SZ: Άρθρο για νεοκδοθέν βιβλίο στη Γερμανία σε σχέση με την σφαγή των Ελλήνων του Πόντου

Στις εσωτερικές σελίδες της σημερινής έντυπης Süddeutsche Zeitung και στην ενότητα Literatur δημοσιεύεται άρθρο του Stephan Wackwitz με τίτλο «Το χαμένο σπίτι της γιαγιάς» και υπότιτλο «Ο Mirko Heinemann για την απέλαση των Ελλήνων από την ακτή της Μαύρης Θάλασσας μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο». 

Το άρθρο αναφέρεται στο βιβλίο του Mirko Heinemann «Οι τελευταίοι Βυζαντινοί. Η εκδίωξη των Ελλήνων από την Μαύρη Θάλασσα. Μία ιχνηλασία», το οποίο εκδόθηκε φέτος από τον εκδοτικό οίκο Ch. Links Verlag με έδρα το Βερολίνο. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρουσίαση του ίδιου βιβλίου δημοσίευσε την περασμένη εβδομάδα η Frankfurter Allgemeine Zeitung 

Παρατίθεται το πλήρες κείμενο:

// Η βίαιη μετεγκατάσταση ολόκληρων εθνών με την

αποδοχή συνθηκών που προσιδιάζουν σε Γενοκτονία θεωρείται από την βαβυλώνια αιχμαλωσία του λαού του Ισραήλ και μετά ως η πιο ακραία μορφή τυραννικής βίας. Μόνο το γερμανικό Ράιχ υπό τον Αδόλφο Χίτλερ και η Σοβιετική Ένωση υπό τον Ιωσήφ Στάλιν έχουν αποδείξει ότι μπορούν να διαχειριστούν ακόμα πιο βάρβαρα ανεπιθύμητους πληθυσμούς. «Ποιος μιλά σήμερα πλέον για την εξόντωση των Αρμενίων;», φέρεται να είπε το 1939 ο Αδόλφος Χίτλερ, και παρόλο που η ιστορικότητα αυτής της φράσης έχει τεθεί τον τελευταίο καιρό για διάφορους λόγους εν αμφιβόλω, ωστόσο χαρακτηρίζει την γενοκτονική λογική του Χίτλερ όπως ακριβώς και η αποδιδόμενη στον Στάλιν αποδίδεται ρήση «ο θάνατος ενός ατόμου είναι μια τραγωδία, αλλά ο θάνατος εκατομμυρίων είναι μόνο μία στατιστική».

Οι αναγκαστικές εκτοπίσεις στα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή από τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 και μετά, ως επακόλουθο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και κατά τη διάρκεια του ελληνο-τουρκικού πολέμου 1919-1922 έγιναν αντιληπτές από τα δεσποτικά καθεστώτα του περασμένου αιώνα ως πρότυπο για τα κακουργήματα που είχαν διαπράξει. Η νοοτροπία της κυριαρχίας, η οποία οδήγησε στο Ολοκαύτωμα και στο Γολoντομόρ (σ.σ.: Μεγάλος Λιμός της Ουκρανίας, 1932-1933) εμφανίστηκε ήδη στην ιστορική σκηνή από τις αρχές του αιώνα. «Εθνικές εκκαθαρίσεις» συνοδεύουν τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την εμφάνιση των βαλκανικών εθνικών κρατών και τη σύγχρονη Τουρκία. Το πρελούδιο ήταν η επανεγκατάσταση των μουσουλμάνων από τα ταξινομούμενα ως εθνικά κράτη στα Βαλκάνια.

Η γενοκτονική κορύφωση επετεύχθη με τις πορείες θανάτου, στις οποίες οι στρατηγοί των «Νεότουρκων» έστειλαν τους Αρμένιους υποτελείς της «Υψηλής Πύλης». Στο τελευταίο κεφάλαιο αυτού του συμπλέγματος τραγωδιών είναι αφιερωμένο το βιβλίο «Οι τελευταίοι Βυζαντινοί» του Mirko Heinemann, το οποίο έχει γραφεί από την προοπτική μίας έρευνας με βάση την οικογενειακή ιστορία. Το θέμα του είναι η βίαιη εκδίωξη του 1,2 εκ. Ελλήνων της Μικράς Ασίας κατά τη διάρκεια του σχηματισμού του τουρκικού έθνους-κράτους, το οποίο αναγνωρίστηκε σε διεθνές επίπεδο με τη Συνθήκη της Λωζάννης το 1923 και το οποίο με τη σειρά του μετεγκατέστησε 400.000 Τούρκους από την Ελλάδα εντός των συνόρων του.

