SPIEGEL «Ήλιος, παραλία και ερημιά»

«Αδριατική, Algarve, Costa Brava: Οι Γερμανοί θεωρούν τις καλοκαιρινές διακοπές τους ιερές. Αυτή τη χρονιά θα μπορούσαν για πρώτη φορά να χαθούν ή τουλάχιστον να είναι περιορισμένες κατά παράλογο τρόπο. Ποια θα είναι η επίδραση πάνω μας; Και κυρίως: τι θα απογίνει η Νότια Ευρώπη;»

Το πολυσέλιδο, κεντρικό θέμα του περιοδικού SPIEGEL αυτής της εβδομάδας, το οποίο φέρει, μεταξύ πολλών άλλων συντακτών, και την υπογραφή του ανταποκριτή στην Ελλάδα Γιώργου Χρηστίδη, αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Oι διακοπές σχετίζονται με το «μπορώ», το «δικαιούμαι», όχι το «πρέπει». Και τώρα η συζήτηση είναι εάν αυτό το μεγάλο «δικαιούμαι» θα ακυρωθεί φέτος το καλοκαίρι.

Είναι μία χρονιά του «πρέπει». Για μερικούς, αυτό σημαίνει ότι πιθανόν θα χρειαστεί να απαρνηθούν τις συνήθεις διακοπές τους. Για άλλους: ο φόβος ότι η δική τους επιχείρηση, ολόκληρος ο κλάδος, ολόκληρη η χώρα μπορεί να χρεοκοπήσει.

«Καλοκαιρινές διακοπές, όπως τις γνωρίζουμε, δεν θα υπάρξουν»: Αυτή η πρόταση προέρχεται από τον Γερμανό Υπουργό Εξωτερικών Heiko Maas.

Η ΕΕ έκλεισε τις πόρτες: τα εξωτερικά και εσωτερικά σύνορα της ΕΕ είναι επί του παρόντος σε μεγάλο βαθμό κλειστά. Αυτή τη στιγμή δεν επιτρέπεται στους Γερμανούς να ταξιδέψουν στη Γαλλία, την Ελβετία ή την Ιταλία. Οι περισσότερες χώρες έχουν κλείσει τα σύνορά τους, αφήνουν να περάσουν μόνο τους πολίτες τους, άτομα με άδεια διαμονής ή εκείνους που μετακινούνται για επαγγελματικούς λόγους.

Αλλά το καλοκαίρι έρχεται και οι ερωτήσεις σχετικά με τις διακοπές γίνονται ολοένα και πιο πιεστικές, ειδικά επειδή πολλοί έχουν ήδη κάνει κράτηση: Πού μπορώ να πάω; Πώς θα φτάσω εκεί; Και τι θα μπορώ να κάνω εκεί;

Από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση λέγεται ότι πιθανότατα θα βρεθεί μια λύση σε συνεργασία με τα κράτη της ΕΕ, αλλά το θέμα επανεξετάζεται από εβδομάδα σε εβδομάδα. Προς το παρόν, έως τις 14 Ιουνίου, ισχύει η παγκόσμια ταξιδιωτική προειδοποίηση που το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Εξωτερικών αποφάσισε στις 17 Μαρτίου. «Η επιβολή της ήταν ήδη μια δύσκολη απόφαση», δήλωσε ο Frank Hartmann, εντεταλμένος με τη διαχείριση της κρίσης. «Το να την άρουμε θα είναι πολύ πιο περίπλοκο».

Ταξιδιωτική προειδοποίηση. Τι σημαίνει αυτό; Η ταξιδιωτική προειδοποίηση έχει ένα πλεονέκτημα: Διευκολύνει την ακύρωση μιας κράτησης. Είναι μια υπόδειξη: εκεί που θέλετε να ταξιδέψετε μπορεί τα πράγματα να γίνουν επικίνδυνα. Αλλά δεν αποτελεί ταξιδιωτική απαγόρευση.

Όσο τα σύνορα του χώρου Schengen παραμένουν κλειστά, υπάρχει μεν η δυνατότητα να φτάσει κανείς με αεροπλάνο στον προορισμό του στο εξωτερικό, αν δώσει την εντύπωση ότι ταξιδεύει για επαγγελματικούς λόγους. Ωστόσο, δεν πρέπει να υπολογίζει ότι το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Εξωτερικών θα τον φέρει πίσω, αν αντιμετωπίσει δυσκολίες.

Αυτή τη στιγμή το θέμα είναι καυτό: Την περασμένη Δευτέρα, οι Υπουργοί Τουρισμού διαπραγματεύτηκαν για το ζήτημα μέσω τηλεδιάσκεψης, την Τρίτη διαβουλεύτηκαν οι Υπουργοί Εσωτερικών των χωρών της ΕΕ και την Τετάρτη το Ομοσπονδιακό Υπουργικό συμβούλιο.

Το Βερολίνο διστάζει. «Ψυχολογικά, σαφώς και επιβάλλεται να δοθεί στους ανθρώπους μια τέτοια προοπτική», δηλώνει ο Κοινοβουλευτικός Υφυπουργός, Thomas Bareiß (CDU), ο οποίος συμμετείχε τη Δευτέρα στην τηλεδιάσκεψη για λογαριασμό της γερμανικής κυβέρνησης. «Πολύ απλά όμως οι άνθρωποι θα έλθουν ξανά κοντά ο ένας στον άλλον, ακόμη και με τις καλύτερες προφυλάξεις υγιεινής. Ακόμα κι αν αγγίξουν μόνο το πόμολο στο παραλιακό εστιατόριο». Από την άλλη πλευρά, γνωρίζει την κατάσταση στις περιοχές των διακοπών: «Η οικονομική πίεση σε αυτές τις χώρες είναι φυσικά τεράστια».

Στην Ισπανία, η Isabel Oliver, η αρμόδια Υφυπουργός, δηλώνει: «Η τουριστική βιομηχανία είναι η πιο σημαντική σε αυτήν τη χώρα. Μου είναι δύσκολο να εντοπίσω τομείς που δεν έχουν καμία σχέση με τον τουρισμό». Σχεδόν το 13% του ΑΕΠ της Ισπανίας εξαρτάται από τον τουρισμό. Στην Πορτογαλία είναι 17%, στην Κροατία 25%, στην Ελλάδα μάλιστα 30%.

Φοβάται «πτώση 50% στους επισκέπτες από το εξωτερικό», δηλώνει ο Έλληνας Υπουργός Τουρισμού Χάρης Θεοχάρης. «Στην καλύτερη περίπτωση. Στη χειρότερη περίπτωση, θα είναι 80-90%». Από τον Ιούλιο, δηλώνει ο Θεοχάρης, ελπίζει ότι θα έρχονται και πάλι ξένοι επισκέπτες, ειδικά Γερμανοί: «Πείτε τους ότι δεν πρέπει να φοβούνται να ταξιδέψουν εδώ. Δεν θα πάρουμε κανένα ρίσκο».

Η αρμόδια Υπουργός στη Βιέννη έβαλε στο παιχνίδι «τη δυνατότητα διμερούς συμφωνίας» με τη Γερμανία. Η Ελλάδα και η Πορτογαλία θέλουν να επωφεληθούν από τα χαμηλά ποσοστά μολύνσεων και να μιλούν έναντι των Γερμανών για ένα προσεκτικό άνοιγμα. Ο Κροάτης Υπουργός Gari Cappelli προσέθεσε στη συζήτηση τους λεγόμενους «τουριστικούς διαδρόμους»: οι ταξιδιώτες θα μπορούν να διασχίζουν τις ευρωπαϊκές χώρες για να φτάσουν στις περιοχές των διακοπών.

