DIE WELT: Τι σημαίνει για την Γερμανία η κατάσταση στο Αφγανιστάν

«Το Αφγανιστάν έπεσε στα χέρια των Ταλιμπάν, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τις εστίες τους. Αλλά η Ευρώπη και τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία, δεν είναι προετοιμασμένες. Υπάρχει κίνδυνος απώλειας του ελέγχου;»

Το ρεπορτάζ της πολιτικής συντάκτριας Carolina Drüten αναφέρει, μεταξύ άλλων:

Ακόμα κι αν οι συνθήκες στο Αφγανιστάν είναι διαφορετικές αυτή τη φορά, τα γεγονότα φέρνουν αναμνήσεις από τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, ως αποτέλεσμα του οποίου εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν την χώρα τους και πολλοί από αυτούς έφτασαν στην Ευρώπη. Πολιτικοί του CDU, όπως ο ΓΓ του κόμματος Paul Ziemiak ή ο υποψήφιος Καγκελάριος Armin Laschet, προειδοποιούν πλέον ότι το 2015 δεν πρέπει να επαναληφθεί. Η Αντιπρόεδρος των Πρασίνων Ricarda Lang, αντίθετα, ασκεί κριτική και υποστηρίζει πως όσοι προωθούν αυτήν την προσέγγιση της κατάστασης ως λύση δεν ενδιαφέρονται για τον απίστευτο ανθρώπινο πόνο που θα προκληθεί.

Είναι η παλιά αντιδικία: Πρέπει να δοθεί βοήθεια στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη χωρίς να διακινδυνευτεί το ενδεχόμενο πολιτικής κρίσης και ενίσχυσης των δεξιών λαϊκιστών και χωρίς να προκληθεί κλιμάκωση στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Η καταστροφή στο Αφγανιστάν απαιτεί γρήγορες λύσεις τώρα. Απειλείται η Ευρώπη για μία ακόμα φορά με απώλεια του ελέγχου;

Σύμφωνα με την UNHCR, περισσότεροι από 500.000 Αφγανοί έχουν από τις αρχές του έτους εκτοπιστεί εντός της χώρας. Περίπου 120.000 μετακινήθηκαν από αγροτικές περιοχές στην περιοχή της Καμπούλ. Η πρωτεύουσα θεωρούνταν σχετικά ασφαλής για μεγάλο χρονικό διάστημα -μέχρι το περασμένο Σαββατοκύριακο που έπεσε στα χέρια των Ταλιμπάν. Πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν το ταξίδι τους προς τις γειτονικές χώρες.

Το 90% αυτών των Αφγανών προσφύγων που εγκατέλειψαν τη χώρα τους πριν από την τρέχουσα κρίση ζουν ήδη στο Πακιστάν και το Ιράν -και ο αριθμός τους αυξάνεται κάθε μέρα. Σύμφωνα με τις ιρανικές Αρχές, περίπου 5.000 Αφγανοί πέρναγαν κατά το πρόσφατο διάστημα καθημερινά τα σύνορα της χώρας, σχεδόν τρεις φορές περισσότεροι από το συνηθισμένο. Σχεδόν 800.000 Αφγανοί πρόσφυγες ζουν ήδη στην χώρα, περίπου 1,5 εκ. στο Πακιστάν.

Και η Τουρκία ανακοινώνει αυξανόμενους αριθμούς. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών, 2.706 Αφγανοί εισήλθαν στη χώρα παράνομα μέχρι τα μέσα Αυγούστου φέτος και ο αριθμός τους αυξάνεται. Στην ΕΕ, από την άλλη πλευρά, οι πρόσφατες επιπτώσεις της σύγκρουσης στο Hindukusch δεν γίνονται ακόμη αισθητές. Το πρώτο εξάμηνο του έτους, μόνο 596 Αφγανοί διέπλευσαν τη Μεσόγειο από την Τουρκία στην Ελλάδα.

Η κρίση στο Αφγανιστάν συμβαίνει σε περίοδο που το ζήτημα των μεταναστών και των προσφύγων έχει κουράσει, δηλώνει η Αγγελική Δημητριάδη, Διευθύντρια του Προγράμματος Μετανάστευσης του ΕΛΙΑΜΕΠ. «Δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος να είμαστε αισιόδοξοι».

