WELT: «Μετά από μεγάλη φασαρία η Merkel αποχωρεί ως ηττημένη»

«Μετά από μια μακρά νύχτα, η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ δεν μπόρεσε να συμφωνήσει συνομιλίες σε επίπεδο κορυφής με τον Ρώσο Πρόεδρο Wladimir Putin –αντ’ αυτού διερευνώνται δυνατότητες κυρώσεων. Για την Καγκελάριο Angela Merkel ήταν μία πικρή ήττα σε έναν τόπο, όπου συνήθως είναι πρωταγωνίστρια»

Bundesregierung / Bergmann

Η ανταπόκριση των Tobias Kaiser και Christoph B. Schiltz από τις Βρυξέλλες αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Δεν υπάρχουν πολλές ήττες που να έχει υποστεί η Angela Merkel κατά τις Συνόδους Κορυφής της ΕΕ στις Βρυξέλλες στα 16 χρόνια της θητείας της. Στην πραγματικότητα ήταν πάντοτε η πρωταγωνίστρια που μεσολαβούσε με επιτυχία. Με άλλα λόγια, η Γερμανίδα Καγκελάριος έπαιρνε αυτό που ήθελε.

Αλλά αυτήν την φορά, την νύχτα της Πέμπτης προς Παρασκευή, η Merkel αναγκάστηκε στο φουαγιέ του ευρωπαϊκού κτηρίου μετά από ώρες συζητήσεων, μερικές από τις οποίες ήταν πολύ συναισθηματικές, με εκατέρωθεν κατηγορίες και εκλεπτυσμένες απειλές, να παραδεχτεί την πικρή ήττα της. Το διακύβευμα ήταν μία πρόταση της Γερμανίας και της Γαλλίας να επαναληφθούν οι συνομιλίες σε επίπεδο κορυφής με τον Ρώσο Πρόεδρο Wladimir Putin.

«Δεν καταφέραμε να συμφωνήσουμε σήμερα», δήλωσε η Merkel στις 2:30 π.μ. ορατά εκνευρισμένη, «ότι πρέπει να συναντηθούμε άμεσα σε επίπεδο κορυφής». Και μετά πρόσθεσε: «Προσωπικά θα ευχόμουν ένα πιο θαρραλέο βήμα ως προς το ζήτημα αυτό».

Θα πρέπει να επεξεργαστούμε σχήματα και προϋποθέσεις για τον διάλογο με τη Ρωσία, είπε. Συνολικά, ήταν «μια πολύ λεπτομερής και όχι εύκολη συζήτηση». Τότε η Merkel έκανε ένα νεύμα, γύρισε την πλάτη και εξαφανίστηκε. Στη συνέχεια μπήκε γρήγορα σε μια μαύρη λιμουζίνα που την πήγε σε ένα ξενοδοχείο στο κέντρο της πόλης σε μόλις πέντε λεπτά.

Είχε γίνει φασαρία. Η Merkel και ο Γάλλος Πρόεδρος Emmanuel Macron είχαν σχεδιάσει τα πάντα τόσο όμορφα. Την περασμένη Παρασκευή, κατά την κοινή τους συνάντηση στην Καγκελαρία, και οι δύο συμφώνησαν σε κοινή πρωτοβουλία για μια συνάντηση σε ανώτατο επίπεδο όλων των κυβερνήσεων της ΕΕ με τον Putin. Ενημέρωσαν τον αρμόδιο Πρέσβη της ΕΕ μόλις το πρωί της Τετάρτης.

Οι περισσότεροι από τους κορυφαίους διπλωμάτες αιφνιδιάστηκαν από αυτήν την γαλλο-γερμανική πρωτοβουλία. Προέκυψαν ερωτήματα, για παράδειγμα: Δεν θα ήταν μια τέτοια συνάντηση ανώτατου επιπέδου με τον Ρώσο αυταρχικό ηγέτη το αντίθετο από αυτό που είχαν αποφασίσει ομόφωνα τα κράτη της ΕΕ μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και την αποσταθεροποίηση της Ανατολικής Ουκρανίας το 2014, δηλαδή τον τερματισμό όλων των συναντήσεων υψηλού επιπέδου με τη Μόσχα; Έκτοτε η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί, αντιθέτως.

