Η πρόκληση της Αγκελα Μέρκελ για την Ευρώπη

του Γιοσκα Φϊσερ, πρώην Υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας  Δημοσιεύθηκε στο Social Europe

Η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ δεν  θεωρείται ως μια ιδιαίτερα εμπνευσμένη ρήτορας. Στην πραγματικότητα, έχει μια φήμη ότι αφήνει  το κοινό της να κοιμηθεί απαλά. Αλλά όλα άλλαξαν πριν από λίγες ημέρες. Ενώ διεξάγει εκστρατεία στο προάστιο του Μονάχου Trudering, η Μέρκελ, μιλώντας από μια σκηνή μπύρας , έκανε μια  δυναμική ομιλία που

κυριάρχησε στα πρωτοσέλιδα και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Με το Whitsunday να πλησιάζει, πολλοί αναρωτήθηκαν αν η Μέρκελ είχε εμπνευστεί από το Άγιο Πνεύμα. Αν όχι, μπορεί να πέρασε στη δράση, αφού πέρασε πολλές ώρες συντροφιά με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Donald Trump, κατά τις πρόσφατες συνόδους κορυφής του ΝΑΤΟ και της G7. Και οι επερχόμενες ομοσπονδιακές εκλογές στη Γερμανία αναμφίβολα δεσπόζουν στο μυαλό της.

Αλλά η ομιλία της Μέρκελ δεν ήταν απλώς «σκηνή μπύρας Goslar». Δεν μιμήθηκε τον πρώην καγκελάριο Γκέρχαρντ Σρέντερ,  ο οποίος σε προεκλογική εκστρατεία στην πόλη της Goslar τον Ιανουάριο του 2003, δήλωσε ότι η Γερμανία δεν θα συμμετάσχει στον πόλεμο του Ιράκ, ανεξάρτητα από το αν είχε την υποστήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Υπήρχε πολύ περισσότερο στην ομιλία της Μέρκελ στο Trudering  από την απλή ψηφοθηρία.

«Οι εποχές που θα μπορούσαμε να στηριχθούμε πλήρως σε άλλους είναι, σε κάποιο βαθμό, τελείωσαν», είπε η Μέρκελ, «και ως εκ τούτου, μπορώ μόνο να πω ότι εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει πραγματικά να πάρουμε τη μοίρα μας στα χέρια μας» Κάποιοι μπορεί να εκλάβουν ότι αυτό σημαίνει ότι η Γερμανία στρέφεται μακριά από τη διατλαντική συμμαχία, επιδιώκει μια στρατηγική επανευθυγράμμιση, ή εισέρχεται σε μια νέα εποχή ανασφάλειας. Αλλά δήλωση της Μέρκελ σήμαινε τίποτα τέτοιο.

Όποιος προσέχει, γνωρίζει εδώ και αρκετό καιρό, ότι οι ιστορικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα σήμερα δεν προέρχονται από Γερμανία. Μάλλον, προέρχονται από δύο ιδρυτικά μέλη της γεωπολιτικής Δύσης: τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο. Πριν από την εκλογή του Τrump και το δημοψήφισμα για Brexit του Ηνωμένου Βασιλείου, οι Γερμανοί δεν έβλεπαν κανένα λόγο για να γίνουν ριζικές αλλαγές στην υπάρχουσα γεωπολιτική τάξη.

Αλλά αυτά τα δύο γεγονότα έχουν κλονίσει τα θεμέλια πάνω στα οποία η ειρήνη και η ευημερία της Ευρώπης έχουν στηριχθεί από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να εμπνεύσει και άλλες χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Και  ο απομονωτισμός, «η Αμερική πρώτη», της ατζέντας Trump συνεπάγεται ότι οι ΗΠΑ θα παραιτηθούν από τον ηγετικό τους ρόλο στον κόσμο, και, ενδεχομένως, να εγκαταλείψούν την εγγύηση της ασφάλειας της Ευρώπης.

Οι Ευρωπαίοι απέφυγαν μια καταστροφή ιστορικών διαστάσεων τον περασμένο μήνα με τις γαλλικές προεδρικές εκλογές . Αν είχε εκλεγεί η Marine Le Pen του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου, θα μπορούσε πιθανώς να φέρει ένα τέλος στο ευρώ, την ΕΕ και την κοινή αγορά. Η Ηπειρωτική Ευρώπη τώρα θα ήταν βυθισμένη σε μια βαθιά οικονομική και πολιτική κρίση.

Όσοι εξακολουθούν να υποστηρίζουν μια ενωμένη Ευρώπη πρέπει να πάρουν ένα μάθημα από το "παρ'ολίγον"  στη Γαλλία, ώστε να μην επαναληφθεί η ίδια ιστορία. Η Ευρώπη πρέπει να επεκτείνει την ικανότητά της να δρα και να ανταποκρίνεται σε κρίσεις και μεταβαλλόμενες συνθήκες. Αυτό ήταν το μήνυμα στην καρδιά των παρατηρήσεων της Μέρκελ.

Την ίδια στιγμή, η Μέρκελ  αντιμετώπιζε συνεχόμενες συζητήσεις μεταξύ αναλυτών και  σχολιαστών τύπου σχετικά με το τι μπορεί να σημαίνει το Brexit και η προεδρία Τραμπ για το μέλλον της διατλαντικής και ευρωπαϊκής συνεργασίας. Όταν η Μέρκελ παρατήρησε ότι «εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει πραγματικά να πάρουμε τη μοίρα μας στα χέρια μας», είχε ανάφερε ένα απλό γεγονός.

Παρόλα αυτά, μόνο όσοι έχουν απελπιστικά υποτιμήσει τη Μέρκελ θα μπορούσαν να σκεφτούν ότι θα μπορούσε να στραφεί μακριά από τον "διατλαντισμό". Η Μέρκελ γνωρίζει ότι οι ΗΠΑ είναι απαραίτητες για την ασφάλεια της Ευρώπης. Αλλά ξέρει επίσης ότι η προεδρία Trump έχει θέσει εν αμφιβόλω τόσο την αμερικανική εγγύηση της ασφάλειας όσο και τις κοινές αξίες που, μέχρι τώρα, κρατούσαν σταθερά συνδεδεμένες τις δύο πλευρές.

Μια προσεκτική ανάλυση των λέξεων της Μέρκελ δείχνει ότι δεν αμφισβητεί το μέλλον της διατλαντικής συμμαχίας. Μάλλον, ήταν έκκληση για μια ισχυρότερη Ευρώπη. Η Μέρκελ γνωρίζει ότι εάν οι ΗΠΑ θυσιάσουν τη θέση τους στην κορυφή της διεθνούς τάξης για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους, δεν θα αντικατασταθεί από μια νέα ηγετική δύναμη, ούτε θα αναδυθεί μια νέα παγκόσμια τάξη. Αυτό που θα έχουμε θα είναι ένα κενό εξουσίας, που θα χαρακτηρίζεται από το χάος. Και καθώς ο κόσμος γίνεται λιγότερο σταθερός, εμείς οι Ευρωπαίοι δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να έρθει όλοι  μαζί για να υπερασπιστούμε τα συμφέροντά μας. Κανείς άλλος δεν θα το κάνει για εμάς.

Έτσι, η ομιλία της Μέρκελ ήταν πρώτα απ 'όλα για την ενίσχυση της Ευρώπης. Και, ευτυχώς, έχει βρει έναν εταίρο στη Γαλλία, τον Πρόεδρος Εμμανουήλ Macron. Και οι δύο ηγέτες θέλουν να σταθεροποιηθεί η ευρωζώνη, να αποκατασταθεί η οικονομική ανάπτυξη και να ενισχυθεί η ασφάλεια της Ευρώπης με κοινή διασυνοριακή ισχύ και μια νέα πολιτική για τους πρόσφυγες.

Η Μέρκελ σίγουρα εννοούσε  ό,τι είπε στην Trudering. Με δεδομένη το ταραχώδες διεθνές περιβάλλον το ίδιο το κάλεσμα της ΕΕ, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση από το να αναλάβει δράση, και οι παρατηρήσεις της θα μπορούσαν να έχουν εκτεταμένες συνέπειες για τη θέση της Γερμανίας στην ΕΕ, καθώς και για τη σχέση της με τη Γαλλία. Ο σημερινός ρόλος της Γερμανίας ως η τσιγκούνα της ευρωζώνης  σε αντίθεση με τη νέα προσέγγιση που πρέπει να λάβει. Για να αποδείξει πραγματική ηγεσία εντός της γαλλο-γερμανικής συνεργασίας, η Γερμανία θα πρέπει να κάνει πολιτικές παραχωρήσεις.

Επιπλέον, μόνο και μόνο επειδή ο Trump λέει κάτι, δεν σημαίνει αυτομάτως ότι είναι λάθος. Η Γερμανία και η Ευρώπη γενικότερα, θα πρέπει να κάνουν πολύ περισσότερα για να εξασφαλίσει την ασφάλειά τους και να ενισχύσουν τη διατλαντική γέφυρα που στηρίζει την ευρωπαϊκή ειρήνη και ευημερία. Και όπως ακολουθούμε αυτό το σχέδιο, θα πρέπει να επιμείνουμε σταθερά στις φιλελεύθερες αξίες που μας κάνουν να είμαστε  ο φθόνος για τους επίδοξους δημοκράτες, και το μαύρο πρόβατο των εξουσιαστών, σε όλο τον κόσμο.

Δημοσιεύθηκε στο Social Europe (https://www.socialeurope.eu/author/joschka-fischer/)

Μετάφραση ΔΟΡΥΦΟΡΟΣ