«Οι Ευρωπαίοι κάνουν τον Erdogan ισχυρότερο από ό, τι είναι »

Handelsblatt: «Χωρίς συνεκτική στρατηγική, αλλά με αυξανόμενη εξάρτηση - αυτό χαρακτηρίζει την ευρωπαϊκή πολιτική έναντι της Τουρκίας. Το αποτέλεσμα: Ο Erdogan ενεργεί από θέση ισχύος»

Tου Οzan Demircan (Κωνσταντινούπολη):

Αν εξετάσει κανείς τις πιο πρόσφατες διπλωματικές διεργασίες σε επίπεδο κορυφής μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα αποκομίσει την εντύπωση ότι η σχέση αλλάζει προς το καλύτερο. Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen, η οποία συνομίλησε με τον Τούρκο Πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan νωρίτερα αυτή την εβδομάδα για την πανδημία, την τελωνειακή ένωση, τη μετανάστευση και τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν, έγραψε έπειτα στο Twitter ότι ήταν μια «καλή συνομιλία».

Αυτό που δεν ανέφερε είναι ότι την ίδια ημέρα, το τουρκικό Ανώτατο Δικαστήριο έκανε δεκτή την πρόταση απαγόρευσης του δεύτερου μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο, του HDP. Προηγουμένως, είχε σημειωθεί επίθεση σε ένα γραφείο του HDP κατά την οποία έχασε τη ζωή της μια υπάλληλος. Κάποιοι κατηγόρησαν το κλίμα που έχει καλλιεργήσει η κυβέρνηση ενάντια στο κόμμα τις τελευταίες εβδομάδες. Το HDP έχει πραγματικά μεγάλη υποστήριξη από τη Δύση. Ωστόσο, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν μπόρεσε να αναφερθεί δημόσια στα γεγονότα.

Υπάρχει λόγος για τη σιωπή. Η Τουρκία έχει από καιρό σταματήσει να έχει το ρόλο του ικέτη ή της υποψήφιας για ένταξη χώρας και, έτσι, να εξαρτάται από την εύνοια των Βρυξελλών. Ο Erdogan, ο οποίος τα τελευταία χρόνια δεν άφησε καμία ευκαιρία ανεκμετάλλευτη για να δυσκολέψει την ΕΕ, ενεργεί τώρα από μια θέση ισχύος και υπαγορεύει τους κανόνες. Αυτό οφείλεται επίσης στην αδυναμία των Ευρωπαίων να βρουν μια σαφή γραμμή έναντι της Τουρκίας.

Και αν δεν υπάρξει αλλαγή, θα είναι όλο και πιο δύσκολο για την ΕΕ να ανταποκριθεί επαρκώς στις εξάρσεις του Erdogan. Για το μέλος της ΕΕ,  Ουγγαρία, η οποία παραβιάζει τις ευρωπαϊκές αρχές, υπάρχουν μηχανισμοί κυρώσεων. Με την Τουρκία - επίσημα υποψήφια για ένταξη από το 2005 - το μόνο που υπάρχει είναι ο υψωμένος δείκτης, πράγμα που έχει δημιουργήσει μια επικίνδυνη ανισορροπία στη σχέση ισχύος μεταξύ Βρυξελλών και Άγκυρας.

Οι συνέπειες είναι ήδη εμφανείς. Στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ την Πέμπτη, το κύριο ζήτημα θα είναι να ικανοποιηθεί ο Erdogan. Ενώ η κυβέρνηση στην Άγκυρα προσπαθεί να επιβάλει οικονομικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο με στρατιωτικά μέσα, αποχωρεί μονομερώς από μια ευρωπαϊκή σύμβαση για την προστασία των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ και αγνοεί δεσμευτικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι Βρυξέλλες εφηύραν τον όρο «θετική ατζέντα» για την Τουρκία. Ωστόσο, δεν υπάρχει τίποτα θετικό σε αυτή.

Αυτού του είδους η πολιτική αποτελεί αποκλειστικά έκφραση του γεγονότος ότι η ΕΕ εξαρτάται από τον Erdogan. Και εκείνος το εκμεταλλεύεται τώρα ανελέητα είτε με τη μορφή μιας περαιτέρω απόκλισης από τις δυτικές αξίες, είτε με τη μορφή μιας επιθετικής εξωτερικής πολιτικής έναντι των γειτονικών του κρατών. Γεγονός είναι ότι ο Erdogan γίνεται όλο και πιο απρόβλεπτος.

