Deutsche Welle: Πώς ψηφίζουν οι Γερμανοί του εξωτερικού;

Του Κώστα Συμεωνίδη

Ο χρόνος απουσίας από την πατρίδα είναι βασικό κριτήριο για τη συμμετοχή ή όχι των απόδημων Γερμανών στις ομοσπονδιακές εκλογές. Δικαίωμα

ψήφου υπό προϋποθέσεις έχουν ακόμη και εκείνοι που δεν έζησαν ποτέ στη Γερμανία.

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν προνοήσει εδώ και δεκαετίες για την ψήφο των εκλογέων που ζουν μόνιμα εκτός της επικράτειάς τους. Εντούτοις δεν υπάρχει ένα ενιαίο μοντέλο, αλλά κάθε χώρα ρυθμίζει διαφορετικά το δικαίωμα της ψήφου αλλά και τον τρόπο άσκησής του. Πολλές χώρες, για παράδειγμα, θέτουν περιορισμούς και δεν δίνουν αυτομάτως σε όλους ανεξαιρέτως τους εκλογείς που ζουν μόνιμα στο εξωτερικό το δικαίωμα να συναποφασίζουν για τις πολιτικές εξελίξεις στην πατρίδα τους.

Παρότι δεν είναι κλασσική χώρα προέλευσης μεταναστών, όπως λ.χ. η Ελλάδα, το παράδειγμα της Γερμανίας παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον αφού ο εκλογικός νόμος άλλαξε σχετικά πρόσφατα μετά από δικαστική απόφαση που έκρινε αντισυνταγματικές τις διατάξεις και κυρίως τους περιορισμούς που ίσχυαν για τους Γερμανούς του εξωτερικού.

Στη γερμανική δικαιοσύνη είχαν προσφύγει προ δεκαετίας δυο Γερμανίδες που ζουν μόνιμα στο Βέλγιο. Ενόψει των εκλογών του 2009 είχαν επιχειρήσει να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους. Το αίτημά τους ωστόσο απορρίφθηκε με το επιχείρημα ότι δεν είχαν ζήσει ποτέ τους στη Γερμανία. Τον Αύγουστο του 2012 το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικές τις σχετικές διατάξεις του εκλογικού νόμου. Με την αναθεώρησή του οι δυο προσφεύγουσες απέκτησαν το δικαίωμα συμμετοχής στις επόμενες εκλογές που έγιναν το 2013.

Διαχρονικό δικαίωμα

Ήδη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Γερμανοί που διέμεναν στο εξωτερικό και δεν είχαν δηλωμένη μόνιμη κατοικία στη Γερμανία μπορούσαν να συμμετέχουν στις ομοσπονδιακές εκλογές από τον μόνιμο τόπο διαμονής τους με επιστολική ψήφο. Βασική προϋπόθεση να είχαν ζήσει στη Γερμανία τουλάχιστον τρεις συνεχόμενους μήνες ταελευταία 10 χρόνια πριν από τις εκλογές. Το 1998 το διάστημα ατό αυξήθηκε στα 25 έτη ενώ το 2009 καταργήθηκε τελείως. Έτσι ο ενδιαφερόμενος έπεπε απλώς να είχε ζήσει οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του τρεις συνεχόμενου μήνες στη Γερμανία (δεδομένου ότι στη Γερμανία είναι υποχρεωτική η δήλωση της διεύθυνσης κατοικίας η εξακρίβωση του χρόνου διαμονής στη χώρα είναι μια απλή διαδικασία).

Ο αναθεωρημένος νόμος του 2013 ωστόσο που ισχύει μέχρι και σήμερα επέφερε σημαντικές αλλαγές. Καταρχήν επανέφερε το όριο των 25 ετών, που σημαίνει ότι δεν πρέπει να έχουν περάσει πάνω από 25 χρόνια από την ελάχιστη τρίμηνη διαμονή στη Γερμανία. Επιπλέον κατά την ελάχιστη αυτή περίοδο διαμονής στην πατρίδα ο ενδιαφερόμενος έπρεπε να είναι τουλάχιστον 14 ετών.

Η σημαντικότερη αλλαγή ωστόσο αφορά όλους εκείνους τους απόδημους Γερμανούς που ουδέποτε έζησαν στη Γερμανία (όπως τις δυο Γερμανίδες που προσέφυγαν στη δικαιοσύνη). Ο νέος εκλογικός νόμος έδωσε το δικαίωμα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος και σε αυτούς, εφόσον όμως μπορούν να αποδείξουν «προσωπική και άμεση γνώση των πολιτικών συνθηκών στη Γερμανία και πως, επιπλέον, επηρεάζονται από αυτές».

Πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες

Στην ιστοσελίδα της αρμόδιας για τη διενέργεια εκλογών ομοσπονδιακής αρχής «Bundeswahlleiter» αναφέρονται συγκεκριμένα παραδείγματα: δικαίωμα ψήφου έχει, για παράδειγμα, ένας γερμανός ανταποκριτής στην Ελλάδα που όμως φορολογείται στη Γερμανία, ένας Γερμανός που εργάζεται στο Ινστιτούτο Γκαίτε ή ένας Γερμανός που ζει στη Γαλλία αλλά είναι μέλος της τοπικής οργάνωσης γερμανικού κόμματος στο Παρίσι. Αντιθέτως, το επιχείρημα της συνεχούς ενημέρωσης για τις πολιτικές εξελίξεις από μέσα ενημέρωσης δεν τεκμηριώνει από μόνο του την απαιτούμενη «προσωπική και άμεση γνώση» των πολιτικών εξελίξεων. Επί του αιτήματος αποφασίζει ο δήμος στον οποίο ανήκει ο ενδιαφερόμενος.

Η πολυπλοκότητα της όλης διαδικασίας και η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους που στην περίπτωση των αποδήμων πρέπει να γίνεται εκ νέου σε κάθε εκλογική διαδικασία φαίνεται να λειτουργεί αποτρεπτικά για τους περισσότερους Γερμανούς του εξωτερικού. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν οι αριθμοί. Στις τελευταίες εκλογές του 2017 ενεγράφησαν στους εκλογικούς καταλόγους μόλις 112.989 Γερμανοί μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού, που αντιστοιχούν μόλις στο 3,3% επί του συνόλου των 3,4 εκατομμυρίων Γερμανών που υπολογίζεται ότι ζουν σήμερα εκτός γερμανικής επικράτειας (στοιχεία του ΟΟΣΑ αφού η Γερμανία δεν διαθέτει επίσημους αριθμούς). Στις εκλογές του 2013 μάλιστα ήταν ακόμη λιγότεροι (67.097).