9 Νοεμβρίου: 30 χρόνια από την πτώση του τοίχους - 81 χρόνια από την «Kristallnacht»

Η 9 Νοεμβρίου είναι μια ημερομηνία που έχει για τη γερμανία Γερμανία τουλάχιστον δυο φορές σημαντική ιστορική αναφορά.

Η μια από αυτές είναι η νύχτα της 9ης Νοεμβρίου 1938,  η «Νύχτα των Κρυστάλλων» ημέρα που ξέσπασαν βίαια επεισόδια εναντίον των Εβραίων σε όλο το Ράιχ και μέσα σε δύο ημέρες πυρπολήθηκαν πάνω από 250 συναγωγές, καταστράφηκαν και λεηλατήθηκαν πάνω από 7.000 εβραϊκές επιχειρήσεις, σκοτώθηκαν δεκάδες Εβραίοι, λεηλατήθηκαν εβραϊκά κοιμητήρια, σχολεία και σπίτια.

Η δεύτερη είναι η 9η Νοεμβρίου 1989, όταν χιλιάδες Γερμανοί, μαζί τους και αμέτρητοι Ευρωπαίοι πολίτες, γκρέμισαν το Τείχος της Ντροπής. Το Τείχος που χώριζε τον κόσμο στα δύο.

Ακολουθεί μια σύντομη περιγραφή των γεγονότων ( πηγή: https://encyclopedia.ushmm.org/)

Τη νύχτα της 9ης Νοεμβρίου 1938 ξέσπασαν βίαια επεισόδια εναντίον των Εβραίων σε όλο το Ράιχ. Αυτά τα επεισόδια φάνηκαν να είναι αυθόρμητες πράξεις βίας που προκλήθηκαν από την οργή των Γερμανών για τη δολοφονία ενός Γερμανού αξιωματούχου στο Παρίσι από έναν Εβραίο έφηβο. Στην πραγματικότητα, ο Γερμανός Υπουργός Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς και άλλοι Ναζί είχαν οργανώσει προσεκτικά τα πογκρόμ. Μέσα σε δύο ημέρες πυρπολήθηκαν πάνω από 250 συναγωγές, καταστράφηκαν και λεηλατήθηκαν πάνω από 7.000 εβραϊκές επιχειρήσεις, σκοτώθηκαν δεκάδες Εβραίοι, λεηλατήθηκαν εβραϊκά κοιμητήρια, σχολεία και σπίτια, ενώ η αστυνομία και το πυροσβεστικό σώμα παρακολουθούσαν τα δρώμενα παραμένοντας αμέτοχοι θεατές. Τα πογκρόμ έγιναν γνωστά ως «Kristallnacht», δηλαδή η «Νύχτα των Κρυστάλλων» εξαιτίας των σπασμένων γυαλιών από τις βιτρίνες που γέμιζαν τους δρόμους.

Την επομένη των πογκρόμ, 30.000 Γερμανοεβραίοι άνδρες συλλήφθηκαν επειδή είχαν διαπράξει το «έγκλημα» να είναι Εβραίοι. Τους έστειλαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου εκατοντάδες έχασαν τη ζωή τους. Επίσης ορισμένοι Εβραίοι άνδρες συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν σε τοπικές φυλακές. Δεν επιτράπηκε στις επιχειρήσεις που ανήκαν σε Εβραίους να επαναλειτουργήσουν παρά μόνο υπό μη-εβραϊκή διεύθυνση. Στους Εβραίους επιβλήθηκε απαγόρευση κυκλοφορίας, γεγονός που περιόρισε τις ώρες κατά τις οποίες μπορούσαν να βρίσκονται εκτός σπιτιού.

