Frankfurter Allgemeine: «Το τουρκικό βέτο»

«Η παρελκυστική τακτική του Erdogan στο πλαίσιο της διαδικασίας διεύρυνσης του ΝΑΤΟ προς το Βορρά»

Δεν αναμενόταν σημαντική πρόοδος κατά την επίσκεψη του Σουηδού Πρωθυπουργού Ulf Kristersson στην Άγκυρα. Ωστόσο, στην τουρκική πρωτεύουσα λέγεται πως η συνάντησή του με τον Τούρκο Πρόεδρο Tayyip Erdogan πραγματοποιήθηκε σε θετικό κλίμα. Ο Erdogan άφησε να εννοηθεί κατά τη συνέντευξη Τύπου ότι υπάρχει διασύνδεση μεταξύ της έγκρισης της Άγκυρας για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ και των τουρκικών κοινοβουλευτικών και προεδρικών εκλογών τον Ιούνιο του 2023. Η τουρκική παρελκυστική τακτική θα μπορούσε επομένως να διαρκέσει άλλους έξι μήνες.

Ωστόσο, η Άγκυρα δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να προκύψει δυναμική κατά το δ’ τρίμηνο της χρονιάς που να καταστήσει δυνατή την ταχύτερη ένταξη. Η Κοινή Επιτροπή Σουηδίας, Φινλανδίας και Τουρκίας θα συνεδριάσει εκ νέου το Νοέμβριο. Επιπλέον, ενδεχομένως να υπάρξει μια συνάντηση μεταξύ του Erdogan και του Προέδρου των ΗΠΑ Joe Biden κατά τη Σύνοδο Κορυφής του G-20 στο Μπαλί στις 15 και 16 Νοεμβρίου, δύο εβδομάδες πριν από την επόμενη συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών των χωρών του ΝΑΤΟ, κατά την οποία ενδεχομένως να επιτευχθεί σημαντική πρόοδος.

Ακόμα όμως κι αν ο Erdogan επιχειρήσει να κρατήσει το θέμα σε εκκρεμότητα, η διεύρυνση του ΝΑΤΟ είναι πολύ σημαντική για τις ΗΠΑ για να αφήσουν την Τουρκία να την καθυστερεί, λέει ο Yasar Yakis, ο πρώτος Υπουργός Εξωτερικών του AKP το 2002-2003. Οι ΗΠΑ διαθέτουν τα εργαλεία για να επιτύχουν τη συναίνεση της Τουρκίας. Αυτά περιλαμβάνουν το πρόγραμμα ανάπτυξης του νέου αεροσκάφους stealth F-35, από το οποίο έχει αποκλειστεί η Τουρκία, καθώς και τον επιθυμητό εκσυγχρονισμό του στόλου των τουρκικών F-16, αλλά και τη δίκη σε βάρος της τουρκικής κρατικής τράπεζας Halkbank, η οποία κατηγορείται για παραβίαση των κυρώσεων σε βάρος του Ιράν.

Εάν ο Biden εμφανιστεί διατεθειμένος για διμερή συνάντηση με τον Erdogan στο Μπαλί, δεν μπορεί να αποκλειστεί η επίτευξη συμφωνίας. Μέχρι στιγμής, και παρά την πίεση του Erdogan, ο Biden δεν έχει συμφωνήσει σε συνάντηση. Ο Biden θα πρέπει να προσφέρει στον Erdogan κάτι που θα μπορούσε να παρουσιάσει ως επιτυχία κατά την προεκλογική εκστρατεία στην Τουρκία. Σε αυτήν την περίπτωση ο Erdogan θα ήταν σε θέση να εξηγήσει στο εσωτερικό της χώρας γιατί η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς το Βορρά θα ενισχύσει την Ασφάλεια της Τουρκίας.

Μια συμφωνία με τις ΗΠΑ θα επιτάχυνε τη συναίνεση της Τουρκίας για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, απαιτείται συμφωνία και με τη Σουηδία και τη Φινλανδία. Η Άγκυρα συνδέει την έγκρισή της με συγκεκριμένα μέτρα από τα δύο κράτη, τα οποία θα λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες Ασφαλείας της Τουρκίας. Αυτά είναι μέτρα που η Άγκυρα ζητά και από άλλα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, αλλά για τα οποία δεν διαθέτει κανένα μοχλό επιβολής τους. Ο Yakis υποστηρίζει ότι αυτή η ευκαιρία προσφέρεται τώρα με τη Σουηδία και τη Φινλανδία.

