«Η κυβέρνηση στην Αθήνα καταδικάζει την επίθεση του Putin στην Ουκρανία, αλλά οι Έλληνες πολίτες παραμένουν διχασμένοι στη στάση τους έναντι της Μόσχας. Οι Αριστεροί υποκινούνται από τη νοσταλγία της Σοβιετικής Ένωσης, οι Συντηρητικοί από την κοινή θρησκευτική πίστη»
Η Μαρία δεν μπορεί ακόμα να πιστέψει ότι ο Ρώσος Πρόεδρος Wladimir Putin εισέβαλε στην Ουκρανία. Η 29χρονη Μοσχοβίτισσα, η οποία δεν θέλει να δημοσιοποιήσει το πραγματικό της όνομα, ζει εδώ και τρία χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Ο φοιτήτρια της Νομικής είναι παντρεμένη με Έλληνα και επίσημα εγγεγραμμένη στην Ελλάδα -όπως και περίπου 15.000 άλλοι Ρώσοι.
Οι δεσμοί μεταξύ των δύο κατά πλειοψηφία ορθόδοξων χωρών είναι παραδοσιακά στενοί. Η Μαρία είχε μάθει ελληνικά στο πανεπιστήμιο που φοιτούσε στη Ρωσία, παρ’ όλο που τότε δεν σχεδίαζε να μεταναστεύσει στην Ελλάδα. Η ίδια δεν είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενη, αλλά ως Ορθόδοξη Χριστιανή αισθάνεται λιγότερο ξένη στην Ελλάδα απ’ ό,τι σε άλλα μέρη στην Ευρώπη: «Η θρησκεία μας συνδέει, και πολιτιστικά», είπε η Μαρία στη DW. «Έχω ταξιδέψει πολύ και γι’ αυτό γνωρίζω ότι αν θέλει κανείς να ζήσει στο εξωτερικό, θα πρέπει να προσαρμοστεί. Αλλά δεν χρειάστηκε να αλλάξω σχεδόν τίποτα στην Ελλάδα».
Από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, στις 24 Φεβρουαρίου 2022, η οικονομική κατάσταση στη Ρωσία έχει επιδεινωθεί, λέει η Μαρία: «Τα καταστήματα κλείνουν στη Μόσχα. Δεν υπάρχουν αρκετά φάρμακα και τώρα εντοπίζονται ελλείψεις και αλλού». Πολλοί από τους συγγενείς και τους φίλους της έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, ο πατέρας της πέρασε τα σύνορα με τη Φινλανδία και η μητέρα της ταξίδεψε στη Λιθουανία μέσω Λευκορωσίας.
Για τη Μαρία είναι ξεκάθαρο: Προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία, ο Putin είναι διατεθειμένος να κάνει τα πάντα. Αυτός είναι ένας από τους λόγους, για τους οποίους θεωρεί πως δεν υπάρχει πλέον καμία προοπτική για την ίδια στην πατρίδα της. Το προπαγανδιστικό σύστημα των ΜΜΕ και τα ολοένα και πιο σκληρά κυβερνητικά μέτρα εναντίον όσων σκέφτονται διαφορετικά κατέστρεψαν και τις τελευταίες της ελπίδες για βελτίωση. Η ίδια δεν μπορεί να διανοηθεί γιατί πολλοί άνθρωποι στην Ελλάδα δυσκολεύονται να επικρίνουν τη Μόσχα για τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας: «Πρόσφατα ένας Έλληνας μου είπε ότι όλα είναι καλά στη Ρωσία. Διαφώνησα και του εξήγησα πώς έχει πραγματικά η κατάσταση. Αλλά δεν ήθελε να το πιστέψει».
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ακολουθεί την πολιτική της ΕΕ και στηρίζει το Κίεβο στη μάχη του κατά της Μόσχας. Η Ελλάδα έχει ήδη προμηθεύσει όπλα στην Ουκρανία. Ωστόσο, τρέχουσες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περισσότεροι από τους μισούς πολίτες δεν υποστηρίζουν την πολιτική της κυβέρνησής τους. Την ώρα που οι πρόσφυγες από την Ουκρανία γίνονται δεκτοί με ανοιχτές αγκάλες στην Ελλάδα, πολλοί Έλληνες απορρίπτουν τα μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Σύμφωνα με δημοσκόπηση, περισσότερο από το 60% των ερωτηθέντων τάχθηκαν ρητά κατά των παραδόσεων όