Ελλάδα και Ισραήλ: Η ιστορία μιας ασυνήθιστης φιλίας

DIE WELT: «Τη δεκαετία του 1980, η Αθήνα θεωρήθηκε υπέρμαχος των Παλαιστινίων. Αλλά οι καιροί έχουν αλλάξει: Για γεωπολιτικούς λόγους, οι ελληνικές κυβερνήσεις επιδίωξαν - και κατάφεραν- να ενώσουν τις δυνάμεις τους με το Ισραήλ»

Στο ρεπορτάζ αναφέρονται τα ακόλουθα:

Ο Marwan Emile Toubassi, διπλωματικός εκπρόσωπος των Παλαιστινιακών Εδαφών στην Αθήνα, θεωρεί ότι υπάρχει λόγος διαμαρτυρίας. Ο ίδιος είναι «γεμάτος ανησυχία και βαθιά απογοητευμένος» για τις δηλώσεις του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών σχετικά με τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, όπως ανέφερε σε δελτίο Τύπου. Ο διπλωμάτης, που γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ, θα περίμενε μια «έκφραση αλληλεγγύης». Αντίθετα, η Αθήνα εξέδωσε μόνο μια «έκκληση προς όλα τα εμπλεκόμενα μέρη της σύγκρουσης να σταματήσουν τις εχθροπραξίες».

Εξάλλου, υπήρξαν μόνο σύντομες αναφορές των δηλώσεων του Toubassi στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Μόνο η αριστερή εφημερίδα «Αυγή» που πρόσκειται στο πρώην κυβερνητικό και σημερινό κόμμα της αντιπολίτευσης Σύριζα δημοσίευσε πλήρως την κριτική του. Δύο ημέρες αργότερα, εκατοντάδες υποστηρικτές του Σύριζα διαδήλωσαν μπροστά στην ισραηλινή πρεσβεία στην Αθήνα για «ειρήνη και δικαιοσύνη στην Παλαιστίνη».

Στη δεκαετία του 1980, η στάση της Ελλάδας προς τους Παλαιστινίους ήταν εντελώς διαφορετική. Αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας το 1981, ο σοσιαλιστής ηγέτης Ανδρέας Παπανδρέου κάλεσε τον Γιασέρ Αραφάτ, τότε επικεφαλής της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), στην Αθήνα. Και πράγματι ήρθε - ως ο πρώτος ξένος επισκέπτης της νέας, με αριστερό προσανατολισμό κυβέρνησης. Στις δυτικές πρωτεύουσες, που εκείνη την εποχή χαρακτήριζαν τον Αραφάτ τρομοκράτη, αυτό προκάλεσε απόλυτο τρόμο.

Το 1982 ο Παπανδρέου έστειλε πολλά πλοία στην πρωτεύουσα της Λιβάνου Βηρυτό για να σώσει χιλιάδες μέλη του PLO από την πολιορκία του Ισραήλ. Στη συνέχεια, ο Αραφάτ ήταν επίτιμος καλεσμένος στο επόμενο συνέδριο του Σοσιαλιστικού Κόμματος στην Αθήνα. «Εκείνη την εποχή η Ελλάδα είχε ούτως ή άλλως πολύ ισχυρότερους δεσμούς με τον αραβικό κόσμο», εξηγεί ο Γιώργος Τζογόπουλος, λέκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Θράκης, σε συνέντευξή του στη DW.

Ίχνη του παρελθόντος

Οι λόγοι για την εξασθένιση των σχέσεων ποικίλλουν. «Στο παρελθόν, εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες ζούσαν στην Αίγυπτο και σε άλλες αραβικές χώρες, και αυτό είχε αφήσει τη σφραγίδα του. Επιπλέον, οι Έλληνες ήλπιζαν σε υποστήριξη από τους Άραβες για μια γρήγορη λύση στο Κυπριακό ζήτημα. Το Ισραήλ, με τη σειρά του, διατηρούσε καλές σχέσεις με την Τουρκία και για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν παρουσίαζε ενδιαφέρον ως πιθανός εταίρος στην ανατολική Μεσόγειο».

Ωστόσο, η εποχή αυτή έχει παρέλθει. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, πατέρας του σημερινού Έλληνα Πρωθυπουργού, προέβη σε διπλωματικό πραξικόπημα το 1990 αναγνωρίζοντας το Ισραήλ και στέλνοντας Έλληνα πρέσβη στο Τελ Αβίβ για πρώτη φορά. «Κρατήσαμε μια υπόσχεση που είχαμε δώσει» δήλωσε ο ηγέτης των Συντηρητικών λίγο αργότερα σε συνέντευξή του στο γερμανικό περιοδικό ‘Der Spiegel’.

Η Intifada αποτρέπει την αναγνώριση

Ο διπλωμάτης Δημοσθένης Κωνσταντίνου, ο οποίος τότε ασχολείτο με θέματα Μέσης Ανατολής, αναφέρει στην ελληνική διαδικτυακή πύλη infognomonpolitics.gr ότι είχε προτείνει στην προηγούμενη σοσιαλιστική κυβέρνηση το 1987 την διπλωματική αναγνώριση του Ισραήλ. Ο Υπουργός Εξωτερικών Κάρολος Παπούλιας είχε συμφωνήσει, αλλά «τότε ξέσπασε ιντιφάντα στα παλαιστινιακά εδάφη και το ζήτημα πάγωσε».

Αναγνώριση του Ισραήλ ενώ η εξέγερση μαίνεται στις κατεχόμενες περιοχές; Αυτό ήταν δύσκολο να ανακοινωθεί  στην ελληνική κοινή γνώμη. Η καθιέρωση διπλωματικών σχέσεων τρία χρόνια αργότερα ήταν ένα σημαντικό βήμα για την προσέγγιση με το Ισραήλ. Όλες οι προσδοκίες ξεπεράστηκαν στον τρουριστικό τομέα, καθώς έως και ένα εκατομμύριο Ισραηλινοί περνούν τις διακοπές τους στην Ελλάδα κάθε χρόνο, ενώ χιλιάδες επενδύουν σε εξοχικές κατοικίες ή δεύτερες κατοικίες.

Φυσικό αέριο και ο ρόλος της Τουρκίας

Η συνεργασία στον ενεργειακό τομέα είναι λίγο πιο δύσκολη. Πράγματι η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Κύπρος έχουν ήδη υπογράψει συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο Eastmed, που προορίζεται να μεταφέρει φυσικό αέριο από το Ισραήλ στην Ευρώπη από το 2025. Ωστόσο, υπάρχουν αμφιβολίες όσον αφορά την βιωσιμότητα του έργου.

Τα τελευταία χρόνια, ο πολιτικός επιστήμονας Τζογόπουλος καταγράφει μια δυναμική ανταλλαγή απόψεων μεταξύ Ελλήνων και Ισραηλινών. Ο ίδιος συμμετέχει σε αυτήν ως συνιδρυτής του Ελληνο- Ισραηλινού Φόρουμ, το οποίο φέρνει σε επαφή νέους επιστήμονες και από τις δύο χώρες. Ο αναλυτής πιστεύει ότι η προσέγγιση Ελλάδας και  Ισραήλ δεν οφείλεται απλώς στο γεγονός ότι οι σχέσεις των δύο χωρών με την Τουρκία είναι τεταμένες εδώ και χρόνια.  Ο Τζογόπουλος αναφέρει τον τομέα των εξοπλισμών ως παράδειγμα καλής συνεργασίας.

Ευαίσθητη συμμαχία σε θέματα εξοπλισμών

Ανασκόπηση: Τον Αύγουστο του 2010, ο Benjamin Netanjahu ήταν ο πρώτος ισραηλινός αρχηγός κυβέρνησης που ήρθε στην Αθήνα για συνομιλίες με τον Έλληνα ομόλογό του Γιώργο Παπανδρέου. Οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι βρίσκονται από καιρό σε διακοπές, και σχεδόν κανείς δεν κάνει αναφορά στη συνάντηση. Αυτό είναι πιθανώς εξ ολοκλήρου προς το συμφέρον των δύο κορυφαίων πολιτικών, διότι αφορά ευαίσθητα ζητήματα.

Λίγο πριν, η Τουρκία είχε κλείσει τον εναέριο χώρο της για ισραηλινές στρατιωτικές πτήσεις, οπότε η ισραηλινή αεροπορία αναζητά επειγόντως νέους χώρους εκπαίδευσης. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, το Ισραήλ θέλει να ζητήσει βοήθεια από τους Έλληνες και σε αντάλλαγμα συμφωνεί να παρέχει στρατιωτική τεχνολογία. Κατά ειρωνικό τρόπο, ο γιος του πρώην υπέρμαχου των Παλαιστινίων Ανδρέα Παπανδρέου θα πρέπει να βοήθήσει τους Ισραηλινούς στο πρόβλημα αυτό. Η απάντηση του Γιώργου Παπανδρέου δεν ήταν η πατροπαράδοτη.

«Δεν πρόκειται για αμυντική κοινότητα»

Έντεκα χρόνια αργότερα, η κατάσταση έχει ως εξής: το Ισραήλ προμηθεύει μαχητικά αεροσκάφη τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και μια ισραηλινή κοινοπραξία κατέχει την πλειοψηφία της ελληνικής κατασκευαστικής εταιρείας εξοπλισμών ΕΛΒΟ. Οι Ισραηλινοί, με τη σειρά τους, επιτρέπεται να χρησιμοποιούν την αεροπορική βάση κοντά στην Καλαμάτα στη νότια Ελλάδα για εκπαιδευτικούς σκοπούς και μάλιστα να χρηματοδοτούν τον εκσυγχρονισμό της. Σχετική συμφωνία υπεγράφη τον Απρίλιο του 2021.

Σύμφωνα με τον Τζογόπουλο, η Ελλάδα και το Ισραήλ έχουν συνάψει «στρατηγική εταιρική σχέση» - «αλλά όχι μια αμυντική κοινότητα». Ο αναλυτής από την Αθήνα αποδίδει μεγάλη σημασία σε αυτή τη διαπίστωση, διότι «κανείς δεν θα κινητοποιηθεί εναντίον του εχθρού του εταίρου του. Υπάρχει σε αυτό το βαθμό ρεαλισμός. Όποιος έχει υπερβολικές προσδοκίες στο θέμα αυτό θα απογοητευτεί», δήλωσε ο Τζογόπουλος.

Όσον αφορά την τρέχουσα κρίση στη Μέση Ανατολή, ο πολιτικός επιστήμονας είναι βέβαιος ότι η κυβέρνηση στην Αθήνα θα συνεχίσει να υποστηρίζει μια διπλωματική λύση στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Ωστόσο, «η Ελλάδα δεν είναι πλέον από τις πρώτες χώρες που διαμαρτύρονται όταν το Ισραήλ επιδιώκει τα συμφέροντά του στην περιοχή. Αυτό ήταν διαφορετικό στη δεκαετία του 1980».