκαιρία αυτή, μαζί με συμπληρωματικές πληροφορίες για το κρυφό δωμάτιο που φιλοξενήθηκαν οι Εβραίοι και σώθηκαν από τους Ναζί.

Το άνοιγμα της σκάλας με το μυστικό δωμάτιο.
Φωτογραφία: «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ»

Όπως ακούγεται και στο βίντεο της προαναφερθείσης τοπικής ιστοσελίδας, ο Γιώργος, ο μεγαλύτερος αδελφός έχει γεννηθεί το 1938 και ο Νίκος το 1942. Πολύ μικροί και οι δύο τότε για να θυμούνται πολλά, πέραν των όσων άκουγαν να τους διηγείται ο πατέρας του Σωτήρης (Σαμ) χρόνια μετά.

Το 1941 οι Γερμανοί κατακτητές εισέρχονται στο Λιτόχωρο, ενώ ο πατέρας τους έχει φέρει μία οικογένεια Εβραίων από τη Θεσσαλονίκη. Έχοντας ακούσει τις θηριωδίες των Ναζί τους κρύβει σε ένα μυστικό δωμάτιο κάτω από την εσωτερική σκάλα. «Ισμπα» το αποκαλούσαν και σύμφωνα με μία εκδοχή σημαίνει μέρος κρυφό, ανήλιο.

Αλλοι θεωρούν ότι είναι τουρκικής προέλευσης, άλλοι πρωτοσλαβικής, που επικράτησε στα ρωσικά. Ακόμη και σήμερα παλιοί κάτοικοι στο Λιτόχωρο αν κάποιος πάει να αγοράσει ένα ανήλιο σπίτι του λένε «μα αυτό το ίσμπα βρήκες;».

Αυτό όμως το κρυφό δωμάτιο έσωσε τις ζωές όλων τους. Επειδή, αν δεν το ήξερες, δεν το έβρισκες. Κάτω από τη σκάλα υπήρξε ψεύτικος τοίχος και ένα κάδρο μεγάλο με φωτογραφία που χρησίμευε σαν πορτάκι. Εκεί τις ημέρες καθόντουσαν σιωπηλοί οι Εβραίοι και τα βράδια έβγαιναν και έτρωγαν όλοι μαζί.

Είχαν έρθει το ζευγάρι με τα δύο τους αγόρια από Θεσσαλονίκη, αλλά το 1942 γεννήθηκε κι ένα κορίτσι, την ίδια χρονιά που γεννήθηκε και ο Νίκος Κουζουλάρης. Έτσι, ανέλαβε η μητέρα του να βυζάξει και τα δύο γιατί η Εβραία μάνα από το συνεχή φόβο δεν είχε γάλα.

Χρόνια μετά εκπρόσωποι από το Ισραήλ πήραν συνέντευξη από τον Σωτήρη Κουζουλάρη (Sam Laris) όταν ήταν στην Αμερική. Και τον τίμησαν με τη διάκριση «Righteous Christian», για τους Δίκαιους των Εθνών, τους «καλύτερους μεταξύ των εθνών» («Righteous among the world’s nations»).

Οπως μας είπε ο μεγάλος αδελφός, έχουν αφήσει το μετάλλιο στο Μουσείο του Ολοκαυτώματος στο Σκόκι του Ιλινόις. Και επίσης σε ένδειξη τιμής, όταν πέθανε ο Σωτήρης Κουζουλάρης, τη μέρα της κηδείας του, το τοπικό Μουσείο του Ολοκαυτώματος στο Σκόκι, φύτεψε δύο δέντρα στο Ισραήλ, στο όνομά του και το όνομα της συζύγου του.

Επίσης, επειδή στο βίντεο που τραβήχτηκε την άνοιξη δεν φαίνεται να είναι ολοκληρωμένη η ανακαίνιση κάτω από τη σκάλα, ο Γιώργος Κουζουλάρης μας είπε ότι έχει ήδη κατασκευαστεί μία ντουλάπα. «Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να το κρατήσουμε ως έχει λόγω της υγρασίας που παρουσίαζε», εξήγησε. «Αλλά θεωρούμε καλοδεχούμενο κάθε Εβραίο από Σικάγο και Νέα Υόρκη ή αλλού που θέλει να δει το χώρο να έρθει…» μας πρόσθεσε.

Λόγω γνωριμίας δεν ήταν συνέντευξη αυτή. Περισσότερο επανάληψη των όσων αφηγούνται στο βίντεο και όλο χαρές για όσα δεν είχαμε πει τα τελευταία χρόνια. Ο υποφαινόμενος είχε να τους μιλήσει από το 1992 όταν είχε πάει από τη Νέα Υόρκη διακοπές στο Σκόκι για Πάσχα.

Τώρα και οι δύο, όπως μας είπαν, πούλησαν την περιουσία τους και αποφάσισαν να στεριώσουν μόνιμα στο Λιτόχωρο. Να το χαρούν όσο δεν το χάρηκαν στα ταξίδια που έκαναν νεότεροι. Έτσι αποφάσισαν να ανακαινίσουν το πατρικό τους σπίτι που τους επιφύλαξε την έκπληξη ξηλώνοντας την παλιά κατασκευή της σκάλας.

Δίκαια περήφανοι για τους γονείς τους που έσωσαν πέντε άτομα από τους Ναζί Γερμανούς. Αλλά και για έναν ακόμη λόγο. Για όποιον τους γνωρίζει, όπως ο υποφαινόμενος, ξέρει καλά ότι η ζωή τους όλη στο Σκόκι ήταν ανάμεσα στους Εβραίους, πολλοί από τους οποίους είχαν γλιτώσει από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Και το πρώτο τους μεγάλο εστιατόριο σε μία νησίδα επί της Skokie Blv ήταν για πολλά χρόνια το στέκι Ελλήνων και Εβραίων του Σικάγου. Είπαν μετά να αποσυρθούν αλλά δεν τους άφησε η κοινότητα. Επανήλθαν ανοίγοντας άλλο νεότερο αλλά φέτος η απόφαση να αποσυρθούν στην Ελλάδα ήταν οριστική.

Πηγή: Άρης Παπαδόπουλος, 18.10.2016 , Εθνικός Κήρυξ, Ισραηλίτικη Κοινότητα Αθηνών http://athjcom.gr/