SPIEGEL: «Νέα σύνορα στα Δυτικά Βαλκάνια - σενάρια διαμοιρασμού»

«Ανεπίσημο διπλωματικό έγγραφο προτείνει την ανακατανομή των Δυτικών Βαλκανίων. Σύμφωνα με αυτό, θα πρέπει να αναδυθούν υπερ-κράτη και το Κόσοβο να εξαφανιστεί. Διεθνώς το έγγραφο προκαλεί αποτροπιασμό, αλλά υπάρχουν και υποστηρικτές»

Το ρεπορτάζ του δημοσιογράφου με ειδίκευση σε θέματα Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης Keno Verseck αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Κανείς, υποτίθεται, δεν έχει δει το πρωτότυπο, κανείς δεν το έχει μοιράσει, πόσω μάλλον να το συντάξει. Ωστόσο, το έγγραφο προκαλεί αναταραχή στην Διεθνή Πολιτική εδώ και εβδομάδες. Γιατί το περιεχόμενό του διαβάζεται σαν το περίγραμμα για τον επόμενο πόλεμο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Πρόκειται για ένα λεγόμενο Non-Paper, ένα ανεπίσημο και χωρίς υπογραφές διπλωματικό έγγραφο συζήτησης, το οποίο φέρεται να έχει υποβληθεί στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel και προτείνει μία ριζική λύση στις συγκρούσεις στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων.

Σύμφωνα με το έγγραφο, το οποίο δημοσιεύθηκε στα μέσα Απριλίου στην σλοβενική ιστοσελίδα necenzurirano.si, τρία νέα υπερ-κράτη θα πρέπει να δημιουργηθούν στα Δυτικά Βαλκάνια: Η Μεγάλη Κροατία, η Μεγάλη Σερβία και η Μεγάλη Αλβανία. Το Κόσοβο θα πρέπει να εξαφανιστεί, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη να συρρικνωθεί. Με αυτόν τον τρόπο, αναφέρει το έγγραφο σε λίγες γραμμές, τα εθνοτικά ζητήματα της περιοχής θα ξεκαθαρίζονταν μια για πάντα.

Το Non-Paper παραλείπει να αναφέρει ότι τέτοια φανταστικά σενάρια διαμοιρασμού οδήγησαν κάποτε κατ’ ευθείαν στους πολέμους στην πρώην Γιουγκοσλαβία.

Το δισέλιδο έγγραφο είναι τόσο ανησυχητικά ακραίο που έκτοτε όλοι οι αρμόδιοι πολιτικοί φορείς λήψης αποφάσεων αναγκάστηκαν να το σχολιάσουν -από πολιτικούς της Αυτοδιοίκησης στην Βοσνία έως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους Υπουργούς Εξωτερικών των χωρών του G7. Συντάκτης φέρεται να είναι ο δεξιός συντηρητικός Πρωθυπουργός της Σλοβενίας Janez Janša, κάτι που ο ίδιος αρνείται.

Σχεδόν ποτέ δεν έχει προκαλέσει ένα ανεπίσημο διπλωματικό έγγραφο τέτοια αναταραχή στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οι πολιτικοί αυτήν την περίοδο προειδοποιούν σχεδόν καθημερινά για ακραίο εθνικισμό, φασισμό και νέα απειλή πολέμου. Ευρωπαίοι διπλωμάτες γράφουν αδιάκοπα tweets για το status quo στα Δυτικά Βαλκάνια. Στο τέλος της περασμένης εβδομάδας, οι Υπουργοί Εξωτερικών του G7 σε ψήφισμά τους καταδίκασαν όλες τις «εικασίες για εθνοτικές οριοθετήσεις των συνόρων».

Ο ειδικός σε θέματα Δυτικών Βαλκανίων Dušan Reljić από το Ίδρυμα Επιστήμης και Πολιτικής (SWP) αποδίδει την αναστάτωση για το Non-Paper στην αυξανόμενη γενική ατμόσφαιρα νευρικότητας στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. «Αυτό οφείλεται στο ότι οι συνθήκες στην περιοχή επιδεινώνονται εδώ και χρόνια, από την ποιότητα της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου έως τις κοινωνικές συνθήκες διαβίωσης», δήλωσε ο Reljić στο SPIEGEL. «Η περιοχή βιώνει μια διαδικασία κατάπτωσης και πολιτικών αναταραχών».

Δύο δεκαετίες μετά το τέλος των πολέμων στην περιοχή, η έννοια της δημοκρατικής κοινωνίας των πολιτών δεν κατάφερε να επικρατήσει σε κανένα κράτος των Δυτικών Βαλκανίων:

·        Η Αλβανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η Σερβία κυβερνώνται από διεφθαρμένους αυταρχικούς ηγέτες και ελίτ που κινητοποιούν τμήματα της κοινωνίας χρησιμοποιώντας τον εθνικισμό.

·        Οι μεταρρυθμιστικές κυβερνήσεις που βρίσκονται επί του παρόντος στην εξουσία στο Κόσοβο, την Μακεδονία (sic) και το Μαυροβούνιο είναι πολύ ασταθείς και δύσκολα θα μπορέσουν να επικρατήσουν επί των παλαιών μηχανισμών.

