«Ε, τότε με τους ισλαμιστές»

DIE ZEIT:  «Με την αποχώρηση των ΗΠΑ, η εξουσία στο Αφγανιστάν μετατίθεται υπέρ των Ταλιμπάν. Άλλα κράτη θέλουν τώρα να έχουν λόγο -για παράδειγμα η Ινδία, η Κίνα και η Τουρκία»

//Οι ΗΠΑ και τα συμμαχικά τους στρατεύματα τους εγκαταλείπουν το Αφγανιστάν, ενώ οι ισλαμιστικές πολιτοφυλακές των Ταλιμπάν κατακτούν σταδιακά την ήδη ταλαιπωρημένη χώρα. Αρκετές άλλες χώρες εμπλέκονται ήδη εκεί και σχεδιάζουν μελλοντικά να συνεργαστούν με τους Ταλιμπάν. Ποια είναι τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα στο Αφγανιστάν, ποια τα οικονομικά; 

Τι σχεδιάζουν η Ρωσία, η Ινδία, η Τουρκία, το Πακιστάν και η Κίνα.

«Χλευασμός για τις Ηνωμένες Πολιτείες»

Το κομμάτι που αφορά την Ρωσία με τίτλο «Χλευασμός για τις Ηνωμένες Πολιτείες» υπογράφεται από τον ανταποκριτή στην Ρωσία Maxim Kireev και αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν χαιρετίστηκε με κακία και χλευασμό στη Ρωσία ακόμα και από τα ανώτατα επίπεδα εξουσίας. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ φεύγουν κατά τα φαινόμενα από την χώρα χωρίς να έχουν πετύχει τίποτα και αφήνουν την ασταθή κεντρική κυβέρνηση της χώρας μόνη της στον πόλεμο με τους Ταλιμπάν είναι από ρωσικής σκοπιάς ένα ακόμη σημάδι ότι η κυριαρχία των ΗΠΑ στον κόσμο φτάνει στο τέλος της.

Κι αυτό, παρ’ όλο που η Ρωσία είχε κάποτε βοηθήσει τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ στην αποστολή τους στο Αφγανιστάν και από το 2012 παρείχε για αρκετά χρόνια ένα αεροδρόμιο στο Uljanowsk της Ρωσίας ως σημείο διέλευσης. Ο Putin, ο οποίος τότε βρισκόταν προσωρινά στο αξίωμα του Πρωθυπουργού, δήλωνε ότι η σταθερότητα του Αφγανιστάν είναι προς το συμφέρον της Ρωσίας. Αυτό το σημείο διέλευσης έκλεισε μόλις το 2015, όταν οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης επιδεινώθηκαν σημαντικά μετά την προσάρτηση της Κριμαίας.

Ωστόσο, η χαρά του πολιτικού κόσμου στην Μόσχα μάλλον δεν είναι τόσο έντονη, όσο θέλει να την εμφανίσει το Κρεμλίνο στον έξω κόσμο. Ο μεγαλύτερος φόβος του Κρεμλίνου δεν είναι η ανατροπή της υποστηριζόμενης από την Δύση κυβέρνησης στην Καμπούλ, αλλά η άνοδος εξτρεμιστικών ομάδων, τις οποίες η Ρωσία πολεμά επίσημα στη Συρία, για παράδειγμα.

Οι Ταλιμπάν δεν ανήκουν καταρχήν σε αυτές. Όταν μια αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν έφτασε στη Μόσχα πριν από μερικές εβδομάδες για συνομιλίες, κατέστη σαφές ότι για την Ρωσία αντιπροσωπεύουν το μικρότερο από τα δύο κακά. Στην Μόσχα επικρατεί η άποψη ότι οι Ταλιμπάν, σε αντίθεση, για παράδειγμα, με το Ισλαμικό Κράτος, δεν θέλουν να επεκταθούν σε άλλες χώρες. Αν και οι Ταλιμπάν είναι επισήμως απαγορευμένη δύναμη στην Ρωσία ως τρομοκρατική ομάδα, ο Υπουργός Εξωτερικών Lawrow τους χαρακτήρισε «δύναμη της λογικής».