Αυτό φαίνεται στις χώρες της πρώτης υποδοχής. Το Πακιστάν, για παράδειγμα, δεν θέλει να δεχτεί νέους πρόσφυγες από το Αφγανιστάν και έχει τοποθετήσει στα σύνορα των 2.600 χιλιομέτρων φράχτη από συρματόπλεγμα. Όσοι παρ’ όλα αυτά πηγαίνουν εκεί, θα φιλοξενούνται σε καταυλισμούς κοντά στα σύνορα.

Και στο Ιράν δεν υπάρχει ιδιαίτερη διάθεση να επιτραπεί η είσοδος επιπλέον προσφύγων. Οι αμερικανικές κυρώσεις σε συνδυασμό με την πανδημία του κορωνοϊού έχουν πλήξει σοβαρά την χώρα. Την Κυριακή, ωστόσο, η Τεχεράνη ανακοίνωσε ότι θα δημιουργηθούν νέοι καταυλισμοί σε τρεις επαρχίες που συνορεύουν με το Αφγανιστάν -αλλά μόλις βελτιωθεί η κατάσταση, οι άνθρωποι θα πρέπει να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.

Πολλοί Αφγανοί συνεχίζουν το ταξίδι τους προς στην Τουρκία. Και εκεί η ατμόσφαιρα είναι εχθρική, μόλις την περασμένη εβδομάδα σημειώθηκαν ταραχές εναντίον προσφύγων στην Άγκυρα. Η τουρκική κυβέρνηση έχει ήδη προειδοποιήσει τις Βρυξέλλες: «Η Τουρκία δεν θα γίνει ούτε συνοριοφύλακας ούτε προσφυγικός καταυλισμός της ΕΕ». Η κατασκευή του τείχους στα σύνορα με το Ιράν, το οποίο αποσκοπεί στο να κρατήσει μακριά τους μετανάστες, έχει σχεδόν ολοκληρωθεί.

Οι ειδικοί ζητούν να δοθεί τώρα ταχεία και επαρκής υποστήριξη στις χώρες πρώτης υποδοχής, ούτως ώστε οι Αφγανοί πρόσφυγες να μπορούν να περιθάλπονται εκεί. Εάν αυτό δεν συμβεί, εκφράζονται φόνοι ότι η μεταναστευτική πίεση ενδεχομένως να αυξηθεί -και οι άνθρωποι πιθανόν να επιδιώξουν συνέχιση του ταξιδιού τους προς στην Ευρώπη.

Το μεγάλο ερώτημα είναι το αν θα διατηρηθεί η Προσφυγική Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας. Η συμφωνία είναι εύθραυστη. Οι δύο πλευρές αλληλοκατηγορούνται ότι δεν τηρούν τα συμφωνηθέντα. Μάλιστα, τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan δήλωσε ότι τα σύνορα προς την ΕΕ είναι ανοιχτά. Υπάρχει μεγάλη ανησυχία ότι αυτό θα συμβεί ξανά, εάν η μεταναστευτική πίεση αυξηθεί. Η Συμφωνία ούτως ή άλλως δεν είχε σχεδιαστεί για τους Αφγανούς, οι οποίοι συχνά δεν διαθέτουν καν καθεστώς προστασίας στην Τουρκία.

Εν τω μεταξύ, στην Ελλάδα επικρατεί νευρικότητα. Ο Υπουργός Μετανάστευσης Νότης Μηταράκης τονίζει εδώ και μέρες ότι η ΕΕ δεν είναι προετοιμασμένη για μια νέα μεταναστευτική κρίση. Τοπικά ΜΜΕ ανέφεραν ότι η Ελλάδα έχει ήδη λάβει τα πρώτα μέτρα ενόψει πιθανής εισροής Αφγανών μεταναστών.

Υψηλόβαθμα στελέχη του Στρατού φέρονται να έλεγξαν την πρόοδο της κατασκευής του τείχους στα σύνορα με την Τουρκία στον ποταμό Έβρο. Η Frontex δοκιμάζει επίσης τη χρήση ειδικής τεχνολογίας για την επιτήρηση της Ανατολικής Μεσογείου, με στόχο τον έγκαιρο εντοπισμό σκαφών μεταναστών.

