FAZ - «Πολεμικές θηριωδίες των Γερμανών – Ιστορικά κενά μνήμης»

Frankfurter Allgemeine Zeitung (χθεσινό δημοσίευμα με αφορμή τη συζήτηση στη Βουλή)

«Οι Πράσινοι θέλουν να θυμίσουν σήμερα στο Bundestag την γερμανική επίθεση στην Ελλάδα πριν από ογδόντα χρόνια. Αλλά ξεχνούν κάτι σημαντικό»

Η ανταπόκριση του Michael Martens από την Βιέννη αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Με πρωτοβουλία των Πρασίνων, στο Bundestag

διεξάγεται σήμερα συζήτηση για μια ιστορική επέτειο.Πρόκειται για τη γερμανική επίθεση στην Ελλάδα πριν από σχεδόν ογδόντα χρόνια, στις 6 Απριλίου 1941. Το ενδεχομένως μελλοντικό κυβερνητικό κόμμα λαμβάνει ως αφορμή την προσεχή ημερομηνία για να καταθέσει ψήφισμα, σύμφωνα με το οποίο η Γερμανία θα πρέπει να αντιμετωπίσει με διαφορετικό τρόπο τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Η αντιπρόεδρος του Κοινοβουλίου Claudia Roth και ο Manuel Sarrazin, εκπρόσωπος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας για την πολιτική έναντι της  Ανατολικής Ευρώπης είναι υπεύθυνοι για το ψήφισμα. Πολλοί γνωστοί Πράσινοι συμμετείχαν στην πρωτοβουλία, μεταξύ αυτών και οι Cem Özdemir και Jürgen Trittin.

Στο ψήφισμα υπάρχουν πολλά σωστά και σημαντικά. Τα γερμανικά εγκλήματα κατονομάζονται: Η μεταφορά των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στο Auschwitz, όπου σχεδόν όλοι τους έχασαν την ζωή τους. Οι σφαγές και οι εκτελέσεις ομήρων. Το καταναγκαστικό δάνειο, το οποίο κατέστρεψε την Ελλάδα οικονομικά, πέραν από τις καταστροφές που προκάλεσε ο ανθρώπινος παράγοντας. Αλλά και οι Πράσινοι καθιστούν σαφές, όπως και η σημερινή και όλες οι προηγούμενες Ομοσπονδιακές Κυβερνήσεις, ότι απορρίπτουν την πληρωμή αποζημιώσεων στην Ελλάδα.

Η αναγνώριση του γεγονότος ότι το ζήτημα των επανορθώσεων και των αποζημιώσεων δεν έχει ρυθμιστεί οριστικά για την Ελλάδα «δεν πρέπει να εξομοιωθεί με την αναγνώριση των ελληνικών θέσεων και αιτημάτων», αναφέρεται στο ψήφισμα. Η Γερμανία όμως θα πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της σε άλλα επίπεδα, προκειμένου να ανταποκριθεί στην ιστορική της ευθύνη -μεταξύ άλλων, αποδίδοντας στην Ελλάδα μεγαλύτερη σημασία στο μέλλον «στο  ημερολόγιο Μνήμης της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης και του Bundestag».

Κανείς δεν μπορεί να εγείρει εύλογες αντιρρήσεις -κι όμως κάτι έχει ξεχαστεί στο ψήφισμα των Πρασίνων, το οποίο είναι ρητά αφιερωμένο στη Μνήμη, είναι αποσπασματικό. Το ψήφισμα ξεκινά με την πρώτη πρόταση, η οποία αναφέρει τα εξής: «Στις 6 Απριλίου 1941, η Wehrmacht επιτέθηκε στην Ελλάδα». Αυτή η δήλωση δεν είναι ψευδής, είναι όμως ελλιπής και κατ’ αυτό παραπλανητική. Γιατί η εκστρατεία που ξεκίνησε η Wehrmacht με τους Ούγγρους και Βούλγαρους συμμάχους της εκείνη την ημέρα του Απριλίου στράφηκε εναντίον δύο χωρών ταυτόχρονα: Εκτός από την Ελλάδα, η οποία τον προηγούμενο χρόνο είχε δεχθεί επίθεση από την Ιταλία και διεξήγαγε έναν σκληρό αμυντικό πόλεμο, στις 6 Απριλίου 1941 πραγματοποιήθηκε επίθεση και στην Γιουγκοσλαβία, η οποία κατελήφθη και καταστράφηκε. Μόνο αυτό δεν αναφέρεται ούτε με μία λέξη στο ψήφισμα -λες και ο πόλεμος κατά της Γιουγκοσλαβίας είχε λάβει χώρα σε άλλη εποχή ή σε άλλη ήπειρο.

