Deutschlandfunk: Τι κρύβεται πίσω από τη διένεξη για τα νησιά του Αιγαίου

 Deutschlandfunk«Τουρκία και Ελλάδα: Τι κρύβεται πίσω από τη διένεξη για τα νησιά του Αιγαίου»

«Εξαιτίας μιας ακατοίκητης βραχονησίδας ήδη μια φορά παρ’ ολίγο να ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ωστόσο τώρα πρόκειται για κάτι περισσότερο: Η Άγκυρα θέτει εν αμφιβόλω την κυριαρχία της Ελλάδας στη Λέσβο και τη Ρόδο. Ενώ η ανησυχία στην Αθήνα αυξάνεται, η Άγκυρα προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την πίεση»

Στην ιστοσελίδα της Γερμανικής Ραδιοφωνίας δημοσιεύεται εκτενής ανταπόκριση των Susanne Güsten (Τουρκία) και Ροδοθέας Σεραλίδου (Ελλάδα), που αναφέρεται στην ελληνο-τουρκική διένεξη, σχολιάζοντας αρχικά ότι η κατάσταση είναι τεταμένη και στην Ελλάδα αποτελεί κυρίαρχο θέμα τόσο στην ειδησεογραφία όσο και στις καθημερινές συζητήσεις. Η ανταπόκριση υπενθυμίζει ότι «ήδη το 1996 εξαιτίας μιας ακατοίκητης βραχονησίδας παρ’ ολίγο να ξεσπάσει πόλεμος ανάμεσα στις δύο χώρες του ΝΑΤΟ» και προσθέτει ότι αυτή τη φορά η διένεξη αφορά τα ελληνικά νησιά Λέσβος, Χίος, Σάμος και Ικαρία, καθώς και τα Δωδεκάνησα, με την Τουρκία να κατηγορεί την Ελλάδα ότι παραβιάζει τις Συνθήκες με τις οποίες περιήλθαν τα νησιά στην κατοχή της, για αυτό και αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία σε αυτά. 

Λόγος γίνεται για τις πρόσφατες δηλώσεις τόσο του Τούρκου Προέδρου Erdogan όσο και του ΥΠΕΞ, Cavusoglu, που ζητούν την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, επικαλούμενοι τη Συνθήκη της Λωζάνης και αυτή των Παρισίων, αλλά και για την αντίδραση της Ελλάδας, που απευθύνθηκε στις 25 Μαΐου με σχετική επιστολή στον ΟΗΕ, στην οποία, όπως σημειώνει η ανταπόκριση, η Ελλάδα επαναλαμβάνει τη θέση της ότι η μόνη διαφορά με την Τουρκία έγκειται στον καθορισμό των θαλασσίων ζωνών και καλεί την Τουρκία να εργαστεί για την εξεύρεση ειρηνικής λύσης, σε πνεύμα καλής γειτονίας. 

Ωστόσο, όπως σχολιάζει η Nele Matz-Lück, καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Christian Albrecht του Κιέλου, προκειμένου οι δύο χώρες να διευθετήσουν αυτή τη διαφορά, πρέπει οι κυβερνήσεις τους πρώτα να συμφωνήσουν σε κάποια βασικά ζητήματα: η Σύμβαση των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει ότι και τα νησιά έχουν δικαίωμα σε αιγιαλίτιδα ζώνη, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, εξηγεί η καθηγήτρια, ωστόσο η Τουρκία αρνείται ότι τα ελληνικά νησιά έχουν αυτό το δικαίωμα. Οι δύο χώρες μπορούν είτε να συμφωνήσουν, κάτι που θεωρείται απίθανο αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με την κα Matz-Lück, είτε να επιλέξουν τη δικαστική οδό, κάτι που επίσης φαίνεται απίθανο. Και οι δύο επιλογές προϋποθέτουν καλές διμερείς σχέσεις και διαπραγματεύσεις, κάτι που δεν είναι δεδομένο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, όπως σχολιάζει. 

Επιπλέον, η Τουρκία έχει πλέον μεταφέρει τη διένεξη από τις θαλάσσιες ζώνες στην ελληνική κυριαρχία νησιών όπως είναι η Ρόδος, η Κως, η Λέσβος και η Χίος, και ναι μεν στην πράξη οι διεθνείς συνθήκες προβλέπουν την αποστρατιωτικοποίηση συγκεκριμένων νησιών του Αιγαίου, ωστόσο τίθεται το ερώτημα αν αυτό το αίτημα της Τουρκίας μπορεί πράγματι να συνδεθεί με το θέμα της κυριαρχίας των νησιών: η Nele Matz-Lück εκτιμά ότι πρόκειται για δύο διαφορετικά νομικά ζητήματα, δηλαδή από τη μία την παραχώρηση των νησιών στην Ελλάδα και από την άλλη το αίτημα της αποστρατιωτικοποίησης, που η Ελλάδα, όπως λέει η ίδια, ενδεχομένως να μην έχει τηρήσει, κάτι που θα αποτελούσε παραβίαση των Συνθηκών, όχι όμως κατά τρόπον που να καθιστά αναδρομικά άκυρη την παραχώρηση των νησιών από την Ιταλία στην Ελλάδα. 