Μετά τη «Νύχτα των Κρυστάλλων» η ζωή έγινε ακόμη πιο δύσκολη για τα παιδιά και τους Εβραίους εφήβους στη Γερμανία και την Αυστρία. Ενώ ήδη δεν τους επιτρεπόταν η είσοδος σε μουσεία, δημόσιες παιδικές χαρές και σε πισίνες, πλέον εκδιώχτηκαν και από τα δημόσια σχολεία. Οι νεαροί Εβραίοι, όπως και οι γονείς τους, ζούσαν υπό καθεστώς απόλυτου φυλετικού διαχωρισμού στη Γερμανία. Φτάνοντας σε απόγνωση, πολλοί ενήλικες Εβραίοι αυτοκτόνησαν. Οι περισσότερες οικογένειες κατέβαλαν απεγνωσμένες προσπάθειες να εγκαταλείψουν τη χώρα.

Το Τείχος του Βερολίνου κατασκευάστηκε το βράδυ της 12ης με 13ης Αυγούστου του 1961. Η ανέγερσή του θύμιζε σε όλους τη διαχωρισμένη Γερμανία, τη μεγάλη ηττημένη της σφαγής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Από τη μία μεριά του Τείχους της Ντροπής η πλούσια και εξελιγμένη Δυτική Γερμανία. Από την άλλη μεριά, η Ανατολική Γερμανία, ή πιο σωστά η Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας, με πρωτοβουλία της οποίας υψώθηκε η ασχήμια που έκοβε τον κόσμο στα δύο.

Στόχος του ήταν να αποτρέψει τους κατοίκους του ανατολικού Βερολίνου και της υπόλοιπης Ανατολικής Γερμανίας, να το... σκάσουν, να διαφύγουν, να δραπετεύσουν προς τη Δυτική, ή άλλως Ομοσπονδιακή Γερμανία. Δεν πέρασε πολύς καιρός, που το Τείχος της Ντροπής, η προσβολή αυτή του ευρωπαϊκού πολιτισμού, έλαβε άλλες διαστάσεις. Η χρησιμότητά του να ανακόψει τη διαφυγή των ανατολικογερμανών ξεπεράστηκε και εξελίχθηκε στον συμβολισμό των κλειστών συνόρων δύο κόσμων.

Η ηγεσία της Ανατολικής Γερμανίας, καθοδηγούμενη από τη Μόσχα και την άλλοτε Σοβιετική Ένωση, δεν έδειξε φειδωλή στα έξοδα της κατασκευής του, αλλά και στη φρούρησή του. Το τείχος υψωνόταν στα 3,6 μέτρα και διέθετε διάδρομο περιπολίας, 302 παρατηρητήρια, συστήματα που ειδοποιούσαν για κάθε μη εγκεκριμένη κίνηση, πλέγματα από συρματόπλεγμα, ενώ στις περιπολίες συμμετείχαν πάνω από 14.000 στρατιώτες και 600 σκυλιά, έτοιμα να κατασπαράξουν οποιονδήποτε ανατολικογερμανό επιχειρούσε να βρει μία καλύτερη ζωή.

Ήταν η εποχή που οι Γερμανοί της ανατολικής πλευράς, ήταν οι πρόσφυγες, οι (λαθρο)μετανάστες, οι φυγάδες, οι παράνομοι, οι επικίνδυνοι, οι τρομοκράτες. Ήταν εκείνοι οι κινούμενοι στόχοι, καθώς οι στρατιώτες που περιπολούσαν, είχαν ρητή εντολή να πυροβολούν στο ψαχνό, οποιονδήποτε κατάφερνε να παραβιάζει το απόρθητο Τείχος. Σε μία εντυπωσιακή αναστροφή της ιστορίας, οι ίδιοι άνθρωποι, οι «φυγάδες», οι «λάθρο» της εποχής εκείνης και οι απόγονοί τους, οι νεώτερες γενεές των Γερμανών, καθόρισαν την πολιτική στο μείζον ζήτημα των ημερών μας, αρκετές δεκαετίες αργότερα, του Προσφυγικού. Ένα μάθημα κοινωνικής και πολιτικής ιστορίας, που αποδεικνύει πώς η απόφαση του σήμερα, επηρεάζει τα γεγονότα του αύριο, ακόμα και σε μεγάλο βάθος χρόνου.