Επιπλέον, η Ρωσία θα εκμεταλλευτεί αυτήν την ευκαιρία για να ενισχύσει την παρουσία της στην Κεντρική Ασία, το Τατζικιστάν και το Κιργιζιστάν. Και οι δύο χώρες βρίσκονται πολύ κοντά στο Αφγανιστάν και ανήκουν στη ρωσική στρατιωτική συμμαχία ODKB. Ρωσικά στρατεύματα είναι ήδη εγκατεστημένα στην περιοχή. Και οι δύο χώρες λαμβάνουν πλέον δωρεάν ρωσικά όπλα και τα ρωσικά στρατεύματα πραγματοποιούν ασκήσεις μαζί με τον στρατό του Τατζικιστάν κοντά στο Αφγανιστάν. Το Τατζικιστάν λαμβάνει επίσης περισσότερα από 1 εκ. Δολάρια από την Μόσχα για να ασφαλίζει τα σύνορα μήκους άνω των 1.300 χιλιομέτρων με το Αφγανιστάν στον Νότο. Η ασταθής κατάσταση στο Αφγανιστάν θα επαναφέρει την Ρωσία στο παιχνίδι ως προστάτιδα δύναμη για τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της περιοχής.

Ειδικά για τις ΗΠΑ, αυτό σημαίνει σημαντική απώλεια ισχύος και επιρροής στην Κεντρική Ασία, μια περιοχή που η Ρωσία θεωρεί ολοένα και περισσότερο δικό της χώρο. Αλλά εκεί η Μόσχα έχει τώρα έναν νέο, ισχυρό ανταγωνιστή: την Κίνα.

«Κίνα: Οι Ταλιμπάν πρέπει να προστατεύσουν από τους εξτρεμιστές»

Το κομμάτι που αφορά την Κίνα με τίτλο «Κίνα: Οι Ταλιμπάν πρέπει να προστατεύσουν από τους εξτρεμιστές» υπογράφεται από τον συντάκτη θεμάτων Διεθνούς Πολιτικής Steffen Richter και αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Υπάρχουν λίγες φωτογραφίες διεθνών διαπραγματευτών με αντιπροσωπείες των Ταλιμπάν. Οι συζητήσεις για ειρηνευτικές λύσεις για το Αφγανιστάν συχνά διεξάγονται χωρίς ιδιαίτερη δημοσιότητα και είναι πιθανό οι εκπρόσωποι των ΗΠΑ ή των κρατών που διαμεσολαβούν να μην αισθάνονται άνετα να εμφανίζονται σε φωτογραφίες με τους ισλαμιστές. Ο Wang Yi, επικεφαλής του Υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας, δεν έχει πρόβλημα ως προς αυτό. Στα τέλη Ιουλίου συνάντησε στην κινεζική πόλη Tianjin αντιπροσωπεία αφγανικών θρησκευτικών πολιτοφυλακών υπό τον ηγέτη των Ταλιμπάν Abdul Ghani Baradar -παρόλο που η Κίνα καταπιέζει τους ισλαμιστές στη χώρα της. Ο Wang ζήτησε προσωπικά να υπάρξει οικογενειακή φωτογραφία για τον Τύπο. Αυτό δείχνει ότι η αποχώρηση των δυτικών στρατευμάτων και η άνοδος των Ταλιμπάν αποτελούν μεγάλο ζήτημα για την Κίνα.

Υπάρχουν κυρίως δύο λόγοι γι’ αυτό. Τα σύνορα με την Κίνα έχουν μήκος μόλις 76 χιλιόμετρα, είναι ένας στενός διάδρομος στην ορεινή περιοχή Wakhan που οδηγεί στην κινεζική περιοχή Xinjiang. Αλλά εξτρεμιστές της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουιγούρων που καταπιέζονται στην Κίνα πολεμούν στο Αφγανιστάν μαζί με πολιτοφύλακες των Ταλιμπάν. Εάν το Πεκίνο μπορούσε να επιβάλει την θέλησή του, οι Ταλιμπάν θα εμπόδιζαν τους Ουιγούρους να φτάσουν στην Κίνα ή να επιτεθούν σε κινεζικούς στόχους στο Αφγανιστάν, καθώς η Κίνα θέλει να αποτρέψει την αστάθεια και την διασυνοριακή τρομοκρατία. Σύμφωνα με το ανακοινωθέν του κινεζικού Υπουργείου Εξωτερικών, ο Baradar έδωσε διαβεβαιώσεις ακριβώς σε σχέση με αυτό. Το 2018, η Κίνα έδωσε στην αφγανική κυβέρνηση στην Καμπούλ χρήματα για τον έλεγχο του διαδρόμου Wakhan, τώρα η ίδια συζήτηση γίνεται με τους Ταλιμπάν.

