«Η γενιά μου κουβαλά στους ώμους της το βάρος της σύγκρουσης»

Süddeutsche Zeitung: «Η Κύπρος είναι διχασμένη από το 1974. Η σύγκρουση χωρίζει τους ανθρώπους εκεί: Ζουν σε δύο πλευρές, μιλούν δύο γλώσσες. Πώς οι νέοι εκεί εργάζονται για την ειρήνη»

Η μακροσκελής ανταπόκριση της δημοσιογράφου Anna Flörchinger, αναπαραγωγή από του διαδικτυακό περιοδικό Jetzt, το οποίο ανήκει στην Süddeutsche Zeitung και απευθύνεται στο νεότερο ηλικιακά κοινό, αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Στην ουδέτερη ζώνη της Κύπρου, η ζωή φαίνεται φυσιολογική –τουλάχιστον με την πρώτη ματιά. Γιατί στην πραγματικότητα λίγα πράγματα είναι φυσιολογικά εκεί. Η ουδέτερη ζώνη, η οποία ονομάζεται επίσης Πράσινη Γραμμή, διατρέχει το νησί. Από τη διαίρεση της Κύπρου πριν από σχεδόν 50 χρόνια και μετά, οι Ελληνοκύπριοι ζουν στο Νότο, και οι Τουρκοκύπριοι στο Βορρά.

Είναι μια χώρα διχασμένη, και αυτό είναι κάτι που οι Γερμανοί γνωρίζουν από τη δική τους Ιστορία. Στην Κύπρο υπάρχουν ακόμα και σήμερα σημεία ελέγχου και η συνοριακή Αστυνομία, από την οποία θα πρέπει κανείς να περάσει για να εισέλθει στη νεκρή ζώνη ή και στην άλλη πλευρά του νησιού της Μεσογείου.

Υπάρχουν αρκετά τέτοια σημεία ελέγχου στην πρωτεύουσα Λευκωσία. Το Home Café βρίσκεται δίπλα σε ένα από αυτά. Εκεί οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν τόσο με το Ευρώ όσο και με τουρκικές Λίρες, μπορούν να παραγγείλουν τον καφέ τους στα τουρκικά, στα ελληνικά ή στα αγγλικά -και δεν θα έλθουν αντιμέτωποι ποτέ με περίεργα βλέμματα ή έλλειψη κατανόησης.

Ένας ουδέτερος τόπος, στον οποίο μπορούν να συναντηθούν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, αποτελεί κάτι το ιδιαίτερο. Το καφέ επιδιώκει να διευκολύνει την επαφή μεταξύ των δύο κοινοτήτων. «Εδώ δημιουργούνται νέες μνήμες και χτίζονται γέφυρες», λέει η 30χρονη Τουρκοκύπρια Hayriye.

Η ίδια εργάζεται για μια ΜΚΟ που ονομάζεται Home 4 Cooperation (H4C), η οποία ξεκίνησε το καφέ. Για τη Hayriye, οι συναντήσεις που προκύπτουν εκεί είναι ένα σημάδι ότι οι άνθρωποι θέλουν να γνωριστούν και να δημιουργήσουν νέες, κοινές αναμνήσεις. Οι εργαζόμενοι για τη ΜΚΟ, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, διοργανώνουν διαρκώς εκδηλώσεις: Μαθήματα γλώσσας, αθλητικές εκδηλώσεις κλπ. Στο εσωτερικό του καφέ μπορεί κανείς να βρει μια σειρά από βιβλία σε διάφορες γλώσσες: Για τη σύγκρουση, τη Φύση και την Τέχνη στην Κύπρο.

Στην Κύπρο υπάρχει μόνο ένα σημείο συνάντησης σαν το Home Café. Το νησί είναι διαιρεμένο εδώ και πολλά χρόνια. Το 1974 πραγματοποιήθηκε εκεί πραξικόπημα, και οι εθνικιστές Ελληνοκύπριοι επεδίωξαν να καταστεί το νησί μέρος της Ελλάδας, με την ελληνική κυβέρνηση να υποστηρίζει το σχέδιο. Εξαιτίας του πραξικοπήματος σε βάρος της κυπριακής κυβέρνησης, τα τουρκικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στο Βορρά για να προστατεύσουν τους τουρκόφωνους και τους μουσουλμάνους του νησιού.