Η Merkel δικαιολόγησε το εγχείρημά της λίγο μετά τα μεσάνυχτα. Είπε ότι θα πρέπει να δημιουργηθούν σχήματα συνομιλιών, καθώς ο καλύτερος τρόπος για να επιλυθούν οι συγκρούσεις είναι ο διάλογος. Αποστολή μας, δήλωσε η Merkel ενώπιον του Bundestag χθες το πρωί, είναι να εκπονηθεί μια «ατζέντα κοινών στρατηγικών συμφερόντων» μεταξύ της Ρωσίας και της ΕΕ. Δεν αρκεί το να συνομιλεί μόνο ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden με τον Putin.

Ο Macron συμπαραστάθηκε στην Merkel. Ζήτησε «διάλογο για την υπεράσπιση με επιμονή των συμφερόντων μας ως Ευρωπαίων». Αυτό είναι «σημαντικό για την σταθερότητα της ηπείρου».

Η Γερμανία και η Γαλλία δεν ήταν απομονωμένες. Χώρες όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιταλία και η Αυστρία υποστηρίζουν το αίτημα για συναντήσεις σε επίπεδο κορυφής με τον Putin. Δεν είναι δυνατόν, ο διάλογος με τη Ρωσία και την ΕΕ να «περιορίζεται στο να καθόμαστε και να παρακολουθούμε άπραγοι τι συζητούν οι Biden και Putin», δήλωσε ο Καγκελάριος της Αυστρίας Sebastian Kurz. Η ΕΕ «βρίσκεται γεωγραφικά πιο κοντά στην Ρωσία, πολλά από τα προβλήματα μας αφορούν πιο άμεσα απ’ ό,τι τις ΗΠΑ», τόνισε ο Kurz.

Το Κρεμλίνο είχε σπεύσει χθες να χαιρετίσει το σχέδιο Merkel-Macron για επιστροφή στις συναντήσεις κορυφής. «Αξιολογούμε την πρωτοβουλία αυτή ως θετική», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Putin, Dmitri Peskow. Ο Putin τάσσεται υπέρ της επανάληψης του διαλόγου και των επαφών, ψέλλισε ο Peskow.

Αντίθετα, το Κίεβο αντέδρασε με οργή. Η συνέχιση των συναντήσεων σε επίπεδο κορυφής αποτελεί «επικίνδυνη απόκλιση από την πολιτική κυρώσεων της ΕΕ», δήλωσε η ουκρανική κυβέρνηση. Κάτι τέτοιο θα αποσπούσε την Ρωσία «ακόμη περισσότερο από την εφαρμογή των συμφωνιών του Μινσκ» για ειρήνη στην Ουκρανία.

Για την Merkel και τον Macron, όμως, καθοριστικός παράγοντας για την αποτυχία ήταν όχι το πόσο αποφασιστικά τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής, αλλά και χώρες όπως η Ολλανδία, απέρριψαν το εγχείρημά τους. Η Merkel εξεπλάγη από την ένταση των αντιδράσεων, η κριτική την κατέλαβε εξαπίνης.

«Δεν θα καθίσω στο ίδιο τραπέζι με τον Putin», δήλωσε ο Πρωθυπουργός της Ολλανδίας Mark Rutte. Ωστόσο, η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen και ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel ενδεχομένως να συναντιόνταν «ευχαρίστως» με τον Putin, δήλωσε σκωπτικά ο φιλελεύθερος πολιτικός από την Χάγη.

«Την τελευταία φορά όλοι συμφωνήσαμε ότι η Ρωσία αποτελεί μια μεγάλη απειλή. Αναρωτιέμαι τι συνέβη έκτοτε, γιατί το θέμα είναι τώρα στο τραπέζι», είπε η Πρωθυπουργός της Εσθονίας Kaja Kallas απευθυνόμενη στην Merkel. Ο Πρόεδρος της Λετονίας Krisjanis Karins επίσης απέρριψε τις απευθείας συνομιλίες με τον Putin. «Η Ρωσία θα πρέπει επίσης να πληρώσει κάτι για να υπάρξει διάλογος», είπε. «Διαφορετικά θα φαίνεται ότι η Ρωσία προσαρτά την Κριμαία, εξυφαίνει πόλεμο στο Donbass, και η Ευρώπη σηκώνει τους ώμους της και συνεχίζει να επιδιώκει τον διάλογο».