Η κινεζική κυβέρνηση βρίσκεται σε επαφή με τους Ταλιμπάν εδώ και πολύ καιρό. Ήδη το από το 2016 η Κίνα ήταν μέρος μιας ομάδας που επεχείρησε να εμπλέξει τους Ταλιμπάν σε ειρηνευτικές συνομιλίες με τις ΗΠΑ, το Πακιστάν και την Καμπούλ. Την ίδια χρονιά, αντιπροσωπεία ισλαμιστών επισκέφθηκε με διακριτικότητα το Πεκίνο. Η μεγάλη υποδοχή του Wang Yi στο Tianjin δίνει τώρα στους Ταλιμπάν αυξημένη νομιμοποίηση.

Επιπλέον, για το Πεκίνο το Αφγανιστάν είναι ένας σημαντικός σύνδεσμος με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας και θα μπορούσε να γίνει μέρος του Σινο-Πακιστανικού Οικονομικού Διαδρόμου CPEC, ενός εμβληματικού έργου της πρωτοβουλίας Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος (BRI). Οι Κινέζοι είναι ήδη ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στη χώρα από το 2007, όταν και ανέλαβαν έναντι 3,5 δις Δολαρίων ΗΠΑ την λειτουργία ενός μεγάλου ορυχείου χαλκού στο Ανατολικό Αφγανιστάν. Επενδύουν στην παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου σε μία χώρα πλούσια σε φυσικούς πόρους.

Τέτοιες και μελλοντικές επενδύσεις πρέπει να διασφαλιστούν. Και επειδή οι Ταλιμπάν ελέγχουν ολοένα και μεγαλύτερο τμήμα του Αφγανιστάν και γίνονται ολοένα και περισσότερο καθοριστικός παράγοντας για το πολιτικό μέλλον της χώρας, τυγχάνουν τώρα μεγάλης υποδοχής στην Κίνα. Είναι σχετικά βέβαιο ότι το Πεκίνο δεν θα επιτρέψει να παρασυρθεί και να εμπλακεί στο Αφγανιστάν όπως η Σοβιετική Ένωση ή οι ΗΠΑ. Παρ’ όλα αυτά, γνώστες του BRI όπως ο Kevin Schwartz πιστεύουν ότι, δεδομένης της ολοένα και επιθετικής Εξωτερικής Πολιτικής του, το Πεκίνο θα είναι σε θέση να πραγματοποιεί πιο θαρραλέες επιχειρήσεις των μυστικών του υπηρεσιών και στρατιωτικές επιχειρήσεις σε χώρες όπως το Αφγανιστάν.

«Τουρκία: Φύλακας του αεροδρομίου της Καμπούλ»

Το κομμάτι που αφορά την Τουρκία με τίτλο «Τουρκία: Φύλακας του αεροδρομίου της Καμπούλ» υπογράφεται από τον συντάκτη Διεθνών Θεμάτων Michael Thumann και αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Οι Τούρκοι και οι Αφγανοί είναι πιο κοντά ο ένας από τον άλλο απ’ ό,τι υποδηλώνει μια ματιά στον χάρτη. Εκατοντάδες χιλιάδες Αφγανοί ζουν στην Τουρκία, οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από 300.000 έως 800.000 άτομα. Σχεδόν όλοι ήρθαν στη χώρα ως πρόσφυγες. Τα τελευταία χρόνια, οι περισσότεροι Αφγανοί πρόσφυγες ταξίδευαν στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Μερικοί ζουν για χρόνια στο Ιράν ή την Τουρκία. Τώρα καταφθάνουν περισσότεροι άνθρωποι από τις εμπόλεμες ζώνες στο Αφγανιστάν. Κάποιες ημέρες μερικές εκατοντάδες, άλλες μέρες πάνω από χίλιοι Αφγανοί διασχίζουν τα σύνορα Ιράν-Τουρκίας.

