Οι έσχατοι έσονται πρώτοι

Tου δημοσιογράφου Γιώργου Παππά, ανταποκριτή της ΕΡΤ στο Βερολίνο και δημοσιογράφου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ του Σαββατοκύριακου

Ο «πράσινος» Ρόμπερτ Χάμπεκ και ο «κίτρινος» Κρίστιαν Λίντνερ βγάζουν καγκελάριο

Στην μετά-Μέρκελ εποχή που άνοιξε για τη Γερμανία με τις εκλογές της περασμένης Κυριακής αλλάζουν όλα. Άγνωστο παραμένει ακόμη, αν ο διάδοχος της Μέρκελ στην καγκελαρία θα είναι ο νικητής των εκλογών σοσιαλδημοκράτης, Όλαφ Σολτς ή ο ηττημένος χριστιανοδημοκράτης, Άρμιν Λάσετ. Σαφώς περισσότερες πιθανότητες έχει ο Σολτς, αλλά δεν υπάρχει αυτοματισμός να προέρχεται ο καγκελάριος από το πρώτο κόμμα. Ο Βίλι Μπραντ (1969) και ο Χέλμουτ Σμιτ (1976 και 1980) έγιναν καγκελάριοι, μολονότι το SPD ήταν πίσω από το CDU/CSU. 

Για πρώτη φορά τώρα ο κυβερνητικός συνασπισμός στη Γερμανία θα αποτελείται από τρία κόμματα. Τα δύο είναι σχεδόν δεδομένα: οι Πράσινοι που ήρθαν τρίτοι και οι Φιλελεύθεροι (FDP) που ήρθαν τέταρτοι. Αυτό ανατρέπει τα δεδομένα των δικομματικών κυβερνήσεων. Τώρα οι έσχατοι έσονται πρώτοι. O συμπρόεδρος των Πρασίνων, Ρόμπερτ Χάμπεκ και ο πρόεδρος του FDP, Κρίστιαν Λίντνερ, είναι οι ρυθμιστές των μετεκλογικών εξελίξεων που θα αναδείξουν τον επόμενο καγκελάριο της Γερμανίας.

Ο Ρόμπερτ Χάμπεκ κουβαλάει ένα προεκλογικό τραύμα, το οποίο επουλώνει μετεκλογικά.  

Το πρώτο βήμα έγινε με τη «σέλφι» των τεσσάρων – το δίδυμο των Πρασίνων, Ρόμπερτ Χάμπεκ και Αναλένα Μπέρποκ μαζί με τον πρόεδρο των Φιλελευθέρων Κρίστιαν Λίντνερ και τον γραμματέα Φόλκερ Βίσινγκ – από την πρώτη τους διερευνητική συνάντηση την περασμένη Τρίτη. Η φωτογραφία πέρασε ήδη στην ιστορία. Για πρώτη φορά οι πολίτες ενημερώθηκαν από το Ιnstagram για τη σημαντικότερη μετεκλογική εξέλιξη των ημερών και όχι από τα καθιερωμένα μέσα ενημέρωσης. Αλλά και το πολιτικό μήνυμα ήταν σαφές: Αυτοί οι τέσσερις και τα δύο κόμματά τους καθορίζουν πλέον την πορεία της χώρας στη νέα πραγματικότητα που διαμόρφωσε το εκλογικό αποτέλεσμα της Κυριακής, αυτοί θα αποφασίσουν αν η Γερμανία θα πάει κεντρο-αριστερά με καγκελάριο τον Όλαφ Σολτς ή κεντροδεξιά με καγκελάριο τον Άρμιν Λάσετ. 

Ο Ρόμπερτ Χάμπεκ ήθελε όσο τίποτα άλλο να είναι εκείνος που θα έδινε τη μάχη της καγκελαρίας για τους Πράσινους στις εκλογές της περασμένης Κυριακής. Η ευκαιρία ήταν μοναδική. Αλλά το χρίσμα πήρε Αναλένα Μπέρμποκ. Και ο Χάμπεκ έπρεπε να παρουσιάσει την απόφαση αυτήν ως νίκη του κόμματος, ενώ για τον ίδιο ήταν η μεγαλύτερη προσωπική ήττα. «Η πιο οδυνηρή ημέρα της πολιτικής μου καριέρας ήταν η ανακοίνωση της υποψηφιότητας της Αναλένα Μπέρμποκ για την καγκελαρία», εκμυστηρεύτηκε αργότερα σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Ντι Τσάιτ». «Τίποτα δεν επιθυμούσα περισσότερο από το να υπηρετήσω τη χώρα ως καγκελάριος», συμπλήρωσε. 

Η επιθυμία του αυτή δεν πρόκειται να εκπληρωθεί. Ο 52χρονος Χάμπεκ έχασε την ευκαιρία να γίνει καγκελάριος. Αλλά τώρα βάζει πλώρη για το αξίωμα του αντικαγκελάριου της Γερμανίας. «Το θέμα αυτό έχει λυθεί μεταξύ μας», απαντά ο Χάμπεκ, όταν τον ρωτούν οι δημοσιογράφοι, αν θα διεκδικήσει αυτός ή η Αναλένα Μπέρμποκ το συγκεκριμένο αξίωμα.  Ο Χάμπεκ προειδοποιεί τους βουλευτές και τα στελέχη των Πρασίνων να μην μιλούν για κυβερνητικές θέσεις. «Και σε καμία περίπτωση για το σχέδιό του να γίνει αντικαγκελάριος της Γερμανίας», έγραψε η «Φρανκφούρτερ Αλγκεμάινε Τσάιτουνγκ» FAZ. 

Η επίσημη θέση των Πρασίνων που επαναλαμβάνεται πλέον στερεότυπα είναι, ότι η κατανομή των θέσεων και η επιλογή των προσώπων που θα αναλάβουν υπουργικά πόστα θα συζητηθούν στο τέλος της διαπραγμάτευσης με τους άλλους εταίρους. Ωστόσο, για όλους είναι πλέον σαφές ότι η Αναλένα Μπέρμποκ έκαψε το χαρτί της με τις εκλογές της Κυριακής. Οι Πράσινοι διπλασίασαν σχεδόν το ποσοστό τους, αλλά έμειναν πολύ πίσω από τις προσδοκίες που υπήρχαν πριν μερικούς μήνες. 

Τώρα είναι η σειρά του Ρόμπερτ Χάμπεκ. Ο ηγέτης των Πρασίνων θα έχει κομβικό ρόλο στην επόμενη κυβέρνηση της Γερμανίας, λέει ο πολιτειολόγος Ούβε Γιουν, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Τρίερ. Το περιβάλλον και η προστασία του κλίματος που ιεραρχούν ως πρώτη προτεραιότητα οι Πράσινοι περνάει μέσα από την οικολογική αγροτική παραγωγή, τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας, τις συγκοινωνίες - μεταφορές και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας. Ένα υπερ-υπουργείο που θα καλύπτει αυτούς τους τομείς θα ήταν κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του Χάμπεκ, πιθανολογεί ο πολιτειολόγος. Παράλληλα φυσικά με την ανάληψη και του αξιώματος του αντικαγκελαρίου. 

Ο στόχος αυτός του Χάμπεκ είναι υλοποιήσιμος και με την «Τζαμάικα» του Λάσετ και με τον «σηματοδότη» του Σολτς. 

Προνομιακός εταίρος των Πρασίνων είναι οι Σοσιαλδημοκράτες, το είχαν δηλώσει επανειλημμένα πριν τις εκλογές. Κατ΄αρχήν όμως πρέπει να βρουν  κοινό παρονομαστή με τους Φιλελεύθερους. Και σ΄αυτό ο ρόλος του Ρόμπερτ Χάμπεκ  είναι καθοριστικός. Διατηρεί καλή σχέση με τον πρόεδρο του FDP Κρίστιαν Λίντνερ, έχει εμπειρία κυβερνητικής συνεργασίας με τους Φιλελεύθερους και τους Χριστιανοδημοκράτες στο κρατίδιο του Σλέσβικ Χολστάιν, από την εποχή εκείνη έχει προσωπική σχέση με τον αντιπρόεδρο του FDP Βόλφγκανγκ Κουμπίκι, ο οποίος κινείται ανοιχτά στη γραμμή του «σηματοδότη», γιατί θεωρεί ότι η Χριστιανική Ένωση δεν είναι σε θέση να διεξάγει διαπραγματεύσεις, πόσο μάλλον να κυβερνήσει. 

Με τους Σοσιαλδημοκράτες οι Πράσινοι έχουν τις περισσότερες προγραμματικές συγκλίσεις. Συμφωνούν στην αύξηση της φορολογίας για τα υψηλά εισοδήματα προκειμένου να χρηματοδοτηθούν τα μέτρα για την προστασία του κλίματος και η ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, συντάξεις, κατοικία. Προτιμούν τη χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας στην ΕΕ. 

Στην εξωτερική πολιτική τηρούν ιδιαίτερα κριτική στάση έναντι της Τουρκίας του Ερντογάν σε θέματα δημοκρατίας, κράτους δικαίου, ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αλλά εξίσου αυστηροί είναι και στα θέματα εξοπλισμών. Έχουν θετική στάση έναντι των ελληνικών αξιώσεων για πολεμικές αποζημιώσεις από τη Γερμανία. Αλλά η πολιτική της επόμενης κυβέρνησης θα συγκαθοριστεί και από τους άλλους δύο κυβερνητικούς εταίρους. 

Στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης με τον Σολτς θα μπει και η προεδρεία της Δημοκρατίας. 

Η θητεία του σημερινού Προέδρου Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ λήγει το Μάρτιο, ο Σταϊνμάιερ ανακοίνωσε ήδη ότι θα διεκδικήσει δεύτερη θητεία. Πιθανολογείται βάσιμα ότι οι Πράσινοι θα προτείνουν την 53χρονη πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής τους Ομάδας, Κάτριν Γκέρινγκ-Έκερτ. Αν επιμείνουν στην υποψηφιότητά της για την πρώτη γυναίκα Πρόεδρο της Δημοκρατίας στη Γερμανία, ο Όλαφ Σολτς θα χρειαστεί να θυσιάσει τον σοσιαλδημοκράτη Σταϊνμάιερ για να μην χάσει την Καγκελαρία.  

Ο Κρίστιαν Λίντνερ έχει ένα τραύμα τετραετίας. Και το επουλώνει τώρα. 

Το 2017 δεν ήταν μία σέλφι, αλλά σχεδόν καθημερινό φωτορεπορτάζ που αποτύπωνε τις διαπραγματεύσεις για τη «Τζαμάικα» με τις ομάδες Φιλελευθέρων και Πρασίνων να κάνουν διάλειμμα στο μπαλκόνι του «Reichstagspraesidentenpalais“ δίπλα στο Μπούντεσταγκ. Η διαπραγμάτευση με τη Χριστιανική Ένωση της Άνγκελα Μέρκελ και τους Πράσινους κράτησε εβδομάδες, μέχρις ότου οι Φιλελεύθεροι εγκατέλειψαν. Δεν ήταν ικανοποιημένοι με το αποτέλεσμα και αυτό αποτυπώθηκε στη δήλωση του Λίντνερ: «καλύτερα να μην κυβερνάς, παρά να κυβερνάς λάθος». 

Στην ερώτηση γιατί απέτυχε τότε η «Τζαμάικα», ο Λίντνερ έχει έτοιμη την απάντηση: «Ευθύνεται η Άνγκελα Μέρκελ», η καγκελάριος τότε «έδινε τα πάντα στους Πράσινους και τίποτα στο FDP». Οι Φιλελεύθεροι είχαν κακή εμπειρία και από την κυβερνητική συνεργασία με τη Χριστιανική Ένωση και την Ανγκελα Μέρκελ. Μετά την συγκυβέρνηση του 2009 υπό την καγκελάριο Μέρκελ στις εκλογές του 2013 δεν έπιασαν ούτε καν το πλαφόν του 5% και έμειναν εκτός Βουλής. Ο 41χρονος Λίντνερ κατέφερε να ξαναφέρει το FDP στο Μπούντεσταγκ το 2017 και στις εκλογές της περασμένης Κυριακής να πάρει ξανά διψήφιο ποσοστό με άνοδο μιάμισης μονάδας στο 11,5% 

Τώρα ο Λίντνερ και οι Φιλελεύθεροι θέλουν οπωσδήποτε να μπουν στην επόμενη κυβέρνηση. Κατά προτίμηση με τον προνομιακό τους εταίρο, την Χριστιανική Ένωση CDU/CSU, σε έναν μαυρο-κιτρινο-πράσινο συνασπισμό της «Τζαμάικα» που απέτυχε πριν τέσσερα χρόνια. Αυτή είναι η τελευταία σανίδα σωτηρίας για τον μεγάλο ηττημένο των εκλογών, χριστιανοδημοκράτη, Άρμιν Λάσετ. Μαζί του ο Κρίστιαν Λίντνερ έχει προσωπική σχέση, γνωρίζονται από τη Βόρεια Ρηνανία Βεστφαλία όπου οι Φιλελεύθεροι συγκυβερνούν με τους Χριστιανοδημοκράτες του Λάσετ. 

Για την επιτυχία της «Τζαμάικα» ο Λάσετ θα δώσει τα πάντα στα δύο μικρότερα κόμματα. Ο Λίντνερ θα έχει εξασφαλισμένη τη θέση του υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας που ονειρεύεται για να υλοποιήσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις για δραστική μείωση της φορολογίας. Ταυτίζονται επίσης στο στόχο να εφαρμοστεί και πάλι το φρένο χρέους και τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς (το «μαύρο μηδέν») στη Γερμανία. Όσο για την ΕΕ και Λίντνερ και Λάσετ θέλουν την επιστροφή στον στενό κορσέ του Συμφώνου Σταθερότητας.   

Την Κυριακή το βράδυ ο Λίντνερ και το FDP θα έχουν την πρώτη διερευνητική συνάντηση με τους Άρμιν Λάσετ και Μάρκους Ζέντερ του CDU-CSU. Ωστόσο η «Τζαμάικα» έχει ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας σε σχέση με τον κοκκινο-κιτρινο-πράσινο «σηματοδότη» με καγκελάριο τον Όλαφ Σολτς. 

Βασική προϋπόθεση είτε για το ένα είτε για το άλλο σενάριο είναι να τα βρουν πρώτα οι Φιλελεύθεροι με τους Οικολόγους. Τα δύο κόμματα έχουν μεγάλες προγραμματικές διαφορές. Οι Φιλελεύθεροι είναι υπέρμαχοι της αγοράς, θέλουν αναθέρμανση της οικονομίας με δραστική μείωση των φόρων. Οι Πράσινοι μάχονται για το περιβάλλον, θέλουν άμεσα μέτρα για το κλίμα που κοστίζουν ακριβά. 

Η ηγεσίες Φιλελευθέρων και Πρασίνων γνωρίζουν ότι ή θα μπουν και τα δύο κόμματα στην επόμενη κυβέρνηση, ή δεν θα μπει κανένα και θα μείνει ως έσχατη λύση ο απευκταίος για όλους «μεγάλος συνασπισμός». Αλλά αυτή τη φορά αντίστροφα, με σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο τον Όλαφ Σολτς. Για αυτό και παρά τις διαφορές, από την περασμένη Κυριακή τα δύο κόμματα ρίχνουν συνεχώς γέφυρες και αναζητούν τα κοινά σημεία συμβιβασμού.

Αν το 2017 ήταν τραυματικό για τις σχέσεις του Κρίστιαν Λίντνερ με τους Πράσινους, τώρα δέχεται επαίνους από τον αντίπαλο στις εκλογές και μελλοντικό εταίρο στην κυβέρνηση. «Η σχέση εμπιστοσύνης έχει βελτιωθεί, διότι και οι δύο πλευρές το θέλαμε», λέει η κοινοβουλευτική ηγέτης των Πρασίνων, Κάτριν Γκέρινγκ-Έκερντ. Στην τετραετία που πέρασε οι βουλευτές των δύο κομμάτων συνομιλούν μεταξύ τους, υπέβαλαν κοινά νομοσχέδια, αναπτύχθηκαν προσωπικές σχέσεις. «Ο Κρίστιαν Λίντνερ και εγώ ως πρόεδροι των κοινοβουλευτικών ομάδων των κομμάτων μας είδαμε τον τρόπο που σκέφτεται ο καθένας», λέει τώρα Γκέρινγκ-Έκερτ. 

Οι δύο μικρότεροι εταίροι θα προσπαθήσουν κατ΄αρχήν να κλείσουν τις μεταξύ τους διαφορές. Χθες, FDP και Πράσινοι είχαν την δεύτερη διερευνητική συνάντηση, αυτήν τη φορά με διευρυμένη σύνθεση των ομάδων των δύο κομμάτων. Θα ακολουθήσουν και άλλες την επόμενη εβδομάδα. Αύριο το απόγευμα ο Λίντνερ και η ομάδα του FDP θα συναντηθεί με τον σοσιαλδημοκράτη υποψήφιο καγκελάριο Όλαφ Σολτς και την ομάδα του SPD. O Σολτς φόρεσε «φίμωτρο» στην αριστερή ηγεσία του κόμματός του. Νόρμπερτ-Βάλτερ Μπόργιανς, Σάσκια Έσκεν, Κέβιν Κίνερτ πρέπει να ξεχάσουν τις προεκλογικές επιθέσεις στο FDP – για «οικονομία Βουντού» του FDP μιλούσε ο Μπόργιανς, «αιθεροβάμονα» χαρακτήριζε τον Λίντνερ ο Κίνερτ. 

Ο Σολτς δεν θα επιτρέψει να ακυρωθεί ο στόχος της καγκελαρίας εξαιτίας τέτοιων δηλώσεων. Άλλωστε η προοπτική εξουσίας πειθαναγκάζει και την αριστερή ηγεσία του SPD που έδειξε αξιοσημείωτη, για τα δεδομένα της γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας, ενότητα και συσπείρωση γύρω από τον υποψήφιο καγκελάριο του κόμματος. 

Ο Σολτς ξέρει ότι οι διαπραγματεύσεις με τους Φιλελεύθερους και τον Λίντνερ δεν θα είναι περίπατος. Κατώτατος μισθός στα 12 ευρώ ήταν μία κομβική υπόσχεση που έδωσε προεκλογικά ο Όλαφ Σολτς, την οποία δεν είναι εύκολο να καταπιούν οι Φιλελεύθεροι, όπως και τα μέτρα κοινωνικής πολιτικής για τις συντάξεις και την αντιμετώπιση του προβλήματος της κατοικίας που είναι προτεραιότητες για τον σοσιαλδημοκράτη Σολτς.