Τουρκία: «Τι θα σήμαινε για την ΕΕ μια εκλογική νίκη της αντιπολίτευσης»

Το ρεπορτάζ της ανταποκρίτριας στην Άγκυρα Friederike Böge στην Frankfurter Allgemeine Zeitung αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Ο ηγέτης της τουρκικής αντιπολίτευσης Kemal Kilicdaroglu έχει δώσει μια μεγάλη υπόσχεση στους συμπατριώτες του: Εάν εκλεγεί Πρόεδρος στις 14 Μαΐου, οι Τούρκοι θα μπορούν μετά από τρεις μήνες να ταξιδεύουν στην ΕΕ χωρίς βίζα. Σε διπλωματικούς κύκλους αυτό χαρακτηρίζεται ως «ευσεβής πόθος». Και μόνο για διαδικαστικούς λόγους, ένα τέτοιο χρονοδιάγραμμα δεν θα μπορούσε να τηρηθεί. Ο Kilicdaroglu δήλωσε επίσης ότι η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ αποτελεί «βασικό στόχο». Εάν κερδίσει τις εκλογές, θα κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για να ξαναρχίσουν οι ενταξιακές συνομιλίες, οι οποίες έχουν παγώσει από το 2016. Ο υποψήφιος Πρόεδρος έχει υποσχεθεί εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις για την αποκατάσταση του Κράτους Δικαίου και της Δημοκρατίας, τις οποίες η ΕΕ ζητά εδώ και καιρό. Μία από τις πρώτες του αποφάσεις μετά την ανάληψη καθηκόντων θα είναι να αποφυλακίσει τον μαικήνα του Πολιτισμού Osman Kavala και τον κορυφαίο Κούρδο πολιτικό Selahattin Demirtas, όπως απαιτεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Ένα είναι σίγουρο: Μια νίκη της αντιπολίτευσης θα βελτίωνε καταρχήν σημαντικά το κλίμα στις συνομιλίες μεταξύ Βρυξελλών και Άγκυρας. Προκύπτει όμως το ερώτημα: Θα ήταν αυτό αρκετό για να επαναπροσδιοριστούν οι σχέσεις; Ή υφίσταται κίνδυνος περαιτέρω αποξένωσης εάν δεν ικανοποιηθούν οι υψηλές προσδοκίες; «Πιστεύω ότι οι σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ αρχικά θα επέστρεφαν σε μια θετική ατζέντα, αλλά στη συνέχεια θα βρίσκονταν αρκετά γρήγορα αντιμέτωπες με την πραγματικότητα», δηλώνει ο Özgür Ünlühisarcikli, επικεφαλής του γραφείου του German Marshall Fund of the United States στην Άγκυρα. Οι πιο σημαντικές προϋποθέσεις της ΕΕ για την απελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων είναι η μεταρρύθμιση της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας και η προστασία των προσωπικών δεδομένων. Σύμφωνα με τον Ünlühisarcikli, και οι δύο θα μπορούσαν να υλοποιηθούν μέσα σε τρεις μήνες. «Αλλά το Κυπριακό είναι αρκετό για να αποτρέψει μία ταχεία φιλελευθεροποίηση». Στη σύγκρουση με την Κύπρο, ο νέος Πρόεδρος δύσκολα θα παρεκκλίνει από τη στάση του προκατόχου του. Το ίδιο ισχύει και σε σχέση με τη διαμάχη με την Ελλάδα για τα νησιά και κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Όπως ο Erdogan, έτσι και ο Kilicdaroglu είχε απειλήσει κατά το παρελθόν ότι «θα πάρει πίσω» ελληνικά νησιά στο Αιγαίο.

Όποιος ελπίζει ότι σύντομα θα ανοίξουν νέα κεφάλαια στην «παγωμένη» ενταξιακή διαδικασία στην ΕΕ θα απογοητευτεί, λέει ο Ünlühisarcikli. Το μικρόβιο της απογοήτευσης ήδη υπάρχει, καθώς σε κύκλους πολιτικών της αντιπολίτευσης στην Τουρκία ακούγεται συχνά αυτές τις μέρες η άποψη ότι ορισμένες χώρες της ΕΕ ελπίζουν στη νίκη του Erdogan για να μην έρθουν αντιμέτωπες με το ζήτημα της βίζας, της ένταξης της Τουρκίας στην Ένωση και των προσφύγων. Παρατηρητές προειδοποιούν ότι μια πιθανή προσέγγιση θα αποτύγχανε εξαρχής, εφόσον περιοριζόταν στο ζήτημα των ενταξιακών συνομιλιών. Κάτω από αυτό υπάρχουν πολλά άλλα συναφή ζητήματα, λένε, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η επανάληψη σχημάτων συζήτησης που ανεστάλησαν το 2019 λόγω των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Τα θέματα προς συζήτηση είναι πολλά: Στις θέσεις της στην Εξωτερική Πολιτική, η Τουρκία έχει εν τω μεταξύ απομακρυνθεί πάρα πολύ από την ΕΕ, για παράδειγμα σε σχέση με τις κυρώσεις κατά των προμηθειών πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η Τουρκία έχει αυξήσει σημαντικά τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία και προσφέρθηκε να αποτελέσει κόμβο για το ρωσικό φυσικό αέριο. Ο Kilicdaroglu άφησε να εννοηθεί ότι θα συνεχιστεί η ίδια πολιτική σε περίπτωση εκλογικής νίκης του. Η Τουρκία θα δεσμεύεται μόνο από τις κυρώσεις του ΟΗΕ, εξήγησε. Ο ίδιος δεν βλέπει «κανένα λόγο» να αλλάξει πολιτική έναντι της Ρωσίας. Ούτε αναμένεται ότι ένας νέος Πρόεδρος θα τερματίσει τη στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη Συρία, η οποία έχει επικριθεί από την ΕΕ. Όπως και ο Erdogan, έτσι και ο αντίπαλός του θεωρεί απαραίτητο να αποτρέψει τον κίνδυνο περαιτέρω εισροής προσφύγων και ενίσχυσης του PKK. Όσον αφορά την πολιτική για τη Συρία, ο Kilicdaroglu πιέζει ακόμη πιο έντονα από τον Erdogan για συμβιβασμό με τον Σύρο Πρόεδρο Baschar al-Assad. Ο Kilicdaroglu συνδέει την πολιτική αυτή με την υπόσχεση ότι εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες θα σταλούν πίσω στη χώρα τους εντός δύο ετών.

Ο Kilicdaroglu υποσχέθηκε στο ΝΑΤΟ εξομάλυνση των σχέσεων σε περίπτωση εκλογικής του νίκης και ταχεία έγκριση της ένταξης της Σουηδίας. Η σχέση με τις ΗΠΑ πιθανότατα θα παραμείνει περίπλοκη. Μέχρι σήμερα ο Kilicdaroglu δεν έχει πάρει ξεκάθαρη θέση στη διαμάχη για την αγορά του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400. Η υποστήριξη των ΗΠΑ προς τους Κούρδους μαχητές στη Συρία ενοχλεί και τον Kilicdaroglu. Άλλωστε, ο αντιαμερικανισμός δεν είναι κάτι ξένο στο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα.

Ως νέος Πρόεδρος, ο Kilicdaroglu πρώτα και κύρια θα διέφερε ως προς το ύφος και τον τόνο στην Εξωτερική Πολιτική σε σχέση με τον προκάτοχό του. Σε ένα κείμενο συμφωνίας μεγαλύτερο των 240 σελίδων, η συμμαχία της αντιπολίτευσης δεσμεύτηκε να ανανεώσει το Υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο είχε περιθωριοποιηθεί υπό τον Πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan. Στη θέση της προσωπικής, λαϊκιστικής Εξωτερικής Πολιτικής του Erdogan, η αντιπολίτευση υπόσχεται πιο σταθερές, θεσμικά θεμελιωμένες σχέσεις. Η ιδιοσυγκρασία του Kilicdaroglu αφήνει επίσης να εννοηθεί ότι ο τόνος του θα είναι πιο ουσιαστικός.

Ακόμα όμως και αν επανεκλεγεί ο Πρόεδρος Erdogan, δεν μπορεί να αποκλειστεί μια αλλαγή πορείας στην Εξωτερική Πολιτική. Κατά τη διάρκεια της εικοσαετούς θητείας του το έχει αποδείξει πολλές φορές. Ορισμένοι παρατηρητές πιστεύουν ότι στην τελευταία του θητεία θα μπορούσε να παρουσιαστεί ως συμφιλιωτής και ειρηνοποιός, προκειμένου να εξασφαλίσει τη θέση του στα βιβλία της Ιστορίας.