Γερμανικά χρήματα για τη μίνι-Τουρκία του Erdogan

DIE WELT «Στη βόρεια Συρία, ο Πρόεδρος Erdogan θέλει να δημιουργήσει μια μίνι-Τουρκία – με σχολεία, πανεπιστήμια και τζαμιά. Οι τουρκικές ανθρωπιστικές οργανώσεις αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο για την επεκτατική εξωτερική πολιτική του. Τα ίχνη του χρήματος οδηγούν στη Γερμανία»

Στο ρεπορτάζ του Alfred Hackensberger, ανταποκριτή της εφημερίδας για τη Βόρεια Αφρική και τις αραβικές χώρες, αναφέρονται τα ακόλουθα:

«Ένα ζεστό σπίτι - 30 τετραγωνικά μέτρα, δύο δωμάτια, μπάνιο, τουαλέτα, κουζίνα, τρεχούμενο νερό και αποχέτευση». Το κόστος της διαμονής είναι μόνο 700 ευρώ, όπως μπορεί να διαβάσει κανείς στην αφίσα για δωρεές, «μια καλή πράξη για τις οικογένειες των Σύρων που έχουν αντιμετωπίσει καταπίεση και βρίσκονται σε μειονεκτική θέση». Στην αφίσα υπάρχει η φωτογραφία μιας γυναίκας με μαντίλα και ένα παιδί χωρίς παπούτσια στην αγκαλιά της. Οι δωρεές μπορούν να γίνουν με πάγια εντολή ή μέσω διαδικτύου με PayPal και την υπηρεσία πληρωμών Payjinn. Τα χρήματα διοχετεύονται σε λογαριασμό της KT Bank, ο οποίος είναι εναρμονισμένος με τις Αρχές του ισλαμικού τραπεζικού συστήματος.

Οι άνθρωποι που έχασαν τα πάντα στον εμφύλιο πόλεμο και ζουν σε σκηνές εδώ και χρόνια θα λάβουν ένα νέο σπίτι - με την πρώτη ματιά, η εκστρατεία συγκέντρωσης χρημάτων δεν ακούγεται άσχημη. Ωστόσο, είναι πράγματι η βοήθεια τόσο αλτρουιστική και ακίνδυνη όσο φαίνεται;

Η πρόσκληση για δωρεές είναι μια δράση της τουρκο-ισλαμικής Ένωσης του Ιδρύματος για τη Θρησκεία. Είναι πιο γνωστό με το ακρωνύμιο Ditib, μια αμφιλεγόμενη θρησκευτική ένωση που περιλαμβάνει περίπου 800 τζαμιά στη Γερμανία. «Πρόκειται εξωτερικά για μια φιλελεύθερη και ανεκτική οργάνωση, η οποία συμμετέχει στο θρησκευτικό διάλογο», αναλύει ο Christoph de Vries, εισηγητής για θέματα των θρησκευτικών κοινοτήτων της κοινοβουλευτικής ομάδας CDU/CSU. Αλλά, ο βουλευτής κατηγορεί την ένωση ότι κάθε άλλο παρά ανεκτική είναι στο εσωτερικό της, ειδικά όσον αφορά «την πλειοψηφική κοινωνία και άλλες μειονότητες».

Τα νέα «ζεστά σπίτια» προορίζονται για το Idlib, μια επαρχία στη βορειοδυτική Συρία με 2,6 εκατομμύρια κατοίκους. Το Idlib είναι το τελευταίο προπύργιο της αντιπολίτευσης έναντι του Προέδρου της Συρίας Baschar al-Assad. Εκεί κυβερνά η ριζοσπαστική ισλαμική πολιτοφυλακή Hayat Tahrir al-Sham (HTS), η οποία ήταν κάποτε τμήμα της τρομοκρατικής πολιτοφυλακής του Ισλαμικού Κράτους (IS), αργότερα προσχώρησε στο τρομοκρατικό δίκτυο της Al-Qaida, ενώ τώρα είναι πιο μετριοπαθής. Η Τουρκία έχει εγκαταστήσει αρκετές χιλιάδες στρατιώτες στο Idlib για να εμποδίσει τον συριακό στρατό και τους συμμάχους του, Ρωσία και Ιράν, να κατακτήσουν την επαρχία.

«Δεν υπάρχει τίποτα επιλήψιμο σχετικά με τη φιλανθρωπική και ανθρωπιστική βοήθεια των θρησκευτικών ενώσεων», αναφέρει ο de Vries. «Ωστόσο, όσον αφορά την παράνομη εισβολής της Τουρκίας στη βόρεια Συρία, στην οποία τα τουρκικά στρατεύματα και οι ισλαμιστές πολιτοφυλακές έδιωξαν τον κουρδικό πληθυσμό, προκύπτει η υποψία ότι η κατασκευή σπιτιών προορίζεται πραγματικά να ενισχύσει την τουρκική παρουσία σε αυτήν την περιοχή».

