SZ: Διάσκεψη για το Μέλλον της ΕΕ - «Μάχη για τις μεταρρυθμίσεις»

«Η Γαλλία και η Γερμανία υποστηρίζουν την Διάσκεψη για το Μέλλον της ΕΕ, πολλά κράτη είναι επιφυλακτικά ή ακόμη και εχθρικά»

Η ανταπόκριση του Matthias Kolb από τις Βρυξέλλες αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Το γεγονός ότι η ΕΕ, με το μεγαλεπήβολο πρόγραμμα συμμετοχής των πολιτών «Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης», διεξάγει για πρώτη φορά μετά από σχεδόν είκοσι χρόνια και πολλές κρίσεις μία επίσημη συζήτηση για στόχους και δομές, είναι το αποτέλεσμα μίας σκληρής μάχης εξουσίας. Η αυξημένη συμμετοχή στις ευρωεκλογές του 2019 θεωρήθηκε κυρίως από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απόδειξη ότι οι πολίτες ζητούν να έχουν  μεγαλύτερη συμμετοχή και ότι θα ήθελαν να δουν Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έναν από τους κορυφαίους υποψηφίους των Κοινοβουλευτικών Ομάδων. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο  αντιμετώπισε το αίτημα αυτό ως ενοχλητική ανάμειξη, καθώς δεν θεωρούσε ούτε τον Manfred Weber (CSU) ούτε τον σοσιαλδημοκράτη Frans Timmermans ή την φιλελεύθερη Margrethe Vestager κατάλληλους να αντικαταστήσουν τον Jean-Claude Juncker.

Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: Ο Γάλλος Πρόεδρος Emmanuel Macron πρότεινε την Ursula von der Leyen για επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Γερμανίδα πολιτικός είχε λίγο χρόνο στην διάθεσή της για να επιτύχει πλειοψηφία στο δυσαρεστημένο Ευρωκοινοβούλιο, και έτσι έκανε εκστρατεία για μια «Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης». Η ίδια θα ήθελε «να συνεργαστούμε για να βελτιώσουμε το σύστημα των κορυφαίων υποψηφίων» και «να συζητήσουμε διακρατικούς καταλόγους υποψηφίων για τις ευρωεκλογές (...)», δήλωσε η von der Leyen τον Ιούλιο του 2019 ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, στο πλαίσιο της ομιλίας, με την οποία ζητούσε την ψήφο των ευρωβουλευτών. Η Δημοκρατία χρειάζεται πάντοτε μία «νέα δυναμική» και συζητήσεις για προτεραιότητες, όπως η Προστασία του Κλίματος ή η Ψηφιοποίηση.

Το γεγονός ότι χρειάστηκαν σχεδόν δύο χρόνια πριν από την επίσημη έναρξη της «Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης» στο Στρασβούργο δεν οφείλεται μόνο στην δυσπιστία μεταξύ των κρατών-μελών και του Ευρωκοινοβουλίου. Πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας, η Διάσκεψη είχε προγραμματιστεί να ξεκινήσει στις 9 Μαΐου 2020 στην Κροατία. Η αναβολή κατά ένα έτος δεν έχει μόνον μειονεκτήματα: Η πανδημία αποκάλυψε τις αδυναμίες στην ΕΕ. Χωρίς αρμοδιότητες στην πολιτική για την Υγεία, συντονισμένη απάντηση της ΕΕ ήταν δύσκολο να υπάρξει. Ο κόσμος έχει γίνει πιο ωμός -και εάν η ΕΕ που βασίζεται στους συμβιβασμούς δεν θέλει να καταστεί έρμαιο στην παγκόσμια μάχη εξουσίας, θα απαιτηθούν μεταρρυθμίσεις. Αυτός δεν είναι μόνον ο τρόπος με τον οποίο σκέφτονται ολοένα και περισσότεροι στις Βρυξέλλες, καθώς ο κορωνοϊός έχει προβληματίσει και πολλούς πολίτες στην Ευρώπη.

Οι ιδέες τους θα διαμορφώσουν την «Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης», την οποία πολλές κυβερνήσεις βλέπουν με ανησυχία. Γιατί ο έλεγχος ή ακόμη και μια συγκεκριμένη κατεύθυνση είναι αδύνατη όταν δεκάδες χιλιάδες συζητούν στο Διαδίκτυο και σε πολυάριθμες εκδηλώσεις. Θα πρέπει η ΕΕ να κάνει περισσότερα για την καταπολέμηση της κοινωνικής ανισότητας; Υπάρχει ανάγκη για Υπουργό Εξωτερικών της ΕΕ ή τουλάχιστον σαφής οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων όλων των παραγόντων; Γιατί δεν είναι μόνο η αυταρέσκεια που έχει ως αποτέλεσμα επεισόδια όπως το «Sofagate». Το γεγονός ότι η von der Leyen και ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel δεν ήταν σε θέση να εμφανίσουν μία ενιαία εικόνα ενώπιον του Τούρκου Προέδρου Recep Tayyip Erdoğan βλάπτει το κύρος της ΕΕ.

Ειδικά στην Βόρεια και την Ανατολική Ευρώπη το σχέδιο θεωρείται ενοχλητική υποχρέωση. Η Γερμανία είναι υπέρ, αλλά σύμφωνα με τους διπλωμάτες της ΕΕ μόνον η Ιταλία, η Αυστρία και η Ισπανία είναι πεπεισμένοι υποστηρικτές της πρωτοβουλίας. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους οι υπόλοιποι είναι «από επιφυλακτικοί έως και ανοιχτά εχθρικοί»: Μερικοί εντοπίζουν στην πρωτοβουλία προσωπικές φιλοδοξίες του Emmanuel Macron ενόψει της προεκλογικής εκστρατείας. Δεν είναι τυχαίο ότι η Διάσκεψη θα παρουσιάσει την ενδιάμεση έκθεσή της την άνοιξη του 2022, όταν οι Γάλλοι θα αποφασίζουν για το αν θα υπάρξει δεύτερη θητεία του Macron.

Άλλοι προτιμούν να επικεντρωθούν στις συνέπειες της πανδημίας παρά να μιλούν για κορυφαίους υποψηφίους τρία χρόνια πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές. Εκτός Γερμανίας, το όλο σχέδιο δεν τυγχάνει μεγάλης υποστήριξης: Στις μικρές χώρες δεν αναμένουν ότι κάποιος από τον κύκλο τους θα επιλεγεί κορυφαίος υποψήφιος. Γι’ αυτό και δεν θεωρούν προβληματικό το γεγονός ότι αρχηγοί κυβερνήσεων λαμβάνουν αποφάσεις επί των προσώπων κατά την Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ. Και δεν είναι μόνο οι πολιτικοί εκείνων των χωρών, στις οποίες θα  πρέπει να διεξαχθεί δημοψήφισμα, που θέλουν να αποφύγουν τη συζήτηση για αναθεώρηση των Συνθηκών της ΕΕ. Το γεγονός ότι η Συντακτική Συνέλευση με επικεφαλής τον Valéry Giscard d’ Estaing απέτυχε στη Γαλλία και την Ολλανδία το 2005 παρατίθεται ως προειδοποίηση.

Αυτή η έλλειψη θάρρους ενοχλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. «Οι κυβερνήσεις έχουν κολλήσει στο παρόν, ενώ πρέπει να μιλήσουμε για το μέλλον για να προωθήσουμε την Ευρώπη», δηλώνει ο Manfred Weber, ο οποίος συμμετέχει στην εννεαμελή Εκτελεστική Επιτροπή των Χριστιανοδημοκρατών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή της ΕΕ και τα κράτη-μέλη στέλνουν το καθένα τρεις εκπροσώπους -και επέμεναν μέχρι την Παρασκευή ότι η ενδιάμεση έκθεση και οι μεταρρυθμιστικές προτάσεις θα πρέπει να αποφασίζονται μόνο από την Εκτελεστική Επιτροπή και συνεπώς πίσω από κλειστές πόρτες. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν άφησε αναπάντητη αυτήν την πρόκληση και απείλησε με ματαίωση της τελετής έναρξης στο Στρασβούργο.

Ο συμβιβασμός προβλέπει ότι 108 ευρωβουλευτές, δύο εκπρόσωποι από κάθε κράτος-μέλος και 108 βουλευτές από τα εθνικά κοινοβούλια θα συμμετάσχουν στην Ολομέλεια της Διάσκεψης. 108 Ευρωπαίοι θα συνεισφέρουν ιδέες από τις διασκέψεις των πολιτών. Η Ολομέλεια θα συμμετάσχει στην προετοιμασία της ενδιάμεσης έκθεσης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ελπίζει ότι η δυναμική που προκύπτει θα αυξήσει την πίεση στα κράτη-μέλη.

Είναι βέβαιο ότι θα γίνει ανηλεής μάχη για τις μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, κατά την έναρξη των εργασιών της Διάσκεψης για το Μέλλον αφέθηκε να εννοηθεί ότι ο Macron θα μπορούσε να είναι σύμμαχος του Ευρωκοινοβουλίου: Ο Πρόεδρος της Γαλλίας αγνόησε τον περιορισμό του χρόνου ομιλίας σε δέκα λεπτά και, εκτός από μεγαλύτερη ανεξαρτησία, ζήτησε περισσότερη αισιοδοξία και υπερηφάνεια για τα κράτη της ΕΕ. Το πρώτο εμβόλιο για τον κορωνοϊό εφευρέθηκε στην Ευρώπη και στην πραγματικότητα η ΕΕ απέδειξε την αξία της κατά την διάρκεια της πανδημίας: «Πρέπει να είμαστε περήφανοι γι’ αυτό, και δεν ήταν κάτι αυτονόητο. Η ευρωπαϊκή συνεργασία έχει σώσει ζωές». Ο David Sassoli, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, απαίτησε να διαθέτει το θεσμικό του όργανο αυτό που διαθέτουν όλες οι λαϊκές αντιπροσωπείες: Το δικαίωμα να προτείνει αυτοτελώς νόμους. Προς τα κράτη της ΕΕ απηύθυνε το αίτημα: «Το ζήτημα της ομοφωνίας στο Συμβούλιο θα πρέπει οπωσδήποτε να αντιμετωπιστεί». Αυτό θα καθιστούσε πιο δύσκολο για τις τρίτες χώρες να διχάζουν την ΕΕ και συχνά να την καταδικάζουν στην αδράνεια.