Αλλά η διάθεση θερμής υποδοχής τους στην Τουρκία έχει λάβει τέλος. Η σοβαρή οικονομική κρίση και η καλπάζουσα υποτίμηση του νομίσματος έπεισαν πολλούς Τούρκους ότι δεν έχουν πλέον τίποτα να μοιραστούν. Πολλοί πρόσφυγες αντιμετωπίζουν απορριπτικά, και αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι ξεριζωμένοι Αφγανοί αναγκάζονται να μετακινηθούν προς την Ευρώπη.

Το Αφγανιστάν αποτελεί επί του παρόντος ένα πολύ σημαντικό θέμα για τον Recep Tayyip Erdoğan. Από την μία πλευρά, οι πρόσφυγες δίνουν στον Τούρκο Πρόεδρο ένα νέο μέσο άσκησης πίεσης στην ΕΕ. Από την άλλη, πρέπει να αντικρούσει την υποψία ότι καλεί Αφγανούς στην Τουρκία για λόγους τακτικής. Γι’ αυτό και προειδοποιεί ότι θα υπάρξουν περισσότεροι πρόσφυγες και προσφέρει τουρκική βοήθεια στο Αφγανιστάν.

Η Τουρκία είναι μέρος της αποστολής του ΝΑΤΟ, το ιδιαίτερο καθήκον της ήταν η φύλαξη του αεροδρομίου στην Καμπούλ. Αυτό το αεροδρόμιο είναι ζωτικής σημασίας για τους πολίτες στο Αφγανιστάν, αλλά και για τις πρεσβείες και τους διεθνείς οργανισμούς στην Καμπούλ. Αν έπεφτε στα χέρια των Ταλιμπάν, Αφγανοί, διπλωμάτες και ξένοι που επικρίνουν τους Ταλιμπάν θα εγκλωβίζονταν.

Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden ζήτησε από την Τουρκία να συνεχίσει τη φύλαξη του αεροδρομίου και μετά την τελική απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων. Ο Erdoğan θέλει να το κάνει για δύο λόγους. Πρώτον, θα μπορούσε να κερδίσει κάποιο έδαφος στην Ουάσινγκτον, όπου κατηγορείται ότι διατηρεί πολύ στενή σχέση με τον Ρώσο Πρόεδρο Putin. Και μετά την Λιβύη, το Ιράκ και τη Συρία, θα μπορούσε να σταθμεύσει στρατιώτες σε στρατηγική θέση σε μια ευρισκόμενη σε κρίση χώρα. Το στρατηγικό αποτύπωμα της Τουρκίας στον κόσμο, υπολογίζει ο Erdoğan, θα συνεχίσει να αυξάνεται. Ούτε η Ουάσινγκτον θα μπορεί χωρίς αυτόν, κάτι που θα δημιουργούσε χώρο στον Erdoğan για την επιδίωξη των στόχων του.

Για τον Erdoğan, το Αφγανιστάν είναι μια αποστολή με υψηλές πιθανότητες νίκης, αλλά και υψηλού κινδύνου. Οι Ταλιμπάν που προελαύνουν στο Αφγανιστάν ξεκαθάρισαν αμέσως όταν διαδόθηκε η είδηση ότι τα τουρκικά στρατεύματα ενδέχεται να παραμείνουν στην Καμπούλ πως δεν θα ανεχθούν ποτέ «ξένους κατακτητές» στην χώρα τους. Δεν βοήθησε ούτε το γεγονός ότι ο Erdoğan προσπάθησε να κατευνάσει τους Ταλιμπάν υπενθυμίζοντάς τους τις ισλαμικές τους ομοιότητες. Ο Τούρκος Πρόεδρος πρέπει να αναμένει ότι τα τουρκικά στρατεύματα στο Αφγανιστάν ενδεχομένως να δεχθούν επίθεση από τους Ταλιμπάν. Χωρίς την αμερικανική προστασία, στους Τούρκους θα απέμενε μόνον η ταχύτατη αποχώρηση μέσω του διαδρόμου του αεροδρομίου της Καμπούλ.