Τα τουρκικά στρατεύματα εισέβαλαν στη βόρεια Συρία το φθινόπωρο του 2019 για να πολεμήσουν την κουρδική πολιτοφυλακή YPG, την οποία η κυβέρνηση της Άγκυρας θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση. Η αποστολή αυτή θεωρείται ότι παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να συμμερίζεται την άποψη αυτή.

Η εκστρατεία συγκέντρωσης χρημάτων κατέστησε σαφές και πάλι, σύμφωνα με τον de Vries, ότι η Ditib στη Γερμανία ελέγχεται απευθείας από την Τουρκία, καθώς αποτελεί παρακλάδι της κρατικής θρησκευτικής Αρχής Diyanet στην Τουρκία, η οποία διορίζει και πληρώνει τους ιμάμηδες των τζαμιών στη Γερμανία. Πολιτικά ευθυγραμμίζεται και βασίζεται στην κυβέρνηση του Erdogan. Mέλη της στη Γερμανία λέγεται ότι έχουν υπηρετήσει σε υπηρεσίες πληροφοριών της Άγκυρας. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, δώδεκα ιμάμηδες του Ditib έχουν αναφέρει ονόματα ανθρώπων και ιδρυμάτων στη Diyanet, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στον τομέα της εκπαίδευσης. Ο τότε Γενικός Γραμματέας της Ditib, Bekir Alboga, έκανε λόγο για ένα δυσάρεστο περιστατικό για το οποίο η ένωση μετανιώνει.

Ditib και Diyanet συλλέγουν επίσης δωρεές για τα «ζεστά σπίτια», όπως φαίνεται από τα λογότυπα των οργανώσεων στο κάτω μέρος της αφίσας. «Δεν είναι δουλειά μιας γερμανικής ένωσης να συλλέγει χρήματα για την τουρκική εξωτερική πολιτική», δηλώνει ο Kamal Sido από την οργάνωση για την προστασία λαών που κινδυνεύουν (Gesellschaft für bedrohte Völker) στο Γκέτινγκεν. Ο Sido κατάγεται από την Αφρίν. Πρόκειται για μια κουρδική περιοχή στη βορειοδυτική Συρία που κατέλαβε η Τουρκία με τη βοήθεια ισλαμιστών Σύρων ανταρτών το 2018.

«Οι δωρεές δεν είναι πραγματική βοήθεια για αυτούς που έχουν ανάγκη», πιστεύει ο 60χρονος. «Η Diyanet έχει στόχο να διαδώσει το ριζοσπαστικό πολιτικό Ισλάμ προκειμένου να δημιουργήσει πιστούς υποστηρικτές». Τελικά, πρόκειται για εξισλαμισμό, εκτουρκισμό και προσάρτηση περιοχών.

Πράγματι, αποκομίζει κανείς την εντύπωση ότι το έργο της Diyanet και των άλλων μεγάλων ανθρωπιστικών οργανώσεων της Τουρκίας αποτελούν εργαλεία για την επεκτατική εξωτερική πολιτική του Erdogan. Τόσο στο Αφρίν και όσο στο βόρειο Χαλέπι, εκδιώχθηκαν ανεπιθύμητες εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες, όπως Κούρδοι, Χριστιανοί και Γιαζίντι. Επίσης, εγκαταστάθηκαν Σύροι Άραβες, κυρίως οικογένειες που ανήκουν σε ριζοσπαστικές ομάδες. Η Τουρκία και οι συριακές πολιτοφυλακές επιβάλλουν τη δημογραφική αλλαγή με τη βία. Τα κατεχόμενα εδάφη συστηματικά εκτουρκίζονται, με τις ανθρωπιστικές οργανώσεις να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτό.

Τουρκικές σημαίες είναι τοποθετημένες στις στέγες των νεόκτιστων νοσοκομείων, σχολείων, πανεπιστημίων και ταχυδρομείων. Η Τουρκική είναι η γλώσσα διδασκαλίας, ενώ το πρόγραμμα σπουδών και το διοικητικό προσωπικό προέρχονται από την Τουρκία. Η θρησκευτική διδασκαλία αποτελεί το επίκεντρο του σχολικού προγράμματος και στα σχολεία διδάσκεται το εξαιρετικά συντηρητικό Ισλάμ, σύμφωνα με τον ορισμό της Diyanet. Οι τάξεις χωρίζονται με βάση το φύλο. Τα κορίτσια φορούν μαντίλα. Η εκμάθηση του Κορανίου αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της εκπαίδευσης.

Στη Γερμανία, επίσης, η Ditib έχει δεχθεί επανειλημμένα κριτική. Όταν η Τουρκία ηγήθηκε των εισβολών στη βόρεια Συρία, οι οποίες παραβίαζαν το διεθνές δίκαιο, οι πιστοί είχαν τη δυνατότητα να προσευχηθούν για τη «νίκη» στα τζαμιά της Ditib. Πρόσφατα πάλι, η οργάνωση-ομπρέλα βρέθηκε στα πρωτοσέλιδα, μετά την ανακοίνωση της κυβέρνησης στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία τον Μάιο ότι θα την συμπεριλάμβανε στη θρησκευτική εκπαίδευση. Ακολούθησε κριτική από όλες τις πλευρές. Η Ditib θεωρείται «το μακρύ χέρι του Τούρκου Προέδρου Recep Tayyip Erdogan» (πρόταση που κρίθηκε αποδεκτή μετά από αγωγή σε γερμανικό δικαστήριο) και δεν θα πρέπει να της δοθεί πρόσβαση στις γερμανικές αίθουσες διδασκαλίας, σύμφωνα με το βασικό επιχείρημα των επικριτών της.

Η Ditib τάχθηκε κατά «των αισθημάτων πόλωσης» και αρνήθηκε επανειλημμένα ότι λαμβάνει εντολές από την Τουρκία. «Οι κοινότητες των τζαμιών και τα μέλη μας σίγουρα δεν λαμβάνουν τα κηρύγματα της Παρασκευής από τη Diyanet», έγραψε ο περιφερειακός σύλλογος της Ditib στο Ντίσελντορφ στο Facebook τον Μάιο και έκανε λόγο για «αβάσιμους» ισχυρισμούς.

Ο Erdogan βλέπει τους ιμάμηδες και τους υπαλλήλους της κρατικής θρησκευτικής Αρχής ως «στρατό», όπως δήλωσε το 2018 σε μια μεγάλη δεξίωση προς τιμήν τους στο προεδρικό παλάτι. Τότε, τους ευχαρίστησε πολύ για την υποστήριξη κατά την απόπειρα πραξικοπήματος δύο χρόνια νωρίτερα. Η Diyanet είχε απευθύνει έκκληση στο λαό να αντισταθεί στην απόπειρα πραξικοπήματος από τον στρατό. Σε αυτή υπάγονται 90.000 τζαμιά στην Τουρκία.

Το πόσο σημαντική είναι η θρησκευτική Αρχή για τον Erdogan είναι εμφανές από τον κρατικό προϋπολογισμό. Η χρηματοδότησή της αυξήθηκε τα τελευταία δέκα χρόνια από τα 1,3 δισ. τουρκικές λίρες σε σχεδόν 13 δισ. το οικονομικό έτος 2021. Οι δαπάνες μόνο για το προσωπικό αυξήθηκαν κατά 2,1 δισ. τουρκικές λίρες σε μόλις δύο χρόνια. Συγκριτικά, ο προϋπολογισμός του τουρκικού Υπουργείου Εσωτερικών, στο οποίο υπάγεται η αστυνομία και η χωροφυλακή, ανέρχεται στα 10,6 δισ. τουρκικές λίρες ετησίως. Ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Εξωτερικών ανέρχεται στα 5,7 δισ. τουρκικές λίρες. Εξάλλου, στο εξωτερικό, η Diyanet δεν δραστηριοποιείται μόνο στη Συρία, αλλά σε περισσότερες από 140 χώρες σε όλο τον κόσμο. Τα όρια μεταξύ στρατιωτικών και μη στρατιωτικών δραστηριοτήτων είναι θολά. Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις και ο στρατός συνεργάζονται.

«Έχω ακόμα συγγενείς στο Αφρίν», λέει ο Sido από την οργάνωση προστασίας λαών που κινδυνεύουν (Gesellschaft für bedrohte Völker). «Όποιος δεν πηγαίνει στο τζαμί για να προσευχηθεί γίνεται ύποπτος και μπορεί να μπει αμέσως σε μπελάδες». Σύμφωνα με αναφορές από διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, λαμβάνουν χώρα επανειλημμένα  αυθαίρετες συλλήψεις, λεηλασίες, απαγωγές και βιασμοί στο Αφρίν και άλλες κατεχόμενες περιοχές από πολιτοφύλακες που στρατολογεί η Τουρκία.

Αμφιλεγόμενη συνεργασία με ανθρωπιστική οργάνωση που πρόσκειται σε Ισλαμιστές

Στη Συρία, η Diyanet συνεργάζεται με την τουρκική οργάνωση πολιτικής προστασίας Afad, την Τουρκική Ερυθρά Ημισέληνο και τον Διεθνή Οργανισμό Ανθρωπιστικής Βοήθειας (IHH). Αυτό συμβαίνει στο Αφρίν και στο βόρειο Χαλέπι, αλλά και στο Idlib, όπου πηγαίνουν οι δωρεές από τη γερμανική Ditib. Συγκεκριμένα, ο IHH δεν είναι οργανισμός ουδέτερης βοήθειας.

Η σχέση του με τις ριζοσπαστικές ισλαμιστικές ομάδες είναι γνωστή και λέγεται ότι έχει στενούς δεσμούς με τη φιλανθρωπική οργάνωση του αμφιλεγόμενου Σεΐχη Yusuf Qaradawi στο Κατάρ. Υπάρχει η υποψία ότι ο IHH διένειμε όπλα σε ομάδες της Al-Qaida κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη Συρία. Λέγεται επίσης ότι είχε αναλάβει τη μεταφορά τραυματιών μαχητών του Ισλαμικού Κράτους στην Τουρκία, οι οποίοι στη συνέχεια περιθάλπονταν δωρεάν  στα νοσοκομεία.

Ο IHH έχει απαγορευτεί στη Γερμανία από το 2010. Η ανθρωπιστική οργάνωση μετέφερε γερμανικές δωρεές στη Λωρίδα της Γάζας σε κοινωνικές ενώσεις της Παλαιστινιακής Χαμάς. Το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο επιβεβαίωσε την εν λόγω απαγόρευση πριν από τρία χρόνια.

«Φυσικά ο IHH και η Diyanet συνεργάζονται», αναφέρει ένας τοπικός υπάλληλος μιας διεθνούς ΜΚΟ στο Idlib, ο οποίος προτιμά να μην κατονομαστεί. «Έχουν κοινά έργα», αναφέρει ο νεαρός άνδρας σε συνέντευξη για ένα διαδικτυακό μέσο ενημέρωσης. Όπως όλες οι άλλες, και οι τουρκικές ανθρωπιστικές οργανώσεις χρειάζονται άδεια από την πολιτοφυλακή HTS, αλλά έχουν πρόσβαση οπουδήποτε. «Παίζουν καθοριστικό ρόλο», προσθέτει.

Ωστόσο, υπάρχει μια κρίσιμη διαφορά σε σύγκριση με τις περιοχές που βρίσκονται υπό την κατοχή της Τουρκίας. Στο Idlib, η Άγκυρα δεν αναλαμβάνει κανένα από τα σχολεία και τα τζαμιά που είχε κατασκευάσει και ανακαινίσει. «Χρησιμοποιούμε την τουρκική λίρα εδώ, αλλά δεν υπάρχουν Τούρκοι δάσκαλοι και ιμάμηδες», αναφέρει ο υπάλληλος της ΜΚΟ. Η εκπαίδευση και η θρησκεία παραμένουν στα χέρια της διοίκησης της ριζοσπαστικής ισλαμικής ομάδας HTS. Υπάρχει ένα τουρκικό πανεπιστήμιο, προσθέτει. Ωστόσο, εναπόκειται στους μαθητές εάν θα μάθουν Τουρκικά ή όχι. Συνήθως το κάνουν, γιατί τους δίνεται έτσι η ευκαιρία να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην Τουρκία.

Ένας συνάδελφος του νεαρού, ο οποίος επίσης ακούει τη συζήτηση, παρεμβαίνει. «Κοιτάξτε, φυσικά, γνωρίζουμε ότι η Τουρκία δεν τα κάνει όλα αυτά δωρεάν», λέει. «Ως συνήθως, θέλουν να κερδίσουν τη συμπάθεια, να καλλωπίσουν την εικόνα τους και να προωθήσουν την ιδεολογία τους».

Αλλά οι άνθρωποι νοιάζονται πολύ για αυτό. Συνολικά, το Idlib εξαρτάται από εξωτερική βοήθεια. Χωρίς αυτήν, υφίσταται η απειλή ανθρωπιστικής καταστροφής. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, το 75% των 2,6 εκατομμυρίων ανθρώπων στο Idlib εξαρτώνται από την παροχή βοήθειας. «Πάρτε, για παράδειγμα, τα σπίτια που κατασκευάζει η Diaynet και ο IHH μέσω τοπικών εταιρειών», συνεχίζει ο συνάδελφος. «Είναι φθηνά και κακής ποιότητας. Αλλά για τους ανθρώπους μια στέγη πάνω από το κεφάλι τους είναι ένα κομμάτι πολυτέλειας, και δεν νοιάζονται ποιος τους το προσφέρει».