DIE WELT: «Ο Erdogan θριαμβεύει»

«Η Δύση δεν κατόρθωσε να μεταφέρει τους πολίτες της και τους Αφγανούς συνεργάτες στην ασφάλεια. Και τώρα καλείται να βοηθήσει απ’ όλους τους ανθρώπους ο αυταρχικός ηγέτης της Τουρκίας. Γι’ αυτόν είναι μία ευκαιρία να κερδίσει σε φήμη στο πεδίο της Εξωτερικής Πολιτικής –αποδεχόμενος κινδύνους στο εσωτερικό πολιτικό πεδίο»

Το κεντρικό άρθρο γνώμης της εφημερίδας DIE WELT το οποίο υπογράφεται από τον τουρκικής καταγωγής δημοσιογράφο Deniz Yücel, αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Το μέρος της τουρκικής κοινωνίας που είναι επικριτικό έναντι της κυβέρνησης έχει συνηθίσει σε κάθε είδους ανοησίες του Recep Tayyip Erdogan. Από το να φαντάζεται ο Πρόεδρος ότι οι μουσουλμάνοι ανακάλυψαν πρώτοι την Αμερική και να ρίχνει πακέτα τσάι στα θύματα των δασικών πυρκαγιών, μέχρι να ισχυρίζεται ότι οι Ευρωπαίοι πληρώνουν για το εμβόλιο για τον κορωνοϊό ή –κλασικό του επιχείρημα- ότι η Τουρκία έχει τον πιο ελεύθερο Τύπο στον κόσμο.

Πριν από μερικές εβδομάδες, ο Erdogan σόκαρε ακόμα και τους πιο συνηθισμένους επικριτές του. «Η Τουρκία δεν έχει κανένα πρόβλημα με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των Ταλιμπάν», δήλωσε ο Πρόεδρος ενός κράτους που εξακολουθεί να αυτοπροσδιορίζεται στο σκονισμένο του Σύνταγμα ως κοσμικό. «Θεωρώ πιθανό να μπορέσουμε πολύ πιο εύκολα να συνομιλήσουμε με τους Ταλιμπάν».

Ο Erdogan και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) κάποτε εμφανίστηκαν με στόχο να οδηγήσουν την Τουρκία στην ΕΕ και να δημιουργήσουν μια μουσουλμανική εκδοχή της ευρωπαϊκής Χριστιανοδημοκρατίας.

Το AKP ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 2001, λίγες μόνο εβδομάδες πριν από τις επιθέσεις της τρομοκρατικής ομάδας al-Qaida από το Αφγανιστάν στη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον, γεγονός που σηματοδότησε την αρχή μιας αιματηρής αντιπαράθεσης μεταξύ της Διεθνούς των τζιχαντιστών και του υπόλοιπου κόσμου.

Ήταν ακριβώς αυτή η σύγκρουση που έδωσε στον Erdogan και το AKP μια σημασία που εκτεινόταν πέρα από τα εθνικά σύνορα της Τουρκίας και την έκανε τόσο ελκυστική για τα κράτη της Δύσης. Με την υπόσχεσή τους για εκδημοκρατισμό του πολιτικού Ισλάμ, ο Erdogan και το ΑΚΡ φάνηκε ότι προσφέρουν μια εναλλακτική λύση στον παγκόσμιο πόλεμο των πολιτισμών.

Δύο δεκαετίες αργότερα, όχι μόνο το ΝΑΤΟ απέτυχε στον πόλεμο στο Αφγανιστάν, αλλά και το ΑΚΡ σε σχέση με τις αρχικές διακηρύξεις του. Αντ’ αυτού, μπορεί να διαπιστωθεί, έστω και με κάποια υπερβολή ότι: Το AKP του παρόντος είναι ένα είδος Ταλιμπάν που κατασκευάζει και αυτοκινητοδρόμους. Ή η μαφιόζικη και νεοφιλελεύθερη εκδοχή τους. ΑΚΡ και Ταλιμπάν είναι ενωμένοι στην πεποίθηση ότι υπάρχει μόνο μία σωστή ερμηνεία του Ισλάμ και είναι πεπεισμένοι ότι η κυριαρχία τους είναι θέλημα Θεού.

Όταν ο Erdogan έκανε λόγο για θρησκευτική εγγύτητα με τους Ταλιμπάν στα τέλη Ιουλίου, είχε μόλις συνομιλήσει με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Joe Biden για το αν η Τουρκία θα μπορούσε να αναλάβει την στρατιωτική ασφάλεια του αεροδρομίου της Καμπούλ μετά την αποχώρηση των Αμερικανών.