Από οικονομικής απόψεως, η περιοχή είναι από τις πιο φτωχές της Ευρώπης. Ο μέσος μισθός είναι σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ κάτω από τα 1.000 Ευρώ -με ένα επίπεδο τιμών που συχνά είναι αντίστοιχο των χωρών στην Δύση. Υπάρχουν λίγες ελκυστικές θέσεις εργασίας, και πολλές συνδέονται με την ένταξη σε συγκεκριμένο κόμμα. Λόγω της έλλειψης προοπτικών, οι άνθρωποι εγκαταλείπουν μαζικά την περιοχή, κυρίως με προορισμό την Γερμανία.

Σε αυτό προστίθεται το ολοένα και συρρικνούμενο ενδιαφέρον της ΕΕ για την περιοχή. Πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες, οι Βρυξέλλες εγγυήθηκαν με την «Ατζέντα της Θεσσαλονίκης» την σταθερή ενταξιακή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων. Αυτή έχει πλέον περάσει στην ιστορία, η περιοχή εδώ και πολύ καιρό βρίσκεται μονίμως στην αίθουσα αναμονής της ΕΕ.

Η Βόρεια Μακεδονία βρίσκεται στην παρούσα φάση αντιμέτωπη με την κατάσταση αυτή με τον πιο οδυνηρό τρόπο: Η χώρα είναι υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ από το 2005 και μάλιστα άλλαξε το συνταγματικό της όνομα το 2019 προκειμένου να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Αυτό είχε προγραμματιστεί να συμβεί τον Ιούνιο, αλλά δεν έχει γίνει τίποτα ακόμα. Ο λόγος είναι ένα βέτο της Βουλγαρίας -η Σόφια απαιτεί από την γειτονική της χώρα να δηλώσει ότι η εθνική της μακεδονική γλώσσα (sic) είναι βουλγαρική διάλεκτος.

Ο διελκυστίνδα προσφέρει στους εθνικιστές στα Δυτικά Βαλκάνια μια καλή ευκαιρία να θέτουν το ζήτημα των αλλαγών των εθνοτικών συνόρων ολοένα και πιο συχνά ως σοβαρή επιλογή. Πριν από τρία χρόνια, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump και ορισμένοι πολιτικοί της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της πρώην Ύπατης Εκπροσώπου για την Εξωτερική Πολιτική, Federica Mogherini, υποστήριξαν την εθνοτική ανταλλαγή εδαφών μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου.

Η Κροατία υποστηρίζει την ηγεσία των Κροατών της Βοσνίας στο εγχείρημα ίδρυσης μίας τρίτης κρατικής οντότητας στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη, της κροατικής. Η Ουγγαρία συνεργάζεται εδώ και χρόνια ολοένα και πιο στενά με τους αυταρχικούς ηγέτες και τους εθνικιστές των Δυτικών Βαλκανίων -πίσω από αυτό βρίσκεται η στρατηγική του Viktor Orbán, ο οποίος θέλει να κερδίσει συμμάχους στην περιοχή για την εθνικιστική του πολιτική σε βάρος των Βρυξελλών.

Η Γερμανία φαίνεται και αυτή να παίζει με την φωτιά: Πρόσφατα δημοσιοποιήθηκε στο Κόσοβο ένα Non-Paper πιθανώς γαλλο-γερμανικής προέλευσης. Σε αυτό προτείνεται η ίδρυση ενός αυτόνομου σερβικού τμήματος στο βόρειο Κόσοβο -ως τίμημα για την αναγνώριση του Κοσόβου από τη Σερβία. Στο Βερολίνο οι διπλωμάτες αρνούνται ότι συνέταξαν τέτοιο έγγραφο.

Αυτά τα παιχνίδια στην γεωπολιτική σκακιέρα χαρακτηρίζονται «πολιτική ζόμπι» σε μια ανοιχτή επιστολή προς την ΕΕ που υπέγραψαν την περασμένη εβδομάδα 256 εξέχοντες διανοούμενοι -οι περισσότεροι από τα Δυτικά Βαλκάνια. Ανάμεσά τους είναι η επικεφαλής της σερβικής Επιτροπής του Ελσίνκι, Sonja Biserko, ο Διευθυντής του Μνημείου Γενοκτονίας της Srebrenica, Emir Suljagić, και η πρώην Υπουργός Εξωτερικών της Κροατίας Vesna Pusić. Καλούν την ΕΕ να σταματήσει τα σενάρια αναδιοργάνωσης των Δυτικών Βαλκανίων και να προσφέρουν στην περιοχή μια πραγματική ενταξιακή προοπτική.

Ευήκοον ους βρήκαν άμεσα σε έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ΕΕ: Τον Ύπατο Εκπρόσωπο για την Εξωτερική Πολιτική Josep Borell. Σε πρόσφατό του Non-Paper  υποστηρίζει με έμφαση την πραγματική επανάληψη της διαδικασίας ενσωμάτωσης των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ. Το Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ διεξήγαγε συζήτηση επ’ αυτού την Δευτέρα -για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια.

Ωστόσο, ο ειδικός σε θέματα Δυτικών Βαλκανίων Dušan Reljić δεν διακρίνει πραγματική αλλαγή στην Πολιτική Διεύρυνσης της ΕΕ. «Φροντίδα για την περιοχή δεν είναι η από κοινού σύνταξη ψηφισμάτων από τους Υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ. Φροντίδα είναι η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ανθρώπων στην περιοχή. Αυτό δεν συμβαίνει».