Ή θα πρέπει να εξαρτώνται τα ταξίδια για διακοπές από τα διαβατήρια Covid-19, τα οποία πιστοποιούν ότι δεν έχει εντοπιστεί ιός στον ταξιδιώτη; Οι Υπουργοί Τουρισμού το συζητούν και αυτό. Τα διαβατήρια θα μπορούσαν να συνδεθούν με το ζήτημα, εάν η χώρα από την οποία προέρχεται ο ταξιδιώτης έχει υπό έλεγχο τον ιό. Θα μπορούσαν να επιτραπούν τα ταξίδια μέσω χωρών που έχουν θέσει σε κάποιο βαθμό υπό έλεγχο την πανδημία.

Η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση θέλει να αποφύγει διαφορετικούς ταξιδιωτικούς κανονισμούς στην Ευρώπη. Γι’ αυτό και προτρέπει τους εταίρους στην ΕΕ να υιοθετήσουν μια ομοιόμορφη προσέγγιση για την άρση των προειδοποιήσεων για ταξίδια.

Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να «συνεργαστούν με αλληλεγγύη» για να αποκαταστήσουν την ελευθερία ταξιδιού «το συντομότερο δυνατό», σύμφωνα με έγγραφο που μοίρασαν οι εκπρόσωποι της Γερμανίας στις Βρυξέλλες. Στο έγγραφο αυτό, το Βερολίνο προτείνει «οδηγό προσανατολισμού σχετικά με τον καλύτερο τρόπο προσαρμογής των ταξιδιωτικών οδηγιών».

Το ζήτημα των διακοπών είναι επείγον -δεν αφορά μόνο τις πιο όμορφες μέρες του χρόνου, αλλά και πολλά χρήματα. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η πανδημία απειλεί απώλειες μεταξύ 275 και 400 δις Ευρώ παγκοσμίως -αδιανόητα ποσά για έναν μόνο οικονομικό τομέα. Μέχρι στιγμής, η Ευρώπη αντιστοιχούσε στο 50% του τζίρου από τον τουρισμό. Ο κλάδος αντιπροσωπεύει 10-11% του ΑΕΠ της Ευρώπης, περιλαμβάνει 3 εκ. επιχειρήσεις και 27 εκ. ανθρώπους, των οποίων οι θέσεις εργασίας εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από τον τουρισμό.

Ένας από αυτούς είναι ο Κωνσταντίνος Σφήκας, ένας ξεναγός με ζήτηση στη Θεσσαλονίκη. Στις καλές εποχές παρουσίαζε την πόλη του σε διασημότητες, όπως ο John Malkovich και ο Oliver Stone. Το 2019 ήταν ένα έτος-ρεκόρ για τον ελληνικό τουρισμό. Το 2020 φαινόταν μέχρι τα μέσα Μαρτίου ότι θα είναι ακόμη καλύτερο. Ο Σφήκας θα έπρεπε τώρα να προετοιμάζει ένα ταξίδι φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Duke στη Βόρεια Καρολίνα, το οποίο θα διαρκούσε τέσσερις εβδομάδες και θα πέρναγε από την Κρήτη, τη Σαντορίνη, τη Νάξο και τον Όλυμπο. Ο Σφήκας θα ήταν ξεναγός, παιδονόμος και σύμβουλος για κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα των νεαρών Αμερικανών, ενώ εκ παραλλήλου θα διεξάγονταν μαθήματα φιλοσοφίας από δύο συνοδεύοντες καθηγητές. Το ταξίδι ακυρώθηκε, όπως και όλα τα άλλα.

Ο Σφήκας εγκατέλειψε τη δουλειά του στην τράπεζα πριν από 20 χρόνια, επειδή του αρέσει ο τουρισμός, και μάλιστα ακόμα περισσότερο, όταν έχει να κάνει με τον πολιτισμό. Άλλοι έκαναν το ίδιο αργότερα -στην οικονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα με αδυσώπητη σκληρότητα. Ο τουρισμός ήταν ο κλάδος της οικονομίας, ο οποίος λειτουργούσε, όταν σχεδόν όλα τα άλλα είχαν καταρρεύσει. Ο ήλιος, η παραλία, τα λευκά σπίτια κάτω από τον γαλάζιο ουρανό, τα άγρια βουνά, η αρχαιολογία -ήταν ακόμα εκεί. Φαινόταν καλή ιδέα να βασιστεί κανείς σε αυτό. Τώρα μοιάζει με κακή.