Πολλοί από τους ανθρώπους που ζουν πλέον στο Νότο, χρειάστηκε εκείνη την εποχή να καταφύγουν εκεί από το Βορρά, όπως και άνθρωποι από το Νότο κατέφυγαν στο Βορρά. Μέχρι σήμερα το βόρειο κομμάτι της Κύπρου κατέχεται από την Τουρκία. Δεν είναι λοιπόν περίεργο το ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία επαφή μεταξύ των δύο κοινοτήτων.

Το 1983 η Βόρεια Κύπρος (sic) κήρυξε την ανεξαρτησία της, την οποία μόνο η Άγκυρα αναγνωρίζει. Αν και ολόκληρη η Κύπρος εντάχθηκε στην ΕΕ το 2004, η νομοθεσία της ΕΕ θα εφαρμόζεται μέχρι την επανένωση μόνο στο Νότο. Η κατάσταση είναι αδιέξοδη: Όλες οι προσπάθειες για λύση έχουν αποτύχει, ενώ η προσέγγιση των θέσεων των δύο χωρών έχει αποδειχθεί σχεδόν αδύνατη, και μάλιστα όχι μόνο κατά τις τελευταίες διαπραγματεύσεις τον Ιούνιο του 2021. Επιπλέον, η σύγκρουση γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκη λόγω της ανακάλυψης κοιτασμάτων πετρελαίου στη Μεσόγειο.

Άνθρωποι όπως η Hayriye εργάζονται για να αλλάξουν την κατάσταση: «Η σύγκρουση είναι αδικαιολόγητα μακροχρόνια. Είναι ένα απίστευτο βάρος, έχει διαρκέσει μια ολόκληρη ζωή. Τα ίδια επιχειρήματα δεν μπορούν να προβάλλονται επί 45 χρόνια». Η Κύπρος έχει αλλάξει. «Οι γονείς μου σήκωσαν το βάρος του διχασμού στους ώμους τους. Η γενιά μου κουβαλάει το βάρος της σύγκρουσης στους ώμους της».

Πάντως, μια μικρή πρόοδος έχει σημειωθεί όλα αυτά τα χρόνια. Από το 2003 και μετά, τα σύνορα στο νησί είναι και πάλι ανοικτά. Αν κάποιος θέλει να περάσει στην άλλη πλευρά, χρειάζεται να δείξει το διαβατήριό του, αλλά έχει τη δυνατότητα να περάσει. Η Hayriye θυμάται ακόμα καλά την ημέρα που άνοιξαν τα σύνορα: «Ήμουν δώδεκα χρονών, αλλά έχω ακόμα στα μάτια μου τις εικόνες στην τηλεόραση: Οι άνθρωποι έκλαιγαν από χαρά και επισκέπτονταν τα παλιά τους σπίτια. Λίγες ημέρες αργότερα περπατήσαμε στο ελληνικό τμήμα της παλιάς πόλης της Λευκωσίας. Αρχικά φοβόμουν τα περίεργα βλέμματα, σε περίπτωση που κάποιος μας άκουγε να μιλάμε τουρκικά. Δεν ήταν όμως έτσι. Μια γυναίκα μου έδωσε μάλιστα ένα παγωτό». Από τότε που τα σύνορα άνοιξαν, η Hayriye ταξιδεύει συχνά στο ελληνικό τμήμα του νησιού για δουλειά και αναψυχή. Θεωρεί πολύ σημαντικό να γνωρίζει πώς είναι η Κύπρος και στις δύο της πλευρές, λέει. Γιατί η ελπίδα της είναι ότι η Κύπρος κάποτε θα γίνει ενιαία χώρα.

Ακόμα και σήμερα μπορεί κανείς να δει τη διαίρεση της Λευκωσίας, όταν περπατά στην παλιά πόλη. Αυτοσχέδια οδοφράγματα χωρίζουν τους κοινούς δρόμους: Στο Νότο το ελληνικό τμήμα, στο Βορρά το τουρκικό.

Η 30χρονη επικρίνει το γεγονός ότι οι πολιτικοί δεν καταβάλλουν επαρκείς προσπάθειες για να βρεθεί μια λύση. Η ίδια η Hayriye σπούδασε Διεθνείς Σχέσεις στην Κωνσταντινούπολη και το Άμστερνταμ και ασχολήθηκε εντατικά με την οικοδόμηση ειρήνης. Γνωρίζει επομένως πόσο δύσκολο είναι να εργάζεται κανείς για την ειρήνη. Γι’ αυτό κατά τη γνώμη της το έργο της H4C είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Επικεντρώνεται στη συνένωση Πολιτισμού, Τέχνης, κοινής Ιστορίας. Η Hayriye θυμάται την εκδήλωση που την εντυπωσίασε περισσότερο: Μία συναυλία που διοργάνωσε η H4C στη Βόρεια Κύπρο (sic) με καλλιτέχνες και από τις δύο πλευρές.

Για μία καλλιτέχνιδα από την Πάφο, το ελληνικό τμήμα της Κύπρου, η εκδήλωση ήταν ιδιαίτερα συγκινητική, λέει η Hayriye: «Η γυναίκα ήταν 50 ετών τότε και πέρασε τα σύνορα για πρώτη φορά για να παρακολουθήσει την εκδήλωσή μας. Ήταν απίστευτα συγκινητικό για εκείνη, έφτασε στο σημείο να κλάψει». Η Hayriye ήταν τότε 25 ετών και είχε ήδη περάσει τα σύνορα αρκετές φορές. Η μεγαλύτερη σε ηλικία καλλιτέχνις, από την άλλη, δεν το είχε κάνει ποτέ. «Δεν ήξερε τίποτα για τη Βόρεια Κύπρο (sic). Με ρώτησε μάλιστα αν έχουμε σχολεία». Είναι στιγμές σαν αυτές που δίνουν κίνητρο στη Hayriye, όταν η Πολιτική την απογοητεύει.

Το σημείο ελέγχου στη λεωφόρο Μάρκου Δράκου, όπου βρίσκεται το Home Café και το κεντρικό κτίριο της Ειρηνευτικής Αποστολής του ΟΗΕ, δεν σφύζει από ζωή. Τα λίγα εναπομείναντα σπίτια κατά μήκος της ζώνης είναι εγκαταλελειμμένα, οι πρώην κάτοικοί τους δεν μπορούν να επιστρέψουν. Το κεντρικό κτίριο της ειρηνευτικής αποστολής του ΟΗΕ είναι αντιθέτως προσεγμένο και καθαρό. Οι Κυανόκρανοι σταθμεύουν στο νησί από το 1974. Τα τελευταία χρόνια η τεταμένη κατάσταση δεν έχει προκαλέσει ούτε έναν θάνατο. Λόγω της εκεχειρίας που διαρκεί εδώ και δεκαετίες, το Κυπριακό θεωρείται παγωμένο, οι Κυανόκρανοι του ΟΗΕ περιπολούν άοπλοι στην ουδέτερη ζώνη.

Ο Dan, ο οποίος είναι υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων της Ειρηνευτικής Αποστολής του ΟΗΕ, περιγράφει τον στόχο της ως εξής: «Προσπαθούμε να διατηρήσουμε το status quo της σύγκρουσης, και για να μην αλλάξουν οι θέσεις του 1974 με την τότε κήρυξη της ανακωχής». Οι στρατιώτες του ΟΗΕ εξασφαλίζουν ότι θα υπάρξει χώρος για πολιτικές διαπραγματεύσεις και επιχειρούν να φέρουν τα εμπλεκόμενα μέρη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, προκειμένου να καταλήξουν κάποια στιγμή σε μια συμφωνία, η οποία αυτή τη στιγμή φαντάζει τόσο μακρινή.

Όσο το νησί είναι ακόμα διχασμένο, η Hayriye θα συνεχίσει να παλεύει για να δημιουργήσει κοινές αναμνήσεις -και ίσως μια μέρα να βιώσει μια λύση: «Ευχή μου είναι να δω μια μέρα ενωμένη την Κύπρο σε ένα ομοσπονδιακό κράτος. Εύχομαι πολύ αυτό να συμβεί όσο ζω. Και να μην γεννηθούν και άλλοι άνθρωποι ενώ διαρκεί η σύγκρουση».