Για τους επιτιθέμενους, οι μάχες στην Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία πριν από οκτώ δεκαετίες ήταν μέρος της ίδιας εκστρατείας. Στην (ελλιπή) Μνήμη, αυτά τα δύο διαχωρίζονται. Στο ευρύ κοινό στην Γερμανία «είναι ακόμη πολύ λίγο γνωστά για τα γερμανικά εγκλήματα στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου», αναφέρει το ψήφισμα των Πρασίνων. Αυτό είναι πιθανώς έτσι. Αλλά το ευρύ κοινό στην Γερμανία -σε αυτήν την περίπτωση προφανώς και η Κοινοβουλευτική Ομάδα των Πρασίνων- γνωρίζει ακόμη λιγότερα για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από Wehrmacht, Gestapo, SS και τα συμμαχικά τους στρατεύματα μεταξύ του 1941 και του 1944 στο έδαφος της Γιουγκοσλαβίας και ειδικά στη Σερβία. Αυτές οι σφαγές είναι σαν να βρίσκονται εκτός του οπτικού πεδίου της γερμανικής πολιτικής σε σχέση με την Μνήμη.

Όσον αφορά την Ελλάδα, υπάρχει τουλάχιστον, παρ’ όλα τα ελλείμματα, η εδώ και δεκαετίες παράδοση της επίσκεψης κορυφαίων Γερμανών πολιτικών σε τόπους τέλεσης ναζιστικών εγκλημάτων. Έτσι, ο Ομοσπονδιακός Πρόεδρος Richard von Weizsäcker και ο Υπουργός Εξωτερικών Hans-Dietrich Genscher επισκέφθηκαν το 1987 τον χώρο εκτελέσεων στην Καισαριανή κοντά στην Αθήνα, όπου εκατοντάδες Έλληνες έχασαν την ζωή τους έως το 1944. Η ομιλία του Weizsäcker προκάλεσε μεγάλη εντύπωση εκείνη την εποχή, επιβεβαιώνουν όσοι την παρακολούθησαν.

Τον Απρίλιο του 2000, ο Ομοσπονδιακός Πρόεδρος Johannes Rau βρέθηκε στα Καλάβρυτα, όπου στρατιώτες της 117ης Μεραρχίας Ορεινών Καταδρομών, προερχόμενοι κυρίως από την Αυστρία, εκτέλεσαν περισσότερους από 600 άνδρες το 1943 ως «εξιλέωση» για τη δολοφονία συντρόφων τους που πιάστηκαν από αντάρτες. «Εδώ, σε αυτόν τον τόπο, νιώθω βαθιά θλίψη και ντροπή», είχε δηλώσει τότε ο Rau. Ένας από τους διαδόχους του, ο Joachim Gauck, κατέθεσε 14 χρόνια μετά, στο πλαίσιο επίσημης επίσκεψης, στεφάνι στο ορεινό χωριό Λιγκιάδες, όπου Γερμανοί στρατιώτες σκότωσαν το 1943 ως «αντίποινα» περισσότερους από 80 πολίτες. Η Claudia Roth συμμετείχε επίσης σε μια εκδήλωση μνήμης στην Κρήτη. Όλες αυτού του είδους οι επισκέψεις συνοδεύτηκαν από εκτεταμένη κάλυψη στα γερμανικά ΜΜΕ.

Υπάρχουν πολλά άλλα παραδείγματα εκδηλώσεων μνήμης πολιτικών της γερμανικής κυβέρνησης σε τοποθεσίες τέλεσης γερμανικών εγκλημάτων πολέμου και του Ολοκαυτώματος: Η τελετή κατάθεσης στεφάνου του Genscher το 1984 στο τσεχικό χωριό Lidice, το οποίο καταστράφηκε από μονάδες SS -μια χειρονομία που επαναλήφθηκε το 1988 από τον Helmut Kohl και το 2012 από τον Gauck. Επιπλέον, ο Gauck βρέθηκε το 2013 στο γαλλικό χωριό Oradour-sur-Glane, του οποίου οι κάτοικοι δολοφονήθηκαν από τα SS το 1944. Στη Λευκορωσία, την Ουκρανία, τη Ρωσία και την Πολωνία, πολιτικοί της Γερμανίας ή αρχηγοί του κράτους, όπως ο Καγκελάριος Gerhard Schröder (στο μνημείο των νεκρών κατά την πολιορκία της Αγίας Πετρούπολης) ή η διάδοχός του Angela Merkel (στο Auschwitz) υποκλίθηκαν στα θύματα της εθνικοσοσιαλιστικής μανίας σε τόπους που έδιναν κάτι παραπάνω από επαρκείς αφορμές.