Ο Ζώης Αντωνάκος και η Ξένια Χαρίτωνος μετακόμισαν από την Κόρινθο στην επαρχία πριν από περίπου πέντε χρόνια. Αυτός εγκατέλειψε μία διοικητική θέση σε μια διεθνή επιχείρηση. Εκείνη είχε χάσει τη δουλειά της σε ένα ιδιωτικό σχολείο. Ξεκίνησαν ένα μικρό ξενοδοχείο στο πατρικό σπίτι της Χαρίτωνος στα βορειοδυτικά, στην Ήπειρο –μία όμορφη, φτωχή, υπανάπτυκτη περιοχή για τουρισμό. Το εγχείρημα λειτούργησε, αλλά μετά ήρθε ο κορωνοϊός.

Όλα τα ξενοδοχεία έκλεισαν από την τρίτη εβδομάδα του Μαρτίου. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, το 1/3 εξ αυτών δεν θα ανοίξει ξανά.

Ο Ξένια Χαρίτωνος είχε συζητήσεις με ταξιδιωτικό πράκτορα στη Γερμανία, ο οποίος είχε κάνει κράτηση για τα τέλη Μαΐου και την ανέβαλε για τον Ιούνιο. Την 1η Ιουνίου επιτρέπεται να ξανανοίξουν το Hotel Kastro, αλλά δεν περιμένουν καταρχήν κανέναν να έρθει.

Οι χώρες του Νότου εξαρτώνται από τον τουρισμό, όπως η Γερμανία από την αυτοκινητοβιομηχανία.

Ακόμα και στο αποκορύφωμα της οικονομικής κρίσης το 2008, οι Γερμανοί γνώριζαν από τις τελευταίες διακοπές τους στην Κρήτη ότι οι Έλληνες δεν είναι τεμπέληδες, παρόλο που ο ισχυρισμός λεγόταν ξανά και ξανά. Ακριβώς όπως ήξεραν από το κάμπινγκ ότι ο Γάλλος δεν συμπαθεί όλους τους μετανάστες και ότι κάποιος καθίσταται μέλος της οικογένειας, αν απλώς γνωρίζει να πει «Καλημέρα!».

Οι καλοκαιρινές διακοπές ήταν σαν μια Σύνοδος Κορυφής τριών εβδομάδων στην ΕΕ, με μαγιό και όσο το δυνατόν πιο δημοκρατική, ενώ ο χώρος εργασίας ήταν η πισίνα.

Ο επικεφαλής της TUI, Fritz Joussen, επέκρινε έντονα τον Heiko Maas και τον Πρωθυπουργό της Βαυαρίας Markus Söder στην τελευταία επιστολή του προς συνεργάτες του την Τρίτη, αλλά χωρίς να αναφέρει τα ονόματά τους, κατηγορώντας τους ότι «έχουν ήδη ξεγράψει πλήρως τη χρονιά» ή ότι διαφημίζουν «τις διακοπές στο εσωτερικό» αντί να αναπτύξουν ιδέες για το «υπό ποιές συνθήκες που θα ήταν δυνατές και πάλι οι διακοπές και τα αεροπορικά ταξίδια». Ο ίδιος θεωρεί ότι υπάρχουν καλές πιθανότητες για άνοιγμα σύντομα σε Ελλάδα, Κύπρο, Βουλγαρία και Πορτογαλία. Αυτές οι χώρες αναζήτησαν τον διάλογο με την TUI και «προετοιμάζονται πολύ εντατικά για την επιστροφή των τουριστών».