Στο μεταξύ, η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση ξεκίνησε εκστρατεία εκκένωσης -τόσο για Γερμανούς πολίτες όσο και για τους Αφγανούς που διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο. Η Καγκελάριος Angela Merkel δήλωσε σε συνάντηση οργάνων του κόμματος ότι έως και 10.000 άτομα, συμπεριλαμβανομένων και συγγενών τους, θα πρέπει να μεταφερθούν στην Γερμανία.

Επιπλέον, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα σχέδια για την υποδοχή προσφύγων. Η υποψήφια Καγκελάριος των Πρασίνων, Annalena Baerbock, ζήτησε κατά το περασμένο Σαββατοκύριακο την υποδοχή Αφγανών προσφύγων από την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, χωρίς όμως να αναφερθεί σε συγκεκριμένους αριθμούς. Αλλά και ο υποψήφιος Καγκελάριος του SPD, Olaf Scholz, δεν θέλει να δεσμευτεί ως προς συγκεκριμένους αριθμούς. Και ο Armin Laschet προειδοποιεί να μην σταλεί το μήνυμα «ότι η Γερμανία είναι σε θέση να υποδεχτεί όλους όσοι έχουν τώρα ανάγκη».

Η Δημητριάδη αποδίδει την απροθυμία στην Ευρώπη και στο γεγονός ότι επίκεινται εκλογές στην Γερμανία και την Γαλλία και δεν υπάρχει η πρόθεση να δυσαρεστήσουν τους ψηφοφόρους. Η αυστριακή κυβέρνηση κάνει μάλιστα και ένα βήμα παραπέρα, ζητώντας «κέντρα απέλασης» στις χώρες γύρω από το Αφγανιστάν, ούτως ώστε οι απορριφθέντες αιτούντες άσυλο να συνεχίσουν να επιστρέφονται εκεί.

Εκτός από την υποστήριξη των χωρών της πρώτης υποδοχής, οι ειδικοί ζητούν τη μετεγκατάσταση μεγάλης κλίμακας των Αφγανών αιτούντων άσυλο από την περιοχή σε χώρες της ΕΕ, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, ούτως ώστε οι άνθρωποι να μην ξεκινήσουν το επικίνδυνο ταξίδι με προορισμό την Ευρώπη. Ο Καναδάς έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα πάρει 20.000 ιδιαίτερα ευάλωτους Αφγανούς στο πλαίσιο προγράμματος επανεγκατάστασης -ακτιβίστριες, δημοσιογράφους και ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Στην ΕΕ, όμως, δεν υπάρχει ούτε στρατηγική αντιμετώπισης της κρίσης ούτε λύση στο υποκείμενο πρόβλημα του Μεταναστευτικού, την κατανομή των νεοαφιχθέντων. «Όταν δεν υπάρχει κρίση, τα κράτη της ΕΕ είναι διαβόητα για το πόσο αργά λαμβάνουν αποφάσεις», λέει η Δημητριάδη. Τώρα το ζήτημα είναι η κρίση στο Αφγανιστάν, «την επόμενη φορά θα είναι οι πρόσφυγες λόγω της Κλιματικής Αλλαγής».

Πάντως, η Δημητριάδη δεν πιστεύει ότι θα υπάρξει επανάληψη του 2015. «Αυτή η σύγκριση είναι προβληματική», λέει. Σε αντίθεση με τους Σύρους, πολλοί Αφγανοί δεν διαθέτουν ταξιδιωτικά έγγραφα, γεγονός που καθιστά το ταξίδι τους προς την Ευρώπη πολύ πιο δύσκολο. Κατά την διάρκεια της τελευταίας μεταναστευτικής κρίσης, πολλά σύνορα ήταν ανοιχτά. Το Αφγανιστάν, αντίθετα, περιβάλλεται από «χώρες που είναι πολύ λιγότερο πρόθυμες να αφήσουν Αφγανούς να εισέλθουν στην επικράτειά τους».