Ομοίως και Έλληνες ειδικοί του Διεθνούς Δικαίου θεωρούν ότι ακόμα και αν είναι εγκατεστημένος στρατός στα νησιά, δεν μπορεί να αμφισβητείται η ελληνική κυριαρχία, ενώ ο καθηγητής Πέτρος Λιάκουρας προσθέτει ότι η Τουρκία δεν μπορεί να επικαλείται παραβίαση των Συνθηκών στη περίπτωση των Δωδεκανήσων, διότι δεν αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος στη Συνθήκη των Παρισίων. Από τα συμβαλλόμενα μέρη ουδέποτε διαμαρτυρήθηκε κανείς, ούτε καν η τότε Σοβιετική Ένωση ή η σημερινή Ρωσία, για την οποία, εξάλλου, είχε προβλεφθεί η αποστρατιωτικοποίηση, ώστε να διασφαλιστεί μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ότι η παρουσία δυτικού στρατού στα νησιά δεν θα εμπόδιζε τη διέλευση ρωσικών πλοίων στη Μεσόγειο. 

Περαιτέρω διευκρινίζεται ότι το καθεστώς της Λήμνου και της Σαμοθράκης στο Βόρειο Αιγαίο ρυθμίζεται από την Σύμβαση της Λωζάνης για τα Στενά (1923) -ως παράρτημα της Συνθήκης της Λωζάνης- ωστόσο από ελληνικής σκοπιάς η Σύμβαση αυτή αντικαταστάθηκε από τη Συνθήκη του Μοντρέ του 1936, όπου δεν γίνεται καμία αναφορά σε αποστρατιωτικοποίηση. Σε αυτά έρχεται να προστεθεί, σύμφωνα με τον κ. Λιάκουρα, το δικαίωμα της αυτοάμυνας, που ισχύει για όλα τα ελληνικά νησιά, καθώς η Τουρκία απειλεί με casus belli, ενώ απέναντι από τα νησιά έχει εγκατασταθεί ισχυρός τουρκικός στρατός και επίσης το 1974 η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο. Ο καθηγητής εξηγεί ότι η απομάκρυνση του ελληνικού στρατού από τα νησιά θα σήμαινε ότι σε περίπτωση επίθεσης τα νησιά θα αφήνονταν απροστάτευτα.

Στην Τουρκία πολλοί ειδικοί επίσης διερωτώνται γιατί η τουρκική κυβέρνηση ανακινεί τώρα το  θέμα της στρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών, όπως σημειώνει το δημοσίευμα, με τον καθηγητή Διεθνών Σχέσεων IlhanUzgel να τονίζει ότι το θέμα χρονολογείται από τη δεκαετία του ’60 και η Τουρκία ουδέποτε αντέδρασε και τώρα ξαφνικά το ανάγει σε μεγάλο θέμα. Για αυτό ο ίδιος θεωρεί ότι πρόκειται για «τεχνητή κρίση». Έναν λόγο για αυτή την κρίση μπορεί κανείς να εξαγάγει από τις δηλώσεις του Τούρκου ΥΠΕΞ, ο οποίος πρόσφατα είχε πει ότι η Ελλάδα παντού δημιουργεί μέτωπο εναντίον της Τουρκίας και πιέζει τις ΗΠΑ να μην προμηθεύσουν τη χώρα με F16. Ο CüneytÖzdemir, ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής που εργάζεται στο δίκτυο CNN-Türk, σχολιάζει ότι η ομιλία του Έλληνα Πρωθυπουργού, Κ. Μητσοτάκη, στο αμερικανικό Κογκρέσο, εξόργισε την Άγκυρα, διότι λίγο καιρό ο Έλληνας Πρωθυπουργός πριν είχε έρθει στην Τουρκία, ο Erdogan τον υποδέχθηκε θερμά και είχε παροτρύνει να λύσουν μεταξύ τους τα προβλήματα, χωρίς τη μεσολάβηση τρίτων. 

Όσο περισσότερο ο Τούρκος Πρόεδρος απειλεί την Ελλάδα, τόσο περισσότερο ο Έλληνας Πρωθυπουργός αναζητά συμμάχους και προσπαθεί να ασκήσει πίεση φέρνοντας στη δημοσιότητα το πρόβλημα, αναφέρει το δημοσίευμα, που επισημαίνει δηλώσεις του κ. Μητσοτάκη στην ΕΡΤ, με τις οποίες τόνισε ότι δεν θέλει να ρίξει λάδι στη φωτιά, θα διατηρήσει την ψυχραιμία του και θα υπερασπιστεί τις ελληνικές θέσεις σε όλα τα διεθνή φόρα και στις διμερείς επαφές του. 

Εν συνεχεία σχολιάζεται ότι οι παραδοσιακά υψηλές αμυντικές δαπάνες της Ελλάδας ανέρχονται πλέον στο 3,8% του ΑΕΠ, κι έτσι η Ελλάδα καταλαμβάνει την πρώτη θέση μεταξύ των εταίρων του ΝΑΤΟ σε ό,τι αφορά τις αμυντικές δαπάνες, με την ελληνική κοινωνία να στηρίζει ως επί το πλείστον αυτή την αμυντική πολιτική. Μπορεί τα ελληνο-τουρκικά να αποτελούν θέμα συζήτησης στην Ελλάδα, ωστόσο στην Τουρκία δεν συνιστούν σοβαρό θέμα, διότι, σύμφωνα με τον Ilhan Uzgel, δεν υπάρχει κανένας φόβος για την Ελλάδα, αντιθέτως υπάρχουν άλλες ανησυχίες -από τις πολιτοφυλακές των Κούρδων στη Συρία και το Ιράκ μέχρι την πόλωση στην εσωτερική πολιτική σκηνή. Ειδικά στο εσωτερικό, η διένεξη με την Ελλάδα εξυπηρετεί την εθνικιστική ρητορική του κυβερνώντος ΑΚΡ, που διεκδικεί τη νίκη στις επερχόμενες εκλογές, και σε ό,τι αφορά τη διαμάχη με την Ελλάδα μπορεί να υπολογίζει στη στήριξη και της αντιπολίτευσης.