Η γερμανόφωνη λογοτεχνία στη Θεσσαλονίκη

Του Διογένη Δημητρακόπουλου (δημοσιεύτηκε στην Deutsche Welle) 

Ολοκληρώθηκε χθες η 18η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, δια ζώσης παρά την πανδημία, με τιμώμενη τη γερμανόφωνη λογοτεχνία. Νέοι συγγραφείς στο προσκήνιο.

Παρά την έντονη ανησυχία για το τέταρτο κύμα της πανδημίας η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης τολμά να συναντήσει τους βιβλιόφιλους από κοντά. Τιμώμενη φέτος η γερμανόφωνη λογοτεχνία σε ένα πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα με τον τίτλο «Ας μιλήσουμε». 

Κυρίαρχα θέματα η μετανάστευση, η εργασία και η φτώχεια, αλλά και οι  νέες μορφές διαμαρτυρίας και οι πρωτοβουλίες πολιτών για έναν καλύτερο κόσμο.

«Είμαστε πολύ χαρούμενοι  που ξαναβρισκόμαστε από κοντά οι άνθρωποι του βιβλίου με όλους βέβαια τους περιορισμούς που επιβάλλει η υγειονομική συγκυρία», λέει η κ. Νόπη Χατζηγεωργίου από το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού. Η ίδια δηλώνει πολύ ικανοποιημένη από την μεγάλη ανταπόκριση των εκδοτών στο κάλεσμα της έκθεσης: «Ήταν μεγαλύτερη απ’ όσο περιμέναμε». Η γερμανόφωνη λογοτεχνία θα εκπροσωπηθεί κυρίως από μια νέα γενιά συγγραφέων που θέτουν σύγχρονα θέματα προβληματισμού. «Η ανακάλυψη νέων συγγραφέων είναι κάτι το συναρπαστικό για τους βιβλιόφιλους. Τα βιβλία κάποιων έχουν ήδη μεταφραστεί στα ελληνικά. Σε όλες τις εκδηλώσεις υπάρχουν Γερμανοί και Έλληνες συμμετέχοντες δείχνοντας ότι διεξάγεται ένας πραγματικός λογοτεχνικός διάλογος», επισημαίνει η Νίκη Τερόν, υπεύθυνη διεθνών δραστηριοτήτων της  Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης.

Επιστημονική φαντασία;

Το μυθιστορηματικό του ντεμπούτο θα παρουσιάσει στη Θεσσαλονίκη ο Μπιζάν Μοΐνι. Η ιστορία του βιβλίου του «Ο κύβος» εξελίσσεται σε ένα κόσμο όπου η δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης κυριαρχεί στους ανθρώπους, συγκεντρώνοντας ακόμα και τις πιο προσωπικές τους πληροφορίες  δίνοντας τους για αντάλλαγμα μια καλή, σχεδόν ουτοπική ζωή. «Είμαστε ακόμα ελεύθεροι όταν ολόκληρη η ζωή μας αναλύεται και υπολογίζεται εκ των προτέρων; Και αν δεν είμαστε ελεύθεροι, τι ή ποιοι είμαστε τότε; Ο Τάσο, ο ήρωας της ιστορίας μου, επαναστατεί ενάντια στο σύστημα γιατί δεν αντέχει τον τρόπο που ο ελεύθερος άνθρωπος υποτάσσεται σε μια μηχανή», αναφέρει μιλώντας στη Deutsche Welle o Μοΐνι.  Ο ήρωας του βιβλίου καταφέρνει να γλιτώσει από το πλήρες φακέλωμα, ζώντας μοναχικά αλλά ικανοποιημένος. Ώσπου γνωρίζει την Ντάλια, η οποία λαχταρά πιο πολύ απ’ όλα μια ζωή στον όμορφο κόσμο του κύβου, και την ερωτεύεται…

Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκη 2021 

Το λογότυπο της γερμανικής συμμετοχής

O γερμανο-ιρανικής καταγωγής συγγραφέας είναι νομικός με ειδίκευση στα δικαιώματα του πολίτη. Πως βλέπει τις ελευθερίες των ανθρώπων στο μέλλον; «Αυτό είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Η εξέλιξη του Διαδικτύου είχε επεκτείνει κατά πολύ τις ελευθερίες μας. Σήμερα μπορούμε να μάθουμε περισσότερες πληροφορίες, να επικοινωνήσουμε και να διαδώσουμε τις απόψεις μας πολύ πιο εύκολα από πριν. Έχουμε εντελώς νέους τρόπους εργασίας, αγάπης και ζωής. Αλλά με την πάροδο του χρόνου έχει γίνει ένα όργανο που εισρέει όλο και περισσότερο στην ιδιωτικότητα του καθενός μας. Η ελευθερία μας θα εξαρτηθεί από τον τρόπο εξέλιξης των νέων τεχνολογιών».  Ο Μοΐνι ανυπομονεί να έρθει σε επαφή με το ελληνικό κοινό, πιστεύοντας ότι το θέμα της ηλεκτρονικής παρακολούθησης, που πραγματεύεται το βιβλίο του, απασχολεί τους πολίτες όλων των χωρών. Τι τον οδήγησε να το γράψει; « Ήθελα να ταράξω τους ανθρώπους, να τονώσω τη συζήτηση, τις λαμπρές νέες σκέψεις για το μέλλον μας - έτσι ώστε να γίνει καλύτερο!», λέει χαρακτηριστικά. Τιμήθηκε το 2020 με το λογοτεχνικό βραβείο phantasy «Seraph» για το καλύτερο ντεμπούτο και το γερμανικό Βραβείο Επιστημονικής Φαντασίας για το καλύτερο γερμανόφωνο μυθιστόρημα.

Το μεταναστευτικό στο επίκεντρο

Η φυγή είναι μια λέξη που λέγεται τόσο εύκολα. Τι σημαίνει όμως στην πραγματικότητα φυγή, ή εκτοπισμός; Μέσα από την παρακολούθηση ατομικών πεπρωμένων, ο συγγραφέας Αντρέας Κόσερτ στο βιβλίο του «Φυγή» δείχνει τα υπαρξιακά βιώματα, που συνοδεύουν την απώλεια της πατρίδας. «Για μένα πρόκειται για μια αλλαγή προοπτικής: δηλαδή να δούμε τον κόσμο από την οπτική γωνία των προσφύγων και των εκτοπισμένων», λέει μιλώντας στη Deutsche Welle ο γερμανός συγγραφέας συνεχίζοντας:  «Αποχαιρετούν την πατρίδα τους, κυρίως για πάντα, εν μέσω βίας και πολέμου, με την αβεβαιότητα του μονοπατιού που ακολουθούν. Αφού φτάσουν οπουδήποτε, περιμένουν αποκλεισμό και εχθρότητα καθώς και μια συνέχιση της ζωής που μπορεί να σημαίνει ενσωμάτωση, αφομοίωση ή μόνιμη εξορία. Στο τέλος, όλοι ενώνονται με τη μνήμη όσων έχουν χαθεί, μερικές φορές ακόμη και από γενιά σε γενιά».

Η «Φυγή» διακρίθηκε με το Βραβείο Δοκιμίου του NDR Kultur το 2020 καθώς και με το Βραβείο για «Το πολιτικό βιβλίο» του 2021 του Ιδρύματος Friedrich Ebert. Ο Κόσερτ παρουσιάζει το δράμα των προσφυγικών ροών του 20ου αιώνα που «δυστυχώς δεν τελειώνει ποτέ», όπως επισημαίνει ο ίδιος με πολλές άγνωστες πτυχές. «Αυτό που ίσως δεν είναι γνωστό στην Ελλάδα, 14 εκατομμύρια Γερμανοί έχασαν για πάντα την πατρίδα τους ως αποτέλεσμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη άφιξή τους στη Γερμανία ήταν κοινωνικά απομονωμένοι». Η ελληνική εμπειρία της φυγής παίζει σημαντικό ρόλο στο βιβλίο του. Σμύρνη, Καππαδοκία, Πόντος αλλά και ο εκτοπισμός των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Ταξίδεψε γι’ αυτό το λόγο πολύ στην Ελλάδα και μελέτησε ιδιαίτερα την ελληνική  λογοτεχνία. Όπως μας αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η λογοτεχνία μπορεί να λειτουργήσει ως σεισμογράφος των λεπτών αποχρώσεων που διαφορετικά δεν ακούγονται σχεδόν καθόλου σε ένα τόσο συναισθηματικό θέμα».