Ο παγκόσμιος χάρτης της ψήφου των αποδήμων

KAΘΗΜΕΡΙΝΗ ( TΑΣΟΣ ΤΕΛΛΟΓΛΟΥ)

Το 2007 η Ελλάδα ήχθη ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από δύο Ελληνες υπηκόους, κάτοικους Γαλλίας, που θεώρησαν ότι η ελληνική πολιτεία ουδέν είχε πράξει ώστε να

διασφαλιστεί στην πράξη το δικαίωμά τους να

συμμετέχουν στις εκλογές κατά τρόπο ισότιμο σε σχέση με τους άλλους Ελληνες πολίτες που κατοικούσαν στην ημεδαπή. Στην απόφαση του Τμήματος στις 8 Ιουλίου 2010, κρίθηκε, αρχικά, ότι υπήρξε πράγματι παραβίαση του άρθρου 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ αλλά όχι και του ελληνικού Συντάγματος.

Σύμφωνα με την απόφαση «το άρθρο 3 του Πρωτοκόλλου αριθ. 1 δεν προβλέπει την εφαρμογή από τα Συμβαλλόμενα Μέρη μέτρων που επιτρέπουν στους απόδημους να ασκούν το εκλογικό δικαίωμά τους από τον τόπο κατοικίας τους». Εντούτοις, «σε ένα δημοκρατικό κράτος το τεκμήριο πρέπει να λειτουργεί υπέρ της χορήγησης αυτού του δικαιώματος στον μεγαλύτερο αριθμό ατόμων...». Πώς θα το κάνει όμως αυτό, το κάθε κράτος το αποφασίζει το ίδιο.

Μειοψηφία κρατών

Η Επιτροπή της Βενετίας, του Συμβουλίου της Ευρώπης, διενήργησε το 2010 συγκριτική έρευνα της εκλογικής διαδικασίας σε 57 κράτη. Από τα κράτη αυτά, μόλις 12 είτε δεν είχαν υιοθετήσει σχετικό νόμο για το δικαίωμα ψήφου των εκτός επικρατείας πολιτών τους, είτε ο κύκλος των δικαιούχων του δικαιώματος είναι πολύ μικρός (προξενικοί και στρατιωτικοί υπάλληλοι πρεσβειών).

Ορισμένα από αυτά τα κράτη όπως η Ελλάδα έχουν ευρύτατη διασπορά, ειδικότερα η Αλβανία, η Αρμενία, η Χιλή, η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, το Ισραήλ, η Μάλτα, το Μαυροβούνιο, το Σαν Μαρίνο και η Τουρκία. Στις περιπτώσεις της Αλβανίας, της Ανδόρας, της Κύπρου και της Μάλτας δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη για το δικαίωμα ψήφου των εκτός επικρατείας πολιτών τους ούτε στα συντάγματά τους ούτε στη σχετική εκλογική νομοθεσία. Η Τουρκία καταδικάστηκε το 2010 έχοντας παραπεμφθεί στο ίδιο δικαστήριο με την Ελλάδα, αλλά άλλαξε εν τω μεταξύ τη νομοθεσία της επιτρέποντας στη διασπορά της να ψηφίζει.

Οι συγκρίσεις αυτές περιλαμβάνονται σε έκθεση της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου του 2017 για τη «διευκόλυνση της άσκησης του δικαιώματος ψήφου από τους εκτός επικρατείας Ελληνες πολίτες». Είχε προηγηθεί η δημόσια παρέμβαση της ΕΕΔΑ (εισηγητές Γιώργος Γεραπετρίτης και Αννα-Ειρήνη Μπάκα) στο σχέδιο νόμου που είχε φέρει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ το 2016 για τον εκλογικό νόμο. Λίγο αργότερα είχε υποβληθεί η δεύτερη μετά το 2009 πρόταση της Νέας Δημοκρατίας για τη διασφάλιση δικαιώματος ψήφου για τους Ελληνες του εξωτερικού.

Στην έκθεση συμπυκνώνονται τα επιχειρήματα των πολέμιων μιας ρύθμισης:

• Οι εκτός επικρατείας ενδιαφέρονται λιγότερο, ή είναι λιγότερο γνώστες της καθημερινότητας, των προβλημάτων και των πολιτικών πραγμάτων της χώρας καταγωγής τους, συνεπώς ο πολιτικός τους σύνδεσμος με αυτή αναγκαία ατονεί.

• Υπάρχει δυσκολία στην επικοινώνηση προεκλογικών προγραμμάτων στους εκτός επικρατείας.

• Οι εκτός επικρατείας πολίτες δεν υφίστανται άμεσα τις συνέπειες της ψήφου τους.

Οι συντάκτες της διαφωνούν αναφέροντας: «...Κανένα από τα τρία αυτά επιχειρήματα δεν μπορεί να σταθεί στην περίπτωση των εκτός επικρατείας Ελλήνων εκλογέων, πολλοί εκ των οποίων αναγκάστηκαν να αποδημήσουν από τη χώρα λόγω της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, και οι οποίοι όπως είδαμε νωρίτερα ανέρχονται, μόνο για το διάστημα από το 2008 έως το 2015, σε 699.118 άτομα (εξερχόμενες μεταναστευτικές ροές). Για την ακρίβεια, η επιθυμία παλιννόστησης πολλών εξ αυτών καταρρίπτει το επιχείρημα της συνάρτησης ψήφου-πολιτικών συνεπειών. Αλλωστε, οι σύγχρονες τεχνολογικές μέθοδοι διάχυσης της πληροφορίας καταρρίπτουν και τα υπόλοιπα δύο επιχειρήματα…».

Μέθοδοι ψηφοφορίας

Η ηλεκτρονική ψήφος είναι μία μέθοδος που ακολουθείται απο μία μειοψηφία κρατών όπως η Εσθονία, η Ολλανδία και η Ελβετία. Ως ηλεκτρονική ψήφος νοείται τόσο αυτή που πραγματοποιείται σε ειδικό μηχάνημα εντός ειδικού χώρου ή εκλογικού κέντρου (μηχανική ψήφος), όσο και αυτή που πραγματοποιείται διαδικτυακά από απομακρυσμένο διακομιστή (διαδικτυακή ψήφος).

Το πιο σοβαρό πρόβλημα της ηλεκτρονικής ψήφου εντοπίζεται στη συσχέτιση ταυτοποίησης και ανωνυμίας: Δηλαδή στην ταυτόχρονη εξασφάλιση της ταυτοποίησης του ψηφοφόρου χωρίς να «απειλείται» η ανωνυμία του.

Η Επιτροπή της Βενετίας έκρινε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις κρατών οι εκτός επικρατείας πολίτες είναι τόσοι σε αριθμό που δύνανται να επηρεάσουν ουσιωδώς το εκλογικό αποτέλεσμα. Οι περιπτώσεις της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Πορτογαλίας αποτελούν κατά την ίδια Επιτροπή καλή πρακτική, καθώς επέλεξαν να αμβλύνουν τις συνέπειες της μαζικότητας της συμμετοχής των εκτός επικρατείας αναγνωρίζοντας στους τελευταίους δικαίωμα εκπροσώπησης μέσω προκαθορισμένου αριθμού βουλευτών ή γερουσιαστών. Μία τέτοια ρύθμιση, ωστόσο, θα επέβαλε κατά την κ. Αννα-Ειρήνη Μπάκα, την αναθεώρηση του άρθρου 54 με 200 ψήφους (2/3 του αριθμού των βουλευτών) ώστε να δημιουργηθεί εκλογική περιφέρεια των εκτός επικρατείας.

Στις περιπτώσεις 16 κρατών (Βραζιλία, Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Γεωργία, Ουγγαρία, Ισλανδία, Κορέα, Μολδαβία, Μαυροβούνιο, Μαρόκο, Πολωνία, Ρουμανία, Ρωσία, Σερβία και Ουκρανία), οι εκτός επικρατείας πολίτες μπορούν να ψηφίζουν μόνο αυτοπροσώπως σε πρεσβείες, προξενεία ή άλλα ειδικά εκλογικά κέντρα του εξωτερικού.

Τέλος, σε άλλες περιπτώσεις κρατών (Αυστρία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λίχτενσταϊν, Λουξεμβούργο, Μεξικό, Σλοβακία, Βέλγιο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Εσθονία, Κιργιστάν, Λετονία, Λιθουανία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σλοβενία, Σουηδία, Ελβετία, και Ηνωμένο Βασίλειο), οι εκτός επικρατείας πολίτες μπορούν να ψηφίζουν με επιστολική ψήφο, σε κάποιες περιπτώσεις διαζευκτικά με την αυτοπρόσωπη σε πρεσβείες, προξενεία ή άλλα ειδικά εκλογικά τμήματα.