FAZ «Η Δύση κανακεύει τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής »

Τίτλος: «Γείτονες στη Μεσόγειο»

Υπότιτλος: «Η Δύση κανακεύει τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής αντί να πιέζει για αλλαγή»

Στο άρθρο του πολιτικού συντάκτη Rainer Hermann αναφέρονται τα ακόλουθα:

Η Δύση δεν έδρεψε δάφνες κατά τις μαζικές διαμαρτυρίες της Αραβικής Άνοιξης ή τα επόμενα χρόνια, καθώς υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ αξιώσεων και πραγματικότητας. Από τη μία πλευρά, η Δύση υποστηρίζει αξίες όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και προωθεί τη δημοκρατική και πλουραλιστική τάξη. Από την άλλη πλευρά, τα αυταρχικά καθεστώτα μπορούσαν και μπορούν να βασίζονται στο γεγονός ότι η Δύση υποκύπτει ενώπιον βραχυπρόθεσμων συμφερόντων, συνεργάζεται άτολμα και σιωπά για τις σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Όπως συνέβη και με την Αίγυπτο. Στις αρχές του μήνα, ο γάλλος Πρόεδρος Emmanuel Macron απένειμε στον αιγύπτιο Πρόεδρο Abd al Fattah al Sisi τον Μεγαλόσταυρο της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής. Στην τρίτη συνάντηση των δύο ηγετών στο διάστημα τριών ετών, στο επίκεντρο ήταν οι διμερείς οικονομικές σχέσεις, η εξοπλιστική συνεργασία και το κοινό μέτωπο κατά της Τουρκίας, αλλά όχι η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η οργάνωση Human Rights Watch εκτιμά ότι ο αριθμός των πολιτικών κρατουμένων στην Αίγυπτο υπερβαίνει τους 60.000. Ο αριθμός δεν περιλαμβάνει τους δεκάδες χιλιάδες Αιγύπτιους, μερικοί από τους οποίους είναι προφυλακισμένοι εδώ και χρόνια.

Η Δύση ήταν άτολμη ήδη από το 2011, όταν άρχισαν οι διαδηλώσεις στον αραβικό κόσμο. Όταν οι πολίτες τελικά εξεγέρθηκαν ενάντια στα καθεστώτα της αδικίας, ξεθώριασαν οι εκκλήσεις της Δύσης για υποστήριξη. Διότι λειτούργησε το υπολογιστικό συμφέρον των καθεστώτων, τα οποία προειδοποιούσαν για τον εξισλαμισμό και προσφέρθηκαν ως εταίροι στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, την οποία επέτρεψαν αρχικά τα ίδια να αναπτυχθεί.

Στη Συρία, για παράδειγμα, υπήρξε στην καλύτερη περίπτωση χλιαρή υποστήριξη των νόμιμων διαμαρτυριών ενάντια στο καθεστώς του Assad. Στη Λιβύη, η ανατροπή του Gaddafi δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τη στρατιωτική επέμβαση της Δύσης, με επικεφαλής τη Γαλλία. Σε ελάχιστο χρόνο μετά την ανατροπή του, η Δύση άφησε τη Λιβύη στα χέρια των πολιτοφυλακών. Στην Υεμένη, η Δύση υποστήριξε την πρωτοβουλία των μοναρχών του Κόλπου να διασωθεί το καθεστώς αντί να πιέσει για μετάβαση, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες προμήθευαν τη Σαουδική Αραβία με όπλα, με τα οποία βομβαρδίζεται η Υεμένη από τότε.

Η Δύση δεν ανταποκρίνεται στα υψηλά ηθικά της πρότυπα στον αραβικό κόσμο. Ωστόσο, αντιμετωπίζει και ένα δίλημμα. Ο αραβικός κόσμος και η Ευρώπη είναι άμεσοι γείτονες και στις δύο πλευρές της Μεσογείου, και οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορούν να επιλέξουν με ποιον θα συνεργαστούν για πιεστικά θέματα όπως η παράνομη μετανάστευση και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση σε κυβερνητικό επίπεδο όσον αφορά τη συνεργασία με τα υφιστάμενα καθεστώτα, ακόμη και αν αυτά δεν ανταποκρίνονται στις ιδέες της Ευρώπης.

