«Ρωσία, Κύπρος και πολλά χρήματα»

Süddeutsche Zeitung  Lea Busch, Annette Kammerer και Nils Wischmeyer 

«Σε σχέση με τις κυρώσεις σε βάρος ολιγαρχών, πολλοί μιλούν για τα σκάφη τους. Αλλά υπάρχουν πιθανώς πολύ περισσότερα χρήματα σε δομές εταιρειών που εδρεύουν στην Κύπρο. Εταιρικά μερίδια άλλαξαν χέρια την περίοδο που ξέσπασε ο πόλεμος. Σύμπτωση;»

Στο λιμάνι της Λεμεσού είναι παρατεταγμένα δεκάδες γιοτ. Κάποια από αυτά ανήκουν σε Ρώσους. Η μαρίνα είναι από καιρό σύμβολο του ρωσικού πλούτου. Δελεασμένοι από τους χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές και τη δυνατότητα για διαβατήριο της ΕΕ, οι πλούσιοι Ρώσοι έχουν από καιρό επιλέξει την Κύπρο τόσο ως τουριστικό προορισμό όσο και ως τόπο διαμονής. Η Λεμεσός αναφέρεται ορισμένες φορές ως «Μικρή Μόσχα», στην πόλη λειτουργούν ρωσικά σούπερ μάρκετ και παρέχονται κάθε είδους εξειδικευμένες και πολυτελείς υπηρεσίες.

Το νησί πιστεύεται επίσης ότι είναι καταφύγιο για ανθρώπους με μεγάλες περιουσίες. Γιατί από τότε που ο Wladimir Putin κατέστησε παράδειγμα προς αποφυγή τον ολιγάρχη Michail Chodorkovsky, ο οποίος με τη σειρά του έχασε μεγάλα κομμάτια της περιουσίας του, οι ολιγάρχες της Ρωσίας έγιναν επιφυλακτικοί. Ο Christoph Trautvetter από το «Tax Justice Network» υποπτεύεται ότι πολλοί έχουν μεταφέρει μέρος των χρημάτων τους στο εξωτερικό και το έχουν κρύψει σε υπεράκτιες δομές.

Ακριβώς αυτές οι δομές γίνονται τώρα ακόμη πιο σημαντικές μετά από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, όπως αφήνει να διαφανεί έρευνα της εκπομπής «Panorama» του δημόσιου τ/σ ARD και της Süddeutsche Zeitung. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, ορισμένοι Ρώσοι κατά τα φαινόμενα πώλησαν κρυφά ή αγόρασαν μετοχικά μερίδια σε κυπριακές εταιρείες κατά την περίοδο έναρξης του πολέμου, πιθανώς για να αποφύγουν τις κυρώσεις. Αρχικά, οι Ρώσοι χρησιμοποιούσαν διάφορες εταιρικές μορφές για να κρύψουν τα χρήματά τους από τις ρωσικές Αρχές, υποστηρίζει ο Trautvetter. «Τώρα χρησιμοποιούν αυτές τις δομές για να παρακάμψουν τις κυρώσεις». Γι’ αυτό και προειδοποιεί ότι οι κυρώσεις ουσιαστικά δεν θα έχουν αποτέλεσμα.

Η RCB Bank Ltd αποτελεί παράδειγμα του πόσο γρήγορα μπορεί να πραγματοποιηθεί μια τέτοια αλλαγή ιδιοκτησίας. Το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα άλλαξε χέρια την ίδια μέρα που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Μέχρι τότε, περίπου το 46% άνηκε στη ρωσική κρατική τράπεζα VTB. Μέχρι το 2013 ονομαζόταν Russian Commercial Bank και για κάποιο διάστημα η RCB ήταν εξ ολοκλήρου θυγατρική της VTB. Μέχρι σήμερα το χρηματοπιστωτικό ινστιτούτο διευθύνεται από Ρώσους. Αλλά μια ανακοίνωσή του αναφέρει ξεκάθαρα ότι η τράπεζα είναι πλέον 100% κυπριακή.

Όταν η ΕΕ επέβαλε αυστηρές οικονομικές κυρώσεις μια εβδομάδα αργότερα, η VTB συμπεριλαμβανόταν στο σχετικό κατάλογο. Η ΕΕ την απέκλεισε από το Swift, με αποτέλεσμα η VTB να αποκοπεί από τις διεθνείς συναλλαγές πληρωμών. Και η RCB Bank Ltd. ενδεχομένως θα ζημιωνόταν από αυτές τις κυρώσεις αν δεν είχε πωληθεί, πιστεύει ο Jacob Kirkegaard, Senior Fellow του Marshall Fund. Διότι ακόμα κι αν μια οντότητα που υπόκειται σε κυρώσεις κατέχει λιγότερο από το 50%, είναι σε θέση θεωρητικά να επηρεάσει τις στρατηγικές αποφάσεις της τράπεζας, δηλαδή να έχει de facto τον έλεγχο, εξηγεί ο Kirkegaard.