Στις 9 Νοεμβρίου 1989, χιλιάδες Γερμανοί, μαζί τους και αμέτρητοι Ευρωπαίοι πολίτες, γκρέμισαν το Τείχος της Ντροπής. Το Τείχος που χώριζε τον κόσμο στα δύο. Χρειάστηκε να επέλθει η παρακμή της άλλοτε Σοβιετικής Ένωσης και η παρουσία ενός μεγάλου Ρώσου ανθρωπιστή και οραματιστή, που έτυχε να βρίσκεται την κατάλληλη στιγμή, στην κατάλληλη θέση, για να πέσουν οι τσιμεντόλιθοι που έκρυβαν τον έναν κόσμο από τον άλλον. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ συνέδεσε το όνομά του με την «πτώση» της Σοβιετικής Ένωσης και την Περεστρόικα. Αν θέλουμε, όμως, να δούμε τι πραγματικά επιτελέστηκε εκείνη την εποχή, θα διαπιστώσουμε ότι η παρακμή της Σοβιετικής Ένωσης σηματοδότησε την έξοδο του κόσμου από μία μακρά περίοδο αγωνίας ενός πιθανού πυρηνικού ολοκαυτώματος και άνοιξε τα σύνορα του πλανήτη, φέρνοντας -έστω- ένα βήμα πιο κοντά δύο εκ διαμέτρου αντίθετους κόσμους. Πολλά άλλαξαν, νέες πληγές άνοιξαν, το κακό δεν εξαλείφθηκε, όμως αποφεύχθηκε η Μεγάλη Καταστροφή.

Στις 9 Νοεμβρίου 1989, μέσα σε ένα συγκινησιακό -αλλά άκρως δικαιολογημένο- παραλήρημα, χιλιάδες άνθρωποι, στην πλειοψηφία τους βασανισμένοι, καταπιεσμένοι, ρακένδυτοι ψυχολογικά πολίτες, γκρέμισαν με τα χέρια τους το Τείχος της Ντροπής στο Βερολίνο και έτρεξαν -στην κούρσα της ζωής τους- προς το έδαφος του Δυτικού Βερολίνου, πέφτοντας στις αγκαλιές των δικών τους που είχαν καταφέρει να διαφύγουν, σε ξένους, σε όποιον αντίκριζαν πρώτο μπροστά τους. Ήταν οι στιγμές που η Ευρώπη ενώθηκε και πάλι, που κάλυψε με δάκρυα χαράς το ράγισμα στην καρδιά της, που νίκησε ο ανθρωπισμός και ο πολιτισμός. Ήταν μία νίκη του κόσμου.

Σήμερα, λίγα απομεινάρια έχουν παραμείνει στη θέση του άλλοτε κτίσματος, ώστε να θυμίζουν σε όλους και να φανερώνουν στους νεώτερους, ότι κάποτε, λίγα χρόνια πίσω, ο κόσμος ήταν διαφορετικός. Ότι λίγα χρόνια, ο κόσμος διακατεχόταν από μία άλλη νοοτροπία, από πάθη ασίγαστα, από πληγές που παρέμεναν ανοικτές και όσο κακοφόρμιζαν, ήταν ικανές να οδηγήσουν στον ολοκληρωτικό χαμό.

Από την 9η Νοεμβρίου 1989, πέρασαν 30 χρόνια. Το Σάββατο, η Γερμανία, η Ευρώπη, ο κόσμος ολόκληρος, οι απλοί πολίτες, γιορτάζουν την απαλλαγή από τα δεσμά μίας μαύρης εποχής για τον πλανήτη, της εποχής του Ψυχρού Πολέμου και την Πτώση του οικοδομήματος που τη συμβόλιζε πιο χαρακτηριστικά, από κάθε τι άλλο.

Σάββας Μιχάλαρος/ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