Το αφηγηματικό και ερευνητικό σημείο εστίασης του Heinemann είναι η μικρή πόλη του Ordu στις ποντιακές ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Η γιαγιά του μεγάλωσε εκεί. Στο Ordu ξεκίνησε η τρομοκράτηση και η εκδίωξη των Ελλήνων της Τουρκίας, ως απάντηση στον βομβαρδισμό της πόλης από το ρωσικό Πολεμικό Ναυτικό στις 9 Αυγούστου του 1917. Το σενάριο ήταν παρόμοιο με αυτό που πριν από δύο χρόνια είχε οδηγήσει στην γενοκτονία των Αρμενίων της Τουρκίας. Η προπαγάνδα των Νεότουρκων είχε αναπτύξει από την αρχή του πολέμου το δημαγωγικό φάντασμα, ότι οι πολεμικές επιτυχίες των χριστιανών Ρώσων ευνοήθηκαν από την προδοσία της πέμπτης φάλαγγας, την οποία είχαν συνάψει οι Χριστιανοί της Τουρκίας (κατά κύριο λόγο οι Αρμένιοι και οι Έλληνες). Οι Αρμένιοι πολίτες του Ordu είχαν ήδη από το 1915 εξαναγκαστεί με αυτήν την δικαιολογία σε πορείες θανάτου προς το εσωτερικό της χώρας.

Τώρα πια επικρατούσε πανικός στην συνοικία των Ελλήνων, οι οποίοι φοβούνταν ότι θα έχουν και οι ίδιοι μια παρόμοια μοίρα. Στριμώχτηκαν σε βάρκες και κατέφυγαν στα ρωσικά πολεμικά πλοία, τα οποία φυσικά δεν μπορούσαν να τους δεχτούν όλους. Η δεκαπεντάχρονη Αλεξάνδρα -που θα γινόταν αργότερα η γιαγιά του Mirko Heinemann- κατάφερε να ανεβεί τότε σε ένα πλοίο και διασώθηκε.

Ο εγγονός της περιγράφει τα ταξίδια του στους τόπους της παιδικής της ηλικίας και της εξορίας της. Και συσχετίζει την οικογενειακή του αφήγηση με εκτεταμένες διαδρομές ανάγνωσης μέσα από τις αιματηρές ιστορίες της Μικράς Ασίας στις αρχές του 20ου αιώνα και πιο πέρα στο παρελθόν. Οι «Πόντιοι Έλληνες», στους οποίους ανήκει η οικογένεια του Mirko Heinemann, ζούσαν από το 8ο αι. π.Χ. στις μικρασιατικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας και έθεσαν την έντονη πολιτιστική σφραγίδα τους σε αυτές τις περιοχές. Δεν μπορεί κανείς να καταλάβει το μικρασιατικό-ελληνικό παρόν χωρίς την προϊστορία, η οποία ανατρέχει στην αρχαιότητα.

Στις ιστορικά καθαρές και φιλικά προς τον αναγνώστη γραμμένες παρεκβάσεις και τις ταξιδιωτικές περιγραφές ο Heinemann οδηγεί σε τοπία, εμπόλεμες ζώνες και τις χρονικές περιόδους, πράγματα σχεδόν άγνωστα στους Γερμανούς αναγνώστες. Αυτή η άγνοια είναι, μεταξύ άλλων, εξ αυτού του λόγου εντυπωσιακή και ακατανόητη, γιατί το βιβλίο του αναφέρεται στην ιστορία μεγάλων αριθμητικά μειονοτήτων στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία. Αυτά τα ιστορικά γεγονότα δεν είναι ακόμα πολύ πίσω χρονικά. Εξακολουθούν να αποτελούν μέρος μίας ζώσας οικογενειακής μνήμης.

Ο Heinemann διηγείται μια αφανή προϋπόθεση της δημιουργίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας ως κοινωνίας που έχει δεχθεί μετανάστευση. «Οι Τελευταίοι Βυζαντινοί» καθιστούν σαφές στους σύγχρονους αναγνώστες ότι το γερμανικό Ράιχ, ως σύμμαχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είχε εμπλακεί στενά, τουλάχιστον ως παρατηρητής, στη Γενοκτονία, την τρομοκρατία και τις διώξεις στο Μικρασιατικό «Θέατρο του Πολέμου» κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Γερμανοί διπλωμάτες, γιατροί, νοσηλευτές και στρατιωτικό προσωπικό άνηκαν στους  πιο ενημερωμένους μάρτυρες των γεγονότων. Ωστόσο, οι εκθέσεις, στις οποίες πολλές φορές έκρουαν τον κώδωνα του συναγερμού με τρόπο που δεν μπορούσε να παραβλέψει κανείς, δεν οδήγησαν σε αποτελεσματικές παρεμβάσεις του Βερολίνου προς τους Οθωμανούς συμμάχους του στον πόλεμο. Κατ’ αυτό, το βιβλίο του Mirko Heinemann όχι μόνο δείχνει στους Γερμανούς αναγνώστες την τύχη των Ελλήνων του Πόντου, αλλά και ένα ξεχασμένο και όχι ιδιαίτερα ένδοξο κεφάλαιο της δικής τους ιστορίας.//

Κείμενο μετάφρασης Ελληνική Πρεσβεία Βερολίνου (ΓΕΩΡΓΙΟΥ)