Η ΕΕ δεν έχει στρατηγική

Η «γεωπολιτική επιτροπή» στην οποία είχε αναφερθεί η von der Leyen. όταν ανέλαβε τα καθήκοντά της, συνιστά ευσεβή πόθο στην περίπτωση της Τουρκίας. Η αιτία είναι η έλλειψη ομοιόμορφης γραμμής εκ μέρους των κρατών της ΕΕ. Ενώ η Γαλλία βοηθούσε την Ελλάδα με μαχητικά αεροσκάφη στη διαμάχη για τα θαλάσσια σύνορα στην ανατολική Μεσόγειο, η γερμανική κυβέρνηση εξέφραζε προτροπές για διάλογο. Η ΕΕ, από την άλλη πλευρά, απείλησε αμέσως κυρώσεις, οι οποίες δεν ήρθαν ποτέ.

Στη Λιβύη, η οποία έχει κοινά θαλάσσια σύνορα με τα μέλη της ΕΕ, Μάλτα και Ελλάδα, η Τουρκία παρενέβη στον εμφύλιο πόλεμο ώστε να υπάρξει στροφή της κυβέρνησης στην Τρίπολη που υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ. Η Τουρκία είναι πλέον ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της χώρας και κάθεται στο τραπέζι για την ειρηνευτική διάσκεψη που διοργανώνει η γερμανική κυβέρνηση.

Επιπρόσθετα, η Άγκυρα καθορίζει τους κανόνες με το Σύμφωνο για τους πρόσφυγες. Ο έλεγχος ενός αυξανόμενου μέρους των κονδυλίων βρίσκεται άμεσα στα χέρια της Τουρκίας εδώ και πολύ καιρό, αν και αρχικά η ΕΕ είχε τονίσει το αντίθετο. Εκτιμάται ότι οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ θα συμφωνήσουν σε παράταση της συμφωνίας κατά τη Σύνοδο Κορυφής - ανεξάρτητα από το κόστος.

Η Τουρκία απειλεί να απομακρυνθεί περισσότερο

Ένας λόγος για τον οποίο δεν υπάρχει συνεκτική πολιτική έναντι της Τουρκίας έγκειται στην αρχιτεκτονική της ΕΕ. ​​Οι παγκόσμιες προκλήσεις γίνονται πιο περίπλοκες, αλλά ο μηχανισμός στις Βρυξέλλες δεν είναι προετοιμασμένος για αυτές, ενώ παράλληλα συνεχίζει να λαμβάνει ομόφωνα σημαντικές αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής. Ένα μικρό κράτος- μέλος, όπως η Κύπρος είναι σε θέση να εμποδίσει την προσέγγιση με την Τουρκία, όπως επίσης και η Ουγγαρία μπορεί να εμποδίσει την καταδίκη των δημοκρατικών ελλειμμάτων στην Τουρκία.

Εξάλλου, πολλές εξελίξεις στην Τουρκία δεν λαμβάνονται υπόψη στις Βρυξέλλες. Η χώρα κάνει πωλήσεις όλο και περισσότερων όπλων σε άμεσους ευρωπαίους γείτονες και μάλιστα μέλη της ΕΕ. Αντί να υπάρξει αντίδραση για αυτό, αναζητείται λύση για προηγούμενα προβλήματα.

Η λεγόμενη «κρίση του καναπέ» τον Απρίλιο έδειξε συμβολικά το πού βρίσκονται οι σχέσεις Τουρκίας-Ευρώπης. Όταν η von der Leyen και ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Michel επισκέφτηκαν την Άγκυρα, δεν δόθηκε καρέκλα στην von der Leyen για την ομαδική φωτογραφία, αλλά έπρεπε να καθίσει σε απομακρυσμένο καναπέ.

Ωστόσο, δεν ήταν λάθος του Τούρκου Προέδρου, αλλά του Ευρωπαίου επικεφαλής του πρωτοκόλλου, ο οποίος είχε απλώς ξεχάσει να προβλέψει θέση για την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Συνεπώς, η έναρξη διαλόγου με την Τουρκία υπερέβη τις δυνάμεις της ΕΕ.

Από τη συνεργασία στην εταιρική σχέση

Η πορεία προς μια ειλικρινή και συνεκτική πολιτική έναντι της Τουρκίας δεν είναι εύκολη, αλλά είναι εφικτή. Ίσως, η αρχή της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρότυπο. Αρχικά, το επίκεντρο ήταν η συνεργασία σε μη πολιτικούς τομείς, και ειδικότερα στην οικονομία. Από την «Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα» προέκυψε τελικά η «Ευρωπαϊκή Ένωση». Οι πρώην εχθροί έγιναν πρώτα εμπορικοί εταίροι και τελικά μια συνομοσπονδία κρατών.

Στην περίπτωση της Τουρκίας, αυτό θα σήμαινε καταρχάς την εμβάθυνση της τελωνειακής ένωσης, όπως έχει προγραμματιστεί. Η στενότερη οικονομική συνεργασία δημιουργεί τη βάση για εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη, με τη σειρά της, είναι η βάση μιας πραγματικής εταιρικής σχέσης, η οποία είναι προς βαθύτερο συμφέρον και των δύο πλευρών.