Η στρατηγική της Merkel και του Macron για την Σύνοδο Κορυφής έμοιαζε ως εξής: Η ΕΕ θα πρέπει να αντιδρά στο μέλλον πολύ πιο σκληρά σε κακόβουλες ενέργειες της Ρωσίας και να εκπονήσει εκ των προτέρων ένα σχέδιο κυρώσεων για περίπτωση ανάγκης. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ θα πρέπει να προσφέρει στον Putin συνομιλίες σε ανώτατο επίπεδο για κοινά συμφέροντα, όπως η πολιτική για το Κλίμα, η τρομοκρατία και οι διεθνείς συγκρούσεις, όπως αυτή στην Λιβύη. Σκληρότητα και διάλογος, αυτή ήταν η κατεύθυνση από το Βερολίνο και το Παρίσι.

Το μόνο που μένει, ωστόσο, είναι η αυστηροποίηση των μέτρων στην περίπτωση παράνομων πράξεων, όπως επιθέσεις χάκερ ή επιχειρήσεις των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών στα κράτη της ΕΕ, για παράδειγμα η φερόμενη δολοφονία κατόπιν εντολής ενός Γεωργιανού τσετσενικής καταγωγής στο Tiergarten του Βερολίνου.

Στην τελική δήλωση της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ αναφέρεται ότι υπάρχει «ανάγκη για αποφασιστική και συντονισμένη απάντηση από την ΕΕ και τα κράτη-μέλη της σε οποιαδήποτε άλλη κακόβουλη, παράνομη και πρεμβατική δραστηριότητα της Ρωσίας».

Ο επικεφαλής διπλωμάτης της ΕΕ Josep Borrell αναμένεται να παρουσιάσει έγκαιρα «επιλογές για περαιτέρω περιοριστικά μέτρα», συμπεριλαμβανομένων των κυρώσεων οικονομικού χαρακτήρα. Καταρχήν, όμως, η ΕΕ διατηρεί την μέχρι τώρα πολιτική της έναντι της Ρωσίας: Θα υπάρξει αλλαγή μόνο εάν η Μόσχα κάνει ό,τι μπορεί για να εφαρμόσει πλήρως την ειρηνευτική συμφωνία του Μινσκ για την επίλυση της σύγκρουσης στην Ουκρανία.

Αλλά η Ρωσία δεν ήταν το μόνο ζήτημα, επί του οποίου εκφράστηκαν διαφωνίες. Περίπου στις 7 μ.μ. οι «αρχηγοί» ξεκίνησαν την συζήτηση για έναν νέο νόμο στην Ουγγαρία για τον περιορισμό της πληροφόρησης σχετικά με την ομοφυλοφιλία και την τρανσεξουαλικότητα. Πριν από τη Σύνοδο Κορυφής 17 κυβερνήσεις, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και η Αυστρία, είχαν επικρίνει έντονα σε μια επιστολή προς τους ηγέτες της ΕΕ τους κινδύνους για τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις διακρίσεις σε βάρος των σεξουαλικών μειονοτήτων στην Ουγγαρία. «Ο σεβασμός και η ανεκτικότητα βρίσκονται στην καρδιά του ευρωπαϊκού εγχειρήματος», αναφέρει η επιστολή.

Η συζήτηση διήρκεσε περισσότερο από δύο ώρες και ήταν παθιασμένη -με την Merkel και πάλι στο επίκεντρο. Η ίδια αργότερα το έθεσε ως εξής: «Ήταν ασφαλώς μια συζήτηση με αντιμαχόμενες απόψεις, αλλά εξαιρετικά ειλικρινής».

Αυτήν την φορά, όμως, η Καγκελάριος επεχείρησε να αναλάβει έναν ρόλο που είχε διαδραματίσει πολύ συχνά κατά τα προηγούμενα χρόνια: Να ηρεμήσει τα πνεύματα. Με ήρεμο τόνο, η Merkel υποστήριξε ότι «δεν επιτρέπονται οι συμβιβασμοί» όταν πρόκειται για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Αντίθετα, ο Πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Xavier Bettel, ο οποίος είναι παντρεμένος με άντρα από το 2015, επιτέθηκε κατά μέτωπο στον Πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Viktor Orbán: «Παραβίασες μια κόκκινη γραμμή». Σε σχέση με την κατάσταση στην Ουγγαρία, πρόσθεσε: «Αυτή δεν είναι η Ευρώπη, στην οποία θέλω να ζήσω». «Αυτήν την φορά η υπόθεση έχει πάει πολύ μακριά», είπε εκνευρισμένος ο Rutte στον Orbán. Κάλεσε τον αρχηγό της ουγγρικής κυβέρνησης να κινήσει διαδικασία εξόδου σύμφωνα με το Άρθρο 50 της Συνθήκης της ΕΕ, όπως έκανε η Μεγάλη Βρετανία, εάν δεν θέλει να σέβεται τις ευρωπαϊκές αξίες. «Είναι ντροπή», είπε ο Rutte. Το μεσημέρι, όταν ρωτήθηκε τι θα συμβεί, εάν η Ουγγαρία συνεχίσει να κινείται με αυτόν τον τρόπο, απάντησε: «Για μένα δεν θα έχουν πλέον καμία δουλειά στην ΕΕ».

Ο Υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Jean Asselborn είχε προτείνει τον αποκλεισμό της Ουγγαρίας από την Ένωση πριν από σχεδόν πέντε χρόνια, τον Σεπτέμβριο του 2016. Εκείνη την εποχή, σε αντίθεση με τον Rutte σήμερα, υπέστη έντονη κριτική γι’ αυτήν του την ιδέα από πολλούς κορυφαίους πολιτικούς της ΕΕ.

Η δήλωση της Συνόδου Κορυφής για την Μετανάστευση εγκρίθηκε γρήγορα, καθώς χάθηκε μέσα σε όλη αυτήν την φασαρία. Κι αυτό, μολονότι είναι σε κάποια σημεία εκρηκτική. Οι επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων προειδοποιούν χωρίς περιστροφές για αυξημένο και πάλι αριθμό προσφύγων με προορισμό την Ευρώπη.

Το έγγραφο αναφέρει επί λέξει: «Οι εξελίξεις σε ορισμένες διαδρομές (διαφυγής) προκαλούν σοβαρή ανησυχία και απαιτούν συνεχή παρακολούθηση και άμεσα μέτρα». Η προειδοποίηση δεν ήταν τυχαία. Ο Πρόεδρος της Λιθουανίας Gitanas Nauseda κατηγόρησε την Λευκορωσία ότι στέλνει ολοένα και περισσότερους μετανάστες από το Ιράκ, το Ιράν και τη Συρία προς την ΕΕ. Κατηγόρησε μάλιστα τον Λευκορώσο δικτάτορα Alexander Lukaschenko ότι σκόπιμα μετέφερε μετανάστες με επιπλέον πτήσεις προς την Βαγδάτη.

Οι κυβερνήσεις της ΕΕ ανησυχούν επίσης για την κατάσταση στην πυκνοκατοικημένη Αιθιοπία, όπου επίθεση ανταρτών στον Βορρά πυροδοτεί εμφύλιο πόλεμο και προσφυγικά ρεύματα. Η πολιτική κατάσταση στην ζώνη του Σαχέλ παραμένει επισφαλής, καθώς ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι υποφέρουν από την βία και την πείνα. Και στο Αφγανιστάν η ζωή είναι πιθανό να γίνει ακόμη πιο αβέβαιη, μετά την απόσυρση των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ τον Σεπτέμβριο. Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος πείνας ως αποτέλεσμα μιας μακράς περιόδου ξηρασίας.

Παρ’ όλα αυτά, η Merkel κατάφερε να καταγράψει δύο μικρότερες επιτυχίες στη μεγάλη βραδιά στις Βρυξέλλες. Όλες οι κυβερνήσεις της ΕΕ συμφώνησαν στην μάχη κατά της πανδημίας του κορωνοϊού για ταξιδιώτες από τρίτες χώρες να ανοίξουν με προσοχή και, πάνω απ’ όλα, με συντονισμένο τρόπο. Μέχρι τώρα, κυρίως η Ισπανία και η Πορτογαλία τηρούν ως προς το ζήτημα αυτό διαφορετική στάση έναντι της Μεγάλης Βρετανίας, προπύργιου του μεταλλαγμένου ιού Δέλτα. Η Merkel έχει εξοργιστεί γι’ αυτό εδώ και ημέρες.

Τέλος, η Καγκελάριος μπόρεσε να επιβάλει, παρά τις κάποιες ανησυχίες, να λάβει η Τουρκία συνολικά 3,5 δις Ευρώ σε νέα οικονομική βοήθεια έως το 2024 για την φροντίδα των σχεδόν 4 εκ. προσφύγων και την φύλαξη των συνόρων. Εκτός αυτού -και αυτή είναι μια από τις τελευταίες υπηρεσίες που η Merkel ήταν σε θέση να προσφέρει στον Τούρκο Πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan- θα ξεκινήσουν οι τεχνικές προκαταρκτικές συνομιλίες για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας.