SZ: «Ταξίδι στην Ελλάδα: Νέο ξεκίνημα στην Αθήνα»

Christiane Schlötzer: «Η υποχρέωση χρήσης μάσκας σε εξωτερικούς χώρους έχει αρθεί και τα μπαρ, τα μουσεία και οι κινηματογράφοι γεμίζουν και πάλι. Αλλά και γενικά οι Έλληνες έκαναν στην πρωτεύουσα τους πολλά πράγματα πολύ σωστά»

Μέχρι πριν από λίγο καιρό στην Πλατεία Ομονοίας δεν υπήρχε τίποτα άλλο, παρά μια άγονη πλάκα από μπετόν. Ήταν μια αστική έρημος, τόσο παραμορφωμένη και παραμελημένη, ώστε οι Αθηναίοι την απέφευγαν. Κατά την διάρκεια της ελληνικής κρίσης συγκεντρωνόταν εκεί η δυστυχία της Ευρώπης: Πρόσφυγες, έμποροι ναρκωτικών, πόρνες. Οι τουρίστες προειδοποιούνταν να μην επισκέπτονται «την νεκρή ζώνη Ομόνοια». Και τώρα η πλατεία, από την οποία έξι βασικές οδικές αρτηρίες οδηγούν προς όλες τις κατευθύνσεις και υπάρχουν πινακίδες με τις χιλιομετρικές αποστάσεις των πόλεων, το κατά μία έννοια «ελληνικό σημείο μηδέν», απέκτησε νέα λάμψη. Με σιντριβάνι ύψους 20 μέτρων και περίπου 200 εκτοξευτήρες ψεκάζουν γενναιόδωρα το νερό σε ένα δαχτυλίδι από φρέσκο γρασίδι που περιβάλλει το σιντριβάνι.

«Κάθε γωνιά στην Αθήνα διηγείται μια ιστορία, αυτό μου αρέσει στην πόλη μου», δηλώνει ο 38χρονος Σπυρίδων Κάγκας, ο οποίος έχει σπουδάσει Ναυτιλιακά, αλλά τα εγκατέλειψε και αναπτύσσει ψηφιακές στρατηγικές για επιχειρήσεις. Εδώ και χρόνια χρησιμοποιεί τις γνώσεις του στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές για να δώσει μεγαλύτερη αξία στην ζωή στην Αθήνα. Υπενθυμίζει ότι η Ομόνοια είχε κάποτε ένα σιντριβάνι, το οποίο νοσταλγούσαν οι παλιοί Αθηναίοι. «Λειτουργούσε όλο το 24ωρο και ήταν το σύμβολο του ότι η Αθήνα δεν κοιμάται ποτέ». Το 1992 εξαφανίστηκε στο πλαίσιο της επέκτασης του υπόγειου σιδηροδρόμου. Και το νέο σιντριβάνι λειτουργεί μέρα-νύχτα χωρίς διάλειμμα.

Για τον Κάγκα, η πρόσφατη αναδιαμόρφωση της Ομόνοιας αποτελεί σύμβολο της απομάκρυνσης της Αθήνας από τα σκοτεινά χρόνια της κρίσης του Ευρώ και της πανδημίας που πνίγει όλη την δημόσια ζωή. Η απαγόρευση κυκλοφορίας ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα ιδιαίτερα αυστηρή στην Ελλάδα, απαγορεύθηκαν τα ταξίδια εντός της χώρας, η Ναυτιλία και η εναέρια κυκλοφορία σχεδόν σταμάτησαν. Τώρα η εμφανώς ομαλή εκστρατεία εμβολιασμού έχει φτάσει στα άτομα ηλικίας 18-24 ετών. Η απαίτηση χρήσης μάσκας, η οποία ίσχυε και σε εξωτερικούς χώρους από τις 3 Νοεμβρίου 2020, έχει περιοριστεί από τις 24 Ιουνίου στους εσωτερικούς χώρους. Μέχρι δέκα άτομα μπορούν να κάθονται στα υπαίθρια τραπέζια των εστιατορίων. Στα μπαρ, όμως, οι νεαροί Αθηναίοι στέκονται και πάλι ο ένας δίπλα στον άλλον, σαν να έχει κάνει η ζωή ένα καινούριο ξεκίνημα.