Εξαίρεση: Η Σερβία. Η Wehrmacht διέπραξε και εκεί σφαγές. Αν και σε τέτοια ζητήματα δεν έχουν σημασία μόνον τα ποσοτικά στοιχεία, ορισμένα από αυτά τα εγκλήματα ξεπερνούν σε  επίπεδο αριθμών οτιδήποτε συνέβη στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια αυτών των ετών. Όμως στη Γερμανία κανείς δεν έχει ακούσει τίποτε γι’ αυτά. Στην πόλη Kragujevac, η Wehrmacht εκτέλεσε το 1941 περίπου 2.800 άτομα μέσα σε δύο ημέρες, ενώ στο Kraljevo, στην κεντρική Σερβία, ο αριθμός των θυμάτων ήταν ακόμη μεγαλύτερος.

Επομένως, όταν στο ψήφισμα των Πρασίνων αναφέρεται ότι από τα εδάφη που κατέλαβε  η Wehrmacht, «η Ελλάδα αναγκάστηκε να υποφέρει ιδιαίτερα από μια βάναυση γερμανική Κατοχή», αυτό από τη μια πλευρά δεν είναι λάθος (γιατί ποιος θα ήθελε να υποβαθμίσει τα δεινά του ελληνικού λαού;), είναι όμως ελλιπές. Διότι δεν αναφέρεται το τι συνέβη στο γειτονικό κράτος της Ελλάδας, το οποίο ήταν επίσης υπό Κατοχή. Με άλλα λόγια: Όποιος συσχετίζει την ημερομηνία της 6ης Απριλίου και τις συνέπειές της με ένα κράτος απεικονίζει ελλιπώς τα ιστορικά γεγονότα.

Το κύριο ερώτημα είναι: Τί συνάγεται από όλα αυτά; Οι Πράσινοι ζητούν, μεταξύ άλλων, «έργα αλληλεγγύης και μνήμης της Κοινωνίας των Πολιτών», πληρωμές αποζημιώσεων και ατομικές αποζημιώσεις, συμπεριλαμβανομένης της «υποστήριξης σε επίπεδο Κοινωνικής Πρόνοιας και ιατρικής περίθαλψης» για τα θύματα των εγκλημάτων των ναζί και τους απογόνους τους. Οι απόγονοι των επιζώντων των ίδιων εγκλημάτων στη Σερβία (και όχι μόνο εκεί) θα μπορούσαν σωστά να ρωτήσουν γιατί ένα τέτοιο αίτημα θα πρέπει να περιοριστεί στα θύματα στην Ελλάδα.

Φυσικά, είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα δεν είναι μόνο πολιτικά πολύ πιο κοντά στην Γερμανία από τη Σερβία. Συνδέεται με την Γερμανία μέσω της ΕΕ, της Ευρωζώνης, του χώρου Schengen και του ΝΑΤΟ. Εκατομμύρια Γερμανοί τουρίστες έχουν περάσει τις διακοπές τους στην Ελλάδα. Κανένα από αυτά δεν ισχύει για τη Σερβία. Όμως, η πρωτοβουλία Μνήμης των Πρασίνων πρέπει έδωσε στους επιζώντες και στους απογόνους της ναζιστικής τρομοκρατίας στην πρώην Γιουγκοσλαβία την αίσθηση ότι τους παραμερίζουν.

Στις 21 Οκτωβρίου θα συμπληρωθούν 80 χρόνια από τότε που στρατιώτες της Wehrmacht εκτέλεσαν μαζικά πολίτες στο Kragujevac, μεταξύ αυτών και μαθητές από το τοπικό Γυμνάσιο. Στο Kragujevac πραγματοποιούνται κάθε χρόνο εδώ και δεκαετίες εκδηλώσεις Μνήμης για τα θύματα. Πολιτικός της γερμανικής κυβέρνησης δεν συμμετείχε ποτέ σε αυτές. Θα αλλάξει αυτό φέτος;