Νέα μετάφραση της Ιλιάδας στα γερμανικά

Του Σεμπάστιαν Φίσερ, dpa (δημοσιεύτηκε στη σελίδα της Deutsche Welle)

Εκδίκηση, οργή, βία: Οι πολυαίμακτες απαρχές της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας βρίσκονται ως γνωστόν στην Ιλιάδα. Το μνημειώδες αυτό έργο του Ομήρου για την πολιορκία της Τροίας μεταφράστηκε πάλι στα γερμανικά.

Πώς μπορεί να προσδώσει κανείς νέα πνοή σε ένα λογοτεχνικό έργο ηλικίας 2.700 ετών; Το ερώτημα αυτό ταλάνιζε πάντα όσους αποφάσιζαν να μεταφράσουν την Ιλιάδα στα γερμανικά. Το αρχαίο αυτό έπος για τον Τρωικό Πόλεμο, που μαζί με την Οδύσσεια συγκαταλέγονται στους μεγαλύτερους λογοτεχνικούς θησαυρούς της Ευρώπης, μεταφράστηκε τώρα για πολλοστή φορά στα γερμανικά από τον Ελβετό κλασσικό φιλόλογο Κουρτ Στάινμαν.

Αξίζει να θυμηθεί κανείς ότι τόσο η Ιλιάδα όσο και ο ποιητής που τη συνέθεσε παραμένουν κατά κάποια έννοια στον χώρο του μυστηρίου. Οι έριδες για τον αν ο Όμηρος ήταν υπαρκτό πρόσωπο συνεχίζονται εδώ και εκατονταετίες. Όπως και αν το ποιητικό έργο που φέρει την υπογραφή του προήλθε όντως από τη γραφίδα του ή αν είναι το αποτέλεσμα της δουλειάς περισσότερων συγγραφέων. Το ίδιο δεν συμβαίνει και με την Τροία; Το θέατρο του Τρωικού Πολέμου ήταν όντως η αρχαία πολιτεία που έφερε κάποτε στο φως ο Γερμανός αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν; Και τελικά: ο πόλεμος αυτός έγινε ποτέ πραγματικά; Οι ομηρικές σπουδές έχουν δώσει πολλές και αντικρουόμενες απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά.

Το αιματοκύλισμα των ηρώων

Πάντως η μετάφραση του Στάινμαν φέρνει κατ' αρχήν το κείμενο και πάλι κοντά στον αναγνώστη , αδιάφορο αν πρόκειται για φαντασιοκόπημα ή έχει όντως ιστορικό υπόβαθρο. Το σίγουρο είναι ότι η Ιλιάδα έχει επηρεάσει την ιστορία και τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία και την τέχνη της Δύσης όσο ελάχιστα άλλα έργα. Ακόμα και το Χόλυγουντ έστησε το 2004 στην Ιλιάδα ένα σύγχρονο μνημείο με την υπερπαραγωγή Τροία. Ποιος δεν θυμάται την ωραία Ελένη στην αγκαλιά του ξένου πρίγκιπα  Πάρι, ποιος δεν θυμάται τις τραγικές εκείνες τελευταίες πενήντα μέρες της δεκαετούς πολιορκίας της Τροίας, το αιματοκύλισμα των ηρώων και τη συμμετοχή κάθε τόσο των Ολύμπιων θεών;

Στην καινούργια γερμανική μετάφραση, που δείχνει αν μη τι άλλο την ύπαρξη ενός ενδιαφερόμενου κοινού στον γερμανόφωνο χώρο, ο Στάινμαν προσπαθεί και να μείνει κοντά στο ελληνικό πρωτότυπο και να πετύχει μια ποιητική ροή του κειμένου στα γερμανικά. Παραμένει έτσι πιστός στην παράδοση του Γιόχαν Χάινριχ Φος, του οποίου η έμμετρη μετάφραση της Ιλιάδας το 1793 θεωρείται στο είδος της κλασσική. Αν όμως στο μεταξύ η γλώσσα του Φος ακούγεται λίγο παλιομοδίτικη, η γλώσσα του Στάινμαν είναι πιο κοντά στα καθ' ημάς. Πάντως ο Στάινμαν που χρειάστηκε εννιά χρόνια για να ολοκληρώσει το έργο του ξεκαθαρίζει στην εισαγωγή ότι στο ομηρικό έπος μορφή και περιεχόμενο είναι άρρηκτα δεμένα και γι' αυτό και ο ίδιος τήρησε τα εξάμετρα απορρίπτοντας μια πεζολογική απόδοση. 

Σεμπάστιαν Φίσερ, dpa