Όμως ο Κάγκας θέλει να αποτελεί πρότυπο και συνεχίζει να φορά την μάσκα σε θερμοκρασία πάνω από 30 βαθμούς Κελσίου. Η συζήτηση πηγαίνει στην δράση εθελοντών, στην οργάνωση της οποίας συμμετέχει και ο ίδιος. «Athens with a local» είναι το όνομα του προγράμματος. Όποιος επιθυμεί να γνωρίσει κάτι παραπάνω από την μητρόπολη των 5 εκ. ανθρώπων πέραν της Πλάκας και του Παρθενώνα, μπορεί να επωφεληθεί από το πρόγραμμα. Θα έχει την δυνατότητα να εξερευνήσει την Κεντρική Αγορά ή τις σκιερές πλατείες στην υπέροχα αστική Κυψέλη, τα καλοκαιρινά πολιτιστικά φεστιβάλ ή την σκηνή των ΛΟΑΤΚΙ. Η ιστοσελίδα This is Athens, διαθέσιμη στα Γερμανικά, τα Αγγλικά και τα Γαλλικά, ανοίγει τα μάτια των επισκεπτών. Εστιατόρια, μπαρ, ένας οδηγός για δρομείς -ο ψηφιακός οδηγός της Αθήνας είναι ένας θησαυρός πληροφοριών. Εθελοντές πραγματοποιούν στην γειτονιά τους ξεναγήσεις με φυσική παρουσία ή διαδικτυακά (αν και η φυσική παρουσία εξακολουθεί να μην είναι δυνατή λόγω της πανδημίας). «Η Αθήνα είναι κάτι πολύ περισσότερο από την Ακρόπολη», λέει ο Κάγκας.

Η ιστοσελίδα υποστηρίζεται από τον Δήμο Αθηναίων και ζει από την εμπειρογνωμοσύνη πολλών φανατικών κατοίκων της Αθήνας. «Είχα την επιλογή να φύγω από τη χώρα κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης», δηλώνει ο ειδικός στα ψηφιακά Κάγκας, «αλλά αγαπώ την Αθήνα. Ακόμη και αν ένα μέρος της είναι εντελώς ανοργάνωτο, ως πόλη έχει την γοητεία της». Ο Κάγκας πρέπει να μιλά δυνατά στην Ομόνοια για να ακουστεί, η πλατιά κατακλύζεται από την κίνηση. «Η Αθήνα είναι και αυτή», λέει, η πόλη δεν μπορεί να κρύψει τα προβλήματά της.

Ιδιωτικοί δωρητές υποστήριξαν τον Δήμο κατά τον επανασχεδιασμό της Ομόνοιας. Δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα βοηθήσουν τώρα στην υλοποίηση επιτέλους των υπαρχόντων σχεδίων οικολογικής αστικής ανάπλασης που υφίστανται εδώ και 20 χρόνια. «Η πανδημία μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε την σημασία του δημόσιου χώρου», δηλώνει ο Κάγκας.

Φέτος η Ελλάδα θυμάται την επανάσταση που οδήγησε στην ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Το 1821 ξεκίνησε η εξέγερση εναντίον της σχεδόν για 400 χρόνια κυριαρχίας των Οθωμανών. Μετά από οκτώ χρόνια κατασκευής, η νέα Εθνική Πινακοθήκη ολοκληρώθηκε εγκαίρως, προκειμένου να εορταστεί η επέτειος. Πρόκειται για ένα γωνιακό γυάλινο κτήριο που δεν απέχει πολύ από το ξενοδοχείο Hilton και ο εκθεσιακός του χώρος διπλασιάστηκε στα 20.000 τ.μ. Έτσι, υπάρχει και πάλι ένας χώρος για την εθνική αφήγηση της καλλιτεχνικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, από την ίδρυση του κράτους το 1830 έως σήμερα. Οι εκθεσιακοί χώροι εκπέμπουν μια διακριτική χαλαρότητα, η παρουσίαση υποχωρεί έναντι της ανάδειξης των έργων.

Η Σύγχρονη Τέχνη καταλαμβάνει τον τελευταίο όροφο. Ο Σπυρίδων Κάγκας βρέθηκε εκεί αμέσως μετά τα εγκαίνια στα μέσα Μαΐου και δηλώνει ότι του αρέσει περισσότερο. Στο ισόγειο –και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά σε αυτήν την ξεχωριστή χρονιά- υποδέχεται τους επισκέπτες η Ελληνική Επανάσταση. Υπενθυμίζονται και οι καλλιτέχνες και μαχητές που μετακόμισαν στην Ελλάδα πριν και μετά τον πρώτο βασιλιά Όθωνα από τον οίκο των Wittelsbach. Οι περισσότεροι ήταν ενθουσιώδεις Βαυαροί Φιλέλληνες που δεν πέτυχαν πολλά στο πεδίο της μάχης.

H βασιλεία των Βαυαρών διήρκεσε από το 1832 έως το 1862 και δεν ήταν ακριβώς δημοφιλής στους Έλληνες. Η επιρροή της στην πόλη της Αθήνας είναι ακόμη και σήμερα εμφανής στο κέντρο της Αθήνας. Αρχιτέκτονες, συμπεριλαμβανομένων των Leo von Klenze και Friedrich von Gärtner, οι οποίοι ήρθαν μαζί με τον νέο βασιλιά από το Μόναχο, δεν άφησαν μόνον πίσω το κτίριο του Κοινοβουλίου, το πρώην ανάκτορο της πόλης. Την ιστορία αυτή υπενθυμίζει η μεγάλη έκθεση για τα 200 χρόνια, η οποία λαμβάνει χώρα στο Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς. Εντυπωσιακές είναι οι πρώτες φωτογραφίες της Ακρόπολης από το 1870, ο Παρθενώνας στην μοναχική του μεγαλοπρέπεια δίπλα από σωρούς χαλικιών. Ο Klenze επέμενε να διασφαλιστεί η αρχαία κληρονομιά, ενώ ο Πρώσος ανταγωνιστής του Karl Friedrich Schinkel ήθελε αντίθετα να χτιστεί το βασιλικό παλάτι στην Ακρόπολη. Ευτυχώς υπερίσχυσε ο Klenze. Ο σχεδόν 2.500 ετών ναός της θεάς της πόλης Αθηνάς είναι το σημαντικότερο αξιοθέατο της Ελλάδας, με περίπου 3 εκ. επισκέπτες τον χρόνο -πριν από την πανδημία.

Πρόσφατα οι αναστηλωτές δημιούργησαν ένα μονοπάτι από μπετόν γύρω από τον Παρθενώνα. Το Υπουργείο Πολιτισμού δικαιολόγησε αυτήν την αμφιλεγόμενη παρέμβαση ως «φιλική προς τα άτομα με αναπηρία». Χτίστηκε επίσης ένα νέο ασανσέρ. Ο καθηγητής αρχιτεκτονικής Μανώλης Κορρές, ο οποίος εδώ και δεκαετίες διευθύνει τις εργασίες στην Ακρόπολη, γνωστοποίησε ότι ο συγκεκριμένος διάδρομος στηρίζεται σε μεμβράνες. Αυτό θα προστατεύει τις αρχαίες πέτρες από κάτω, ενώ και το σκυρόδεμα θα είναι δυνατόν να αφαιρεθεί και πάλι. Επομένως είναι δυνατή η ανακατασκευή –όπως και στην Ομόνοια.