Το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα καθεστώτα καταδιώκουν όλα τα αντιφρονούντα ρεύματα, καθώς και εκείνες τις ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που υποστηρίζει η Ευρώπη, με την ελπίδα ότι με πολλά μικρά βήματα θα γίνουν κινητήρια δύναμη αλλαγής. Μια τέτοια αλλαγή πρέπει να ξεκινήσει, προκειμένου η περιοχή να μην είναι μόνο φαινομενικά σταθερή βραχυπρόθεσμα, αλλά και να σταθεροποιηθεί μακροπρόθεσμα.

Η ΕΕ έχει δείξει τα τελευταία χρόνια ότι είναι δυνατόν να απελλαγεί από αυτό το δίλημμα. Αρχικά, η Federica Mogherini, ως Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας, επισκέφθηκε επανειλημμένα την Αίγυπτο και συναντήθηκε με τον Sisi μετά το πραξικόπημα του 2013, μετά το οποίο ακολούθησε σφαγή χιλίων και πλέον ανθρώπων. Η Mogherini δεν ήταν η μόνη πολιτικός που συνέβαλε έτσι στην αναβάθμιση του καθεστώτος στην Αίγυπτο.

Μετά οι Βρυξέλλες έκαναν διορθώσεις. Η ΕΕ δεν έχει χρηματοδοτήσει κανένα νέο έργο στην Αίγυπτο τα τελευταία δύο χρόνια, καθώς η κυβέρνηση του Καΐρου αρνείται να υπογράψει τη ρήτρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα που έχει συμπεριληφθεί στις συμβάσεις. Συνέπεια αυτού είναι το ότι η μικρή Τυνησία σήμερα λαμβάνει πολλαπλάσια οικονομική βοήθεια από τις Βρυξέλλες σε σύγκριση με την Αίγυπτο, η οποία έχει σχεδόν δέκα φορές μεγαλύτερο πληθυσμό.

Η ΕΕ βρίσκεται ένα βήμα μπροστά από τις περισσότερες κυβερνήσεις. Γίνεται πολύς λόγος για «βοήθεια υπό όρους», που σημαίνει ότι τα χρήματα θα δίνονται μόνο ως αντάλλαγμα μεταρρυθμίσεων, τα οποία θα αφορούν για παράδειγμα την καλή διακυβέρνηση, το κράτος δικαίου ή την καταπολέμηση της διαφθοράς. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, λίγα πράγματα γίνονται, επειδή τα καθεστώτα έχουν την ευκαιρία να στραφούν σε χώρες όπως η Κίνα ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι οποίες δεν συνδέουν τη βοήθειά τους με μεταρρυθμίσεις, αλλά με πολιτικά καλή συμπεριφορά. Στον αραβικό κόσμο, ωστόσο, η Ευρώπη αντιμετωπίζει όλο και περισσότερο αυτούς τους αντιπάλους όσον αφορά το θέμα της επιρροής. Στους αντιπάλους αυτούς περιλαμβάνεται η Ρωσία, η οποία στέλνει μισθοφόρους στη Συρία ή τη Λιβύη, για παράδειγμα, αλλά δεν προσφέρει οικονομική βοήθεια.

Σε αντίθεση με αυτούς τους παίκτες, η Ευρώπη είναι ένας μόνιμος εταίρος. Η Ευρώπη αναλαμβάνει ήδη ευθύνη στη Μέση Ανατολή. Για παράδειγμα, η γερμανική κυβέρνηση ηγείται μιας προσπάθειας εξεύρεσης πολιτικής λύσης στη σύγκρουση στη Λιβύη και συνεργάζεται με τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο για την επίλυση της πυρηνικής σύγκρουσης με το Ιράν.

Δεδομένου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες - και υπό τον νέο Πρόεδρο Joe Biden - προσανατολίζονται περισσότερο προς την Ασία και την Κίνα, η πίεση στην Ευρώπη αυξάνεται για να παρέμβει προς όφελος βιώσιμων εξελίξεων στην άμεση γειτονιά της. Η μετανάστευση δεν μπορεί να σταματήσει μόνο με φρεγάτες στη Μεσόγειο. Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις για μεγαλύτερη πολιτική και οικονομική συμμετοχή, οι οποίες θα είναι προς το συμφέρον των χωρών και, μακροπρόθεσμα, και της Ευρώπης. Ωστόσο, η απονομή μεταλλίων είναι κακό κίνητρο για κάτι τέτοιο.