Η πρόταση ήρθε από τον Biden, ο Erdogan εμφανίστηκε διατεθειμένος, ενώ οι Ταλιμπάν δήλωσαν ότι μετά τις 31 Αυγούστου δεν θα ανέχονται πλέον ξένα στρατεύματα στο Αφγανιστάν. Αλλά με τους Ταλιμπάν να προελαύνουν, οι σκέψεις αυτές αποδείχτηκαν περιττές. Στο μεταξύ η Τουρκία, όπως όλες οι άλλες χώρες του ΝΑΤΟ, έχει αποσύρει τις μονάδες της. Με αυτόν τον τρόπο επισφραγίστηκε το άδοξο τέλος της εικοσαετούς αποστολής του ΝΑΤΟ.

Έτσι προέκυψε μια νέα σκέψη: Η Τουρκία να αναλάβει μαζί με το Εμιράτο του Κατάρ τον έλεγχο του πολιτικού αεροδρομίου της Καμπούλ και να διασφαλίσει την επανέναρξη των πτήσεων. Οι ίδιοι οι Ταλιμπάν απηύθυναν σχετικό αίτημα στην Τουρκία και το Κατάρ. Οι νέοι εξουσιαστές, από την άλλη πλευρά, θα αναλάβουν οι ίδιοι την στρατιωτική ασφάλεια.

Και η Δύση υποστηρίζει αυτήν την ιδέα: Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Heiko Maas συναντήθηκε μόλις την Κυριακή στην Αττάλεια με τον Τούρκο ομόλογό του Mevlut Cavusoglu για να προωθήσει αυτήν την ιδέα. Η Τουρκία δεν έχει ακόμη συμφωνήσει.

Μετά την καταστροφική επίθεση του Ισλαμικού Κράτους, στην οποία έχασαν την ζωή τους πολλοί άνθρωποι, και μια απόπειρα επίθεσης την Κυριακή που κατάφεραν να αποτρέψουν τα αμερικανικά στρατεύματα, η κατάσταση στο αεροδρόμιο είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. «Ας υποθέσουμε ότι θα αναλάβουμε την προστασία», είπε πρόσφατα ο Erdogan. «Τι εξηγήσεις θα δώσουμε στον κόσμο, εάν λάβει χώρα εκεί μια ακόμα αιματοχυσία; Δεν είναι εύκολο έργο».

Από τη μια, ένα δικαιολογημένο ερώτημα. Αλλά από την άλλη, αυτή η προσφορά είναι δελεαστική για τον Erdogan. Όπως και στην προσφυγική κρίση του 2015-2016, θα μπορούσε να γίνει σανίδα σωτηρίας για έναν δυτικό κόσμο που διστάζει να αναλάβει την ευθύνη και να διακινδυνεύσει.

Ο Erdogan θα μπορούσε να βοηθήσει στην εκκένωση των αλλοδαπών που παρέμειναν στη χώρα, των Αφγανών συνεργατών της Δύσης και ατόμων που έχουν ιδιαίτερη ανάγκη προστασίας, όπως είναι οι ακτιβιστές Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ή οι ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών. Στον κατάλογο μόνο του Γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών υπάρχουν ακόμη περίπου 300 Γερμανοί και περίπου 10.000 Αφγανοί και μέλη των οικογενειών τους.

Η πρόωρη και άτακτη αποχώρηση βρήκε με αυτόν τον τρόπο την κατάληξή της, η οποία είναι τόσο αναξιοπρεπής όσο και ταιριαστή: Μια ανίκανη Δύση που δεν καταφέρνει καν να μεταφέρει όλους τους πολίτες και τους συμμάχους της στην ασφάλεια και εξαρτάται από την βοήθεια ενός ισλαμιστή αυταρχικού ηγέτη, ο οποίος γι’ αυτόν τον λόγο θα μπορούσε να εξαιρεθεί σχεδόν πλήρως από κάθε μορφή κριτικής. Τι θρίαμβος για τον Erdogan, τι αίσχος για τον ελεύθερο κόσμο!

Παρεμπιπτόντως, το μικρό Κατάρ μπορεί να αισθάνεται ικανοποιημένο. Ένα κράτος που υποστήριζε τους ισλαμιστές στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας ακόμη περισσότερο από την Τουρκία και που προσέφερε καταφύγιο στην ηγεσία των Ταλιμπάν. Αντί να τους αποκηρύξουν και να τους επιβληθούν κυρώσεις παγκοσμίως για υποστήριξη της τρομοκρατίας, οι σεΐχηδες αποκτούν την ευκαιρία να εμφανιστούν ως σωτήρες και βοηθοί.

Μια τέτοια συμφωνία θα ήταν επωφελής και για τους Ταλιμπάν: Οι ριζοσπάστες Ισλαμιστές απλώς δεν διαθέτουν την τεχνογνωσία διαχείρισης αεροδρομίων. Μια συμφωνία με την Τουρκία και το Κατάρ όχι μόνο θα έλυνε αυτό το πρόβλημα, αλλά θα ισοδυναμούσε επίσης και με διεθνή αναγνώριση της κυριαρχίας τους. Ο Erdogan, όμως, θα σταθμίσει πλέον μεταξύ του κινδύνου ασφάλειας που θα συνεπαγόταν μια τέτοια εμπλοκή και της μοναδικής ευκαιρίας για την απόκτηση φήμης στην Εξωτερική Πολιτική.

Στο εσωτερικό, από την άλλη πλευρά, αυτή η δέσμευση θα ήταν επικίνδυνη –και μάλιστα λόγω της ίδιας ανησυχίας που τρέφουν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί. Από την αρχή του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, η Τουρκία δέχθηκε περισσότερους πρόσφυγες από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο. Περίπου 3,6 εκ. Σύριοι εισήλθαν στη χώρα χωρίς να προκληθεί σημαντική κοινωνική αναστάτωση -ένα αξιοσημείωτο γεγονός που θα μπορούσε να ερμηνευθεί θετικά ή αρνητικά.

Θετικά, γιατί καμία από τις πολιτικές δυνάμεις δεν υπέκυψε στον λαϊκιστικό πειρασμό να εκμεταλλευτεί πολιτικά την ανησυχία στην κοινωνία για τους πρόσφυγες. Αρνητικά, επειδή η χώρα ήταν τόσο απασχολημένη με τον εαυτό της, με την διαμάχη μεταξύ κοσμικών και υπέρμαχων της θρησκείας, Τούρκων και Κούρδων, Σουνιτών και Αλεβιτών, του AKP και των Γκιουλενιστών κ.λπ., που σχεδόν κανείς δεν αφοσιώθηκε σοβαρά με το ερώτημα, πόσο μεγάλη θα ήταν πρόκληση της ενσωμάτωσης τόσο πολλών προσφύγων, εκ των οποίων μόνο το 10% ζούσε σε καταυλισμούς του κράτους.

Και πιθανότατα διαδραμάτισε ρόλο και το ότι η Συρία δεν είναι μακρινή και ξένη προς την Τουρκία, αλλά μια γειτονική χώρα με σχέσεις αιώνων, μερικές φορές οικογενειακού χαρακτήρα. Έτσι ο Erdogan κατάφερε, όπως επεσήμανε και ο Τούρκος δημοσιογράφος Kemal Can, να διευθετήσει το Προσφυγικό εκτός του πεδίου της Πολιτικής. Δεν κατέστη ζήτημα προς συζήτηση, πόσο μάλλον θέμα στην προεκλογική εκστρατεία.

Αλλά με την επιδεινούμενη οικονομική κρίση και μια κυβέρνηση που εμπλέκεται στο ένα σκάνδαλο μετά το άλλο, η ατμόσφαιρα έχει αρχίσει σταδιακά να αλλάζει. Ειδικά η αντιπολιτευόμενη πολιτικός Meral Aksener και το εθνικιστικό της κόμμα εγείρουν συνεχώς το ζήτημα των προσφύγων.

Με την έναρξη του μεταναστευτικού ρεύματος των Αφγανών -κυρίως νέων ανδρών που ταξίδευαν μόνοι- η ατμόσφαιρα τελικά άλλαξε. Στις αρχές Αυγούστου ξέσπασαν ξενοφοβικές ταραχές. Και η δυσαρέσκεια πλήττει τώρα και τους Σύρους, οι οποίοι ζουν στη χώρα εδώ και σχεδόν δέκα χρόνια.

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Erdogan σχεδόν θα απορρίψει την ιδέα ορισμένων Ευρωπαίων πολιτικών να δημιουργήσει και να χρηματοδοτήσει η ΕΕ στην Τουρκία καταυλισμούς προσφύγων για τους Αφγανούς. Και θα μπορούσε να εξαρτήσει την ανάληψη της επιχείρησης στο αεροδρόμιο της Καμπούλ από το αν οι Ταλιμπάν θα λάβουν μέτρα για να αποτρέψουν την μαζική μετανάστευση.

Εάν η Δύση δεν θεωρεί κρίμα να συνάπτει βρώμικες συμφωνίες με έναν αυταρχικό ηγέτη, δεν θα πρέπει να εκπλαγεί, αν αυτός με τη σειρά του συνάψει βρώμικες συμφωνίες με τους