Ο νέος βασικός μέτοχος της RCB Bank Ltd. είναι μια κυπριακή εταιρεία με την επωνυμία Crendaro Investments Limited, η οποία ανήκει στον Ρώσο Kirill Zimarin. Ο Zimarin ξεκίνησε την καριέρα του στον ρωσικό Όμιλο VTB, είναι Διευθύνων Σύμβουλος της κυπριακής πλέον τράπεζας και διαθέτει και κυπριακό διαβατήριο. Στην σχετική λίστα αναγράφεται ως «ΠΕΠ», που σημαίνει «Πολιτικώς Εκτεθειμένο Πρόσωπο». Απαντώντας σε σχετικό ερώτημα, η τράπεζα είπε ότι αυτό δεν ισχύει. Ο Zimarin δεν περιλαμβάνεται πλέον στη λίστα των ΠΕΠ.

Η ΕΚΤ θα πρέπει ακόμη να δώσει την έγκρισή της για την αλλαγή ιδιοκτησίας. Όταν ρωτήθηκε σχετικά, η τράπεζα αρνήθηκε κατηγορηματικά οποιαδήποτε σχέση με τις κυρώσεις. Το μερίδιο της VTB είναι από το 2014 και μετά λιγότερο από 50%, η VTB δεν ασχολείται με τη διαχείριση και είναι ούτως ή άλλως απλώς ένας παθητικός επενδυτής, ενώ οι Διευθυντές στο Διοικητικό Συμβούλιο είναι ανεξάρτητοι. Από τον Φεβρουάριο του 2022, όλες οι οικονομικές σχέσεις με τη VTB έχουν διακοπεί. Λόγω του πολέμου, ο τερματισμός όλων των από κοινού έργων με τις ρωσικές επιχειρήσεις ήταν μια «τυπική διαδικασία», δήλωσε εκπρόσωπος της τράπεζας κατόπιν σχετικού ερωτήματος.

Και αυτή δεν είναι η μόνη συμφωνία που πραγματοποιήθηκε τις τελευταίες ημέρες. Ο ολιγάρχης και φανατικός και των αγώνων ταχύτητας Dmitry Mazepin έχει επίσης μεταβιβάσει μερίδια μέσω κυπριακής εταιρείας. Ο Ρώσος έγινε δισεκατομμυριούχος χάρη στα ορυκτά λιπάσματα και πλέον βρίσκεται στη λίστα κυρώσεων της ΕΕ, μαζί με τον γιο του Nikita Mazepin. Ο Mazepin έδωσε στο γιο του τη δυνατότητα να γίνει οδηγός της Formula 1 και ήταν μέχρι πρόσφατα χορηγός μιας αγωνιστικής ομάδας.

Εν τω μεταξύ, η ΕΕ συγκαταλέγει τον Mazepin στον στενό κύκλο του Wladimir Putin. Την ημέρα που ο Ρώσος Πρόεδρος έδωσε την εντολή να εισβάλουν τα ρωσικά στρατεύματα στην Ουκρανία, ο Mazepin φέρεται να ήταν ένας από τους 37 επιχειρηματίες που συμμετείχαν σε συνάντηση με τον επικεφαλής του Κρεμλίνου. Ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας, όπως ο Mazepin, θα πρέπει να γνώριζε ότι η Δύση ενδεχομένως θα του επιβάλει κυρώσεις.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι σύμφωνα με πληροφορίες από το μητρώο εταιρειών της Κύπρου, ο Dmitry Mazepin κατέχει την εταιρεία Bergton Management Limited από κοινού με διαχειριστή. Μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου, μιάμιση εβδομάδα πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, κατείχε περίπου το 75% της βρετανικής αγωνιστικής ομάδας Hitech Grand Prix, η οποία καταγράφει τζίρο γύρω στα 20 εκ. Ευρώ, όπως προκύπτει από στοιχεία προερχόμενα από το βρετανικό μητρώο εταιρειών. Την ίδια μέρα, η κυπριακή εταιρεία πούλησε όλες τις μετοχές στο σημερινό επικεφαλής της βρετανικής ομάδας, ο οποίος ήταν παλαιότερα οδηγός αγώνων. Το κατά πόσον ο νέος ιδιοκτήτης πλήρωσε τίμημα για τις μετοχές, πόσο υψηλό ήταν ή ποια είναι η σχέση των δύο επιχειρηματιών, κανείς από τους δύο δεν το απάντησε, παρά τα επανειλημμένα ερωτήματα που έθεσαν η εκπομπή «Panorama» και η SZ.

Γενικά φαίνεται πως η οικογένεια Mazepin θα συμμετέχει σε λιγότερους αγώνες, τουλάχιστον προς το παρόν. Η ομάδα της Formula 1 απέκλεισε τον Nikita Mazepin και αυτός ανακοίνωσε μέσω Instagram προτίθεται να δημιουργήσει ένα ίδρυμα για αθλητές σαν αυτόν που θα λαμβάνουν οικονομική και ψυχολογική υποστήριξη