Αυτό που η Άγκυρα απαιτεί σήμερα από τη Σουηδία ως υποστήριξη στη μάχη κατά της τρομοκρατίας το έχει ζητήσει εδώ και καιρό, λέει ο Utku Cakirözer, βουλευτής του αντιπολιτευόμενου CHP και πρώην μέλος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΝΑΤΟ. Απλώς σήμερα η Τουρκία μπορεί να το επιβάλει με το δικαίωμα αρνησικυρίας της, προσθέτει. Η αντιπολίτευση δεν υποστηρίζει μια θεμελιωδώς διαφορετική θέση από την κυβέρνηση σε αυτό το ζήτημα, εκτός από το ότι ανησυχεί ότι το ΑΚΡ (ή μάλλον ο Erdogan) καταχράται της κατάστασης για την εσωτερική πολιτική του ατζέντα. Και η αντιπολίτευση ζητά την αλληλεγγύη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στη μάχη της Τουρκίας κατά της τρομοκρατίας. Τα συμφέροντα της Τουρκίας έχουν προτεραιότητα, τονίζει ο Cakirözer. Όμως το CHP υποστηρίζει ασφαλώς τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς το Βορρά, προσθέτει.

Σε ένα Μνημόνιο που υπεγράφη στη Μαδρίτη στις 28 Ιουνίου 2022, η Σουηδία και η Φινλανδία δεσμεύτηκαν «να υλοποιήσουν» μέτρα που λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα της Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας. Ωστόσο, το Μνημόνιο των δέκα σημείων περιλαμβάνει αόριστες διατυπώσεις. Αυτή η «εποικοδομητική ασάφεια» δημιουργεί περιθώρια για ρεαλιστικές διαπραγματευτικές λύσεις, λέει ο Yakis. Πιο συγκεκριμένα, ασάφεια εντοπίζεται στον ορισμό του τι είναι τρομοκρατία και στα κριτήρια για την έκδοση προσώπων.

Όσον αφορά την έκδοση, οι τουρκικές προσδοκίες ξεπερνούν κατά πολύ το κείμενο του Μνημονίου, στο οποίο αναφέρεται πως η Σουηδία και η Φινλανδία αναλαμβάνουν την υποχρέωση να ασχοληθούν με τα αιτήματα της Τουρκίας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Έκδοση. Κατά τη συνέντευξη Τύπου ο Erdogan ανέφερε στον Kristersson συγκεκριμένο πρόσωπο που θέλει να εκδοθεί, ενώ στη λίστα της Τουρκίας συγκαταλέγεται και ένας Σουηδός πολίτης. Ωστόσο, ο Erdogan κατέστησε σαφές ότι πάνω απ’ όλα θέλει να δει καλή θέληση.

Πιο συγκεκριμένο είναι το Μνημόνιο σε σχέση με το PKK, το οποίο χαρακτηρίζεται ρητά τρομοκρατική οργάνωση. Οι δύο σκανδιναβικές χώρες έχουν δεσμευτεί να εμποδίσουν στο μέλλον το PKK να συγκεντρώνει κεφάλαια και να στρατολογεί πρόσωπα. Αυτό είναι σημαντικό για την Τουρκία, λέει ο Cakirözer, γιατί «θα αποξηράνει το οικοσύστημα», στο οποίο δρα το PKK. Αυτό είναι εξίσου σημαντικό με τις εκδόσεις, καθώς θα εμποδίσει την ανάπτυξη των μελλοντικών γενεών τρομοκρατών του PKK.

Οι διαπραγματεύσεις μπορεί να αποδειχθούν δύσκολες, καθώς πολλά πράγματα απαγορεύονται στην Τουρκία, όπως τα συνθήματα υπέρ του PKK, κάτι που δεν αποτελεί ποινικό αδίκημα σε άλλες χώρες. Εκεί διώκονται μόνο εγκλήματα κατά της χώρας υποδοχής και το PKK δρα συνετά μη παραβιάζοντας αυτά τα όρια, λέει ο Yakis.

Στο Μνημόνιο η Σουηδία και η Φινλανδία δεσμεύονται να στηρίξουν την Τουρκία έναντι των YPG/PYD και της οργάνωσης που στην Τουρκία ονομάζεται FETÖ (τρομοκρατική οργάνωση Fethullah). Και στο σημείο αυτό υπάρχουν περιθώρια για διάφορες ερμηνείες. Διότι το Μνημόνιο δεν κατατάσσει την αδελφή οργάνωση του PKK στη Συρία YPG και τον πολιτικό της βραχίονα PYD ως τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως συμβαίνει και στην αξιολόγηση της ΕΕ. Εμμέσως η Τουρκία αναγνωρίζει ότι το YPG/PYD διαφέρει από το PKK, γεγονός που μειώνει την πίεση στις σκανδιναβικές χώρες να κάνουν εκτεταμένες παραχωρήσεις στο θέμα.

Μετά την επίσκεψη του Kristersson η Τουρκία αποκόμισε την εντύπωση ότι η νέα σουηδική κυβέρνηση λαμβάνει μια πιο ξεκάθαρη θέση έναντι της Τουρκίας από την προηγούμενη. Σύμφωνα με τον Cakirözer, η προηγούμενη δήλωνε μόνο ότι το Μνημόνιο δεν περιέχει νέες υποχρεώσεις για τη Σουηδία.

Rainer Hermann, πολιτικός συντάκτης για θέματα Τουρκίας και Μέσης Ανατολής