«Η αλλαγή είναι κομμάτι του DNA της Αθήνας», λέει ο Κάγκας, ο οποίος τώρα δείχνει κάποια σοκάκια μακριά από την Ομόνοια και προς την πλατεία Συντάγματος. Στην οδό Κολοκοτρώνη, η οποία πήρε το όνομά της από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, έναν από τους σημαντικότερους ηγέτες της εξέγερσης του 1821, ο Κάγκας σταματά στην γωνία της οδού Νικίου, μπροστά από ένα καφέ με μικρά τραπέζια στο πεζοδρόμιο. Το καφέ είναι μέρος ενός κοινωνικού έργου, της εφημερίδας του δρόμου Σχεδία, η οποία θα έχει αγγλική έκδοση από αυτό το καλοκαίρι. Η εφημερίδα πληροφορεί και για τις εναλλακτικές περιηγήσεις στην πόλη και για την αλληλεγγύη στην κρίση. Συστήνεται ο βραβευμένος μάγειρας, ο οποίος σχεδίασε το μενού του καφέ και εκπαίδεψε τους ερασιτέχνες μάγειρες. Ένας γνωστός αρχιτέκτονας έχει φροντίσει για την επέκταση και ένας παρουσιαστής ραδιοφώνου φροντίζει την λίστα των τραγουδιών που ακούγονται στο καφέ.

Ο Σπυρίδων Κάγκας μιλά για τις εκτεταμένες παραλίες της αθηναϊκής Ριβιέρας μέχρι το ακρωτήριο Σούνιο, το νοτιότερο σημείο της Αττικής. «Δεν υπάρχουν πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, στις οποίες μπορεί κανείς να κολυμπήσει στην θάλασσα», λέει. Παράλληλα, συστήνει μια επίσκεψη και σε έναν από τους υπαίθριους κινηματογράφους της πόλης. Κάποτε υπήρχαν εκατοντάδες τέτοιοι κινηματογράφοι κάτω από τον έναστρο ουρανό –σήμερα όμως ο αριθμός τους περιορίζεται σε μερικές δεκάδες. Ένας από τους παλαιότερους και πιο όμορφους βρίσκεται στην περιοχή του Παγκρατίου, κοντά στο κέντρο της πόλης, και ονομάζεται Όασις. Ένας στενός διάδρομος κατά μήκος τοίχων γεμάτων με αφίσες από τις ταινίες οδηγεί σε ένα γυάλινο δωμάτιο. Η Αδαμαντία Κότηρα κάθεται εκεί και πουλά εισιτήρια. Δηλώνει ότι ήταν κάποτε σολίστ σε μια ιταλική όπερα, ήταν «soprana dramatica».

Οι δύο αδερφές της, η Ελένη και η Μαρία, αγόρασαν τον κινηματογράφο από έναν σκηνοθέτη στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Οι τρεις γυναίκες τον διαχειρίζονται έκτοτε. Δεν έχει αγαπημένη ταινία, «όλες σημαίνουν κάτι για μένα». Οι καλοκαιρινοί κινηματογράφοι, οι οποίοι είναι συνήθως ανοιχτοί μεταξύ 1ης Ιουνίου και 30ης Σεπτεμβρίου, παρουσιάζουν κυρίως κινηματογραφικές ταινίες, πάντοτε στο πρωτότυπο με ελληνικούς υπότιτλους. Ο κινηματογράφος βρίσκεται σε εσωτερική αυλή και περιβάλλεται από ψηλές πολυκατοικίες. Παραπονέθηκε ποτέ κανείς για την φασαρία; Σε τελική ανάλυση, από τις 9 μ.μ. υπάρχουν διαδοχικά δύο παραστάσεις. «Όχι, ποτέ!», τονίζει η Κότιρα.

Δεν υπάρχει κρατική ενίσχυση για τους παλιούς κινηματογράφους, «επιβιώνουμε με τους ανθρώπους που αγαπούν εμάς και τον κινηματογράφο και αγαπάμε τους πελάτες μας», λέει. Λόγω της πανδημίας, η Κότιρα επιτρέπεται να πουλά εισιτήρια μόνο για τις 120 από τις 200 θέσεις του κινηματογράφου. Σχεδόν όλα πωλήθηκαν αυτό το βράδυ. Η προβολή της ταινίας ξεκινά, ο στρογγυλός δίσκος του φεγγαριού λάμπει τα μεσάνυχτα στον μπλε ουρανό. Η Αθήνα μπορεί να γίνει παραμύθι.