FOCUS: «Ο Erdoğan γίνεται ωρολογιακή βόμβα για το ΝΑΤΟ»

«Ο Erdoğan προσεγγίζει τον Putin και γίνεται ωρολογιακή βόμβα για το ΝΑΤΟ»

«Η απογοήτευση για την πρόθυμη προσέγγιση της Τουρκίας με τη Ρωσία αυξάνεται στις δυτικές πρωτεύουσες και στο Κίεβο. Κι αυτό γιατί υπήρχε η ελπίδα πως ο πόλεμος της Ουκρανίας θα έκανε τον Erdoğan να επανεξετάσει το ειδύλλιό του με τον Putin. Ο Erdogan φαίνεται να ξεχνά πως η Σουηδία ήταν μια από τις λίγες χώρες που είχαν κρατήσει ζωντανές τις ελπίδες της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ»

Η ανάλυση, αναπαραγωγή από τον Economist, αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Πιστεύεται ευρέως ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προσέδωσε μια νέα συνείδηση του σκοπού, της έμφασης και της ενότητας στο ΝΑΤΟ. Αυτό όμως δεν φαίνεται να έχει περάσει στον Recep Tayyip Erdoğan. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας εμπόδισε τον περασμένο μήνα τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, προειδοποίησε ότι θα εξαπολύσει νέα επίθεση στη Συρία εναντίον Κούρδων μαχητών που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ και πυροδότησε σύγκρουση με τη σύμμαχο Ελλάδα.

Ειδικοί τόσο στη Δύση όσο και στην Τουρκία συζητούν τώρα για το κατά πόσον το ΝΑΤΟ και η Τουρκία θα πρέπει πλέον να ακολουθήσουν χωριστούς δρόμους. Και αυτή τη φορά δεν είναι μόνοι τους. «Η αποχώρηση από το ΝΑΤΟ θα πρέπει να θεωρηθεί εναλλακτική λύση», δήλωσε ο Devlet Bahçeli, ηγέτης εθνικιστικού κόμματος και κυβερνητικός σύμμαχος του Erdoğan. «Δεν δημιουργηθήκαμε χάρις στο ΝΑΤΟ και δεν θα χαθούμε χωρίς το ΝΑΤΟ».

Η απογοήτευση από την πρόθυμη προσέγγιση της Τουρκίας με τη Ρωσία αυξάνεται στις δυτικές πρωτεύουσες και στο Κίεβο. Υπήρχε η ελπίδα ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα αποτελούσε την αφορμή για τον Erdoğan να επανεξετάσει το ειδύλλιό του με το Ρώσο Πρόεδρο Wladimir Putin. Αντίθετα, επικρατεί ο οπορτουνισμός. Η Τουρκία πώλησε επιθετικά drones στην Ουκρανία και απαγόρευσε την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα στα ρωσικά πολεμικά πλοία, αλλά αντιτίθεται στις κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας και προσελκύει ανοιχτά τα κεφάλαια από τη Ρωσία. Σύμφωνα με δημοσιεύματα τουρκικών ΜΜΕ, δεκάδες ρωσικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της Gazprom, σχεδιάζουν να μεταφέρουν την ευρωπαϊκή τους έδρα στην Τουρκία.

Εκτός από μερικές προειδοποιητικές δηλώσεις στην αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, η Τουρκία διατηρούσε πάντοτε καλές σχέσεις με τη Ρωσία. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης αυτόν τον μήνα στην Άγκυρα του Ρώσου Υπουργού Εξωτερικών Sergej Lawrow, ο Τούρκος ομόλογός του πρότεινε με καλή διάθεση τη χαλάρωση των δυτικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, εάν η Μόσχα άρει τον αποκλεισμό των ουκρανικών λιμανιών. Και όταν ο Lawrow υποστήριξε ξανά ότι η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία για να την απαλλάξει από τους νεοναζί, ο οικοδεσπότης του παρέμεινε σιωπηλός.

Το βέτο από τον Erdoğan για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ έχει βλάψει περαιτέρω τη θέση της Τουρκίας στη Συμμαχία. Ο Τούρκος ηγέτης έστειλε το μήνυμα ότι θέλει οι σκανδιναβικές χώρες να εκδώσουν στην Τουρκία πολλά μέλη του απαγορευμένου Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) και να άρουν το μερικό εμπάργκο όπλων σε βάρος της χώρας του. Ενδεχομένως να ζητήσει παραχωρήσεις από τις ΗΠΑ για να αποσύρει το βέτο του ή από τη Ρωσία για τον αντίθετο λόγο. Ο Erdoğan αποκαλύπτει περιστασιακά τη θεμελιώδη αντίρρησή του σε σχέση με τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Σε ένα πρόσφατο άρθρο του για τον Economist, έφτασε στο σημείο να δηλώσει επικριτικά ότι η πρόταση ένταξης της Φινλανδία και της Σουηδίας στη Συμμαχία αποτελεί «περιττό στοιχείο» στην ατζέντα του ΝΑΤΟ.

Ο Erdoğan μπορεί να θεωρεί ότι η όξυνση των κρίσεων στο εξωτερικό είναι απαραίτητη για να αποσπάσει την προσοχή των Τούρκων ψηφοφόρων από τις δραστικά φθίνουσες συνθήκες διαβίωσής τους. Στα τέλη Μαΐου, ο Πρόεδρος προειδοποίησε ότι θα εξαπολύσει νέα επίθεση κατά των κουρδικών στρατευμάτων στη Συρία. Αναγκάστηκε όμως να θέσει τα σχέδια αυτά σε αναμονή –πιθανώς λόγω της αντίστασης της Ρωσίας ή των ΗΠΑ ή και των δύο χωρών. Έκτοτε έχει στρέψει την οργή του εναντίον της Ελλάδας και έχει ζητήσει την αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών που βρίσκονται στα ανοιχτά των δυτικών ακτών της Τουρκίας. Υποστήριξε επίσης ότι οι αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα αποτελούν απειλή για την Τουρκία (η οποία διατηρεί αμερικανικές δυνάμεις που σταθμεύουν στο έδαφός της).

Όλα αυτά φαίνονται να προκαλούν αναστάτωση για λίγο καιρό. Αλλά το μπλοκάρισμα της ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, την ώρα που μαίνεται ο πόλεμος στην Ευρώπη, είναι βέβαιο ότι θα έχει συνέπειες, ακόμη κι αν ο Erdoğan υποχωρήσει. Η Σουηδία ήταν μια από τις λίγες χώρες που είχαν κρατήσει ζωντανές τις ελπίδες της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ. Αυτή η υποστήριξη έχει πλέον εξανεμιστεί.

Ο Erdoğan φαίνεται διατεθειμένος να πληρώσει αυτό το τίμημα, εφόσον η διαμάχη ενισχύει το εθνικιστικό του ακροατήριο. Η πλειονότητα των Τούρκων πολιτικών, καθώς και πολλοί πολίτες στην Τουρκία, θεωρούν το PKK ως απειλή για την Ασφάλεια της χώρας και επικρίνουν εδώ και καιρό τη Δύση ότι δεν παίρνει στα σοβαρά τις ανησυχίες τους. Στο πλαίσιο αυτό, είναι ιδιαίτερα εκνευρισμένοι με την απόφαση των ΗΠΑ να ενώσουν τις δυνάμεις τους με το βραχίονα του PKK στη Συρία για την ανατροπή του χαλιφάτου του Ισλαμικού Κράτους.

Στη Δύση πιστεύουν πλέον ότι η Τουρκία ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την εμφάνιση του PKK, καθώς αρνείται στους Κούρδους της χώρας τα δικαιώματα που αυτοί ζητούν. Εξ αυτού συμπεραίνουν και ότι ο χαρακτηρισμός του ΡΚΚ από τον Erdoğan ως «τρομοκράτες» δεν είναι αξιόπιστος. Η χρησιμοποίηση αυτής της ταμπέλας σε χιλιάδες ανθρώπους –και σε υψηλόβαθμους δημοσίους υπαλλήλους, ακαδημαϊκούς, ειρηνικούς διαδηλωτές και Κούρδους πολιτικούς– τους οποίους ο Erdoğan συχνά βάζει στις ίδιες φυλακές με τους ένοπλους μαχητές, υποτιμά την αξιοπιστία του χαρακτηρισμού.

Μάλλον δεν θα υπάρξει ποτέ συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Δύσης ως προς αυτό το θέμα. Τόσο οι βολές του Erdoğan όσο και ο ισχυρισμός του ότι η Δύση, όχι η Ρωσία, είναι η μεγαλύτερη απειλή για τη χώρα του, απλώς επιδεινώνουν το πρόβλημα. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, το 65% των Τούρκων εκφράζει δυσπιστία για το ΝΑΤΟ, αν και το 60% επιδοκιμάζει την ένταξη της χώρας στη Συμμαχία.

Ωστόσο, η σχέση Τουρκίας-ΝΑΤΟ δεν είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Οι δυτικές χώρες θα επιχειρήσουν να ανατρέψουν το τουρκικό βέτο δίδοντας στη Φινλανδία και τη Σουηδία εγγυήσεις ασφαλείας. Αυτό ενδεχομένως να περιθωριοποιήσει την Τουρκία εντός της Συμμαχίας. Όμως η αποχώρηση ή ο αποκλεισμός της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ παραμένει μελλοντικό όνειρο.

Όπως επισημαίνει ο Ben Hodges, πρώην Ανώτατος Διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων στην Ευρώπη, η Τουρκία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του πολέμου στη Συρία και σε άμεση γειτνίαση με άλλες περιοχές συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή. Ελέγχει επίσης την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα, επίκεντρο του πρόσφατου πολέμου, και χρησιμεύει ως διάδρομος για το Εμπόριο μεταξύ της Κεντρικής Ασίας και της Ευρώπης, ιδιαίτερα στον τομέα της Ενέργειας. «Δεν θέλω καν να φανταστώ το ΝΑΤΟ χωρίς την Τουρκία», προσθέτει.

Ιδιαίτερα όσο διαρκεί ο ρωσικός πόλεμος στην Ουκρανία, η Τουρκία δεν έχει κανένα συμφέρον να παραιτηθεί από την αποτρεπτική δύναμη που της δίνει η ένταξη στο ΝΑΤΟ. «Δεν νομίζω ότι θα συμβεί ποτέ», ισχυρίζεται ο Tacan Ildem, πρώην Μόνιμος Εκπρόσωπος της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Δεν υπάρχει άλλωστε καμία πειστική εναλλακτική. Ακόμη και χωρίς τον Erdoğan, η Τουρκία είναι πιθανό να συνεχίσει να προκαλεί πονοκεφάλους στη Συμμαχία. Ωστόσο, πρόκειται για ανησυχίες, με τις οποίες το ΝΑΤΟ θα πρέπει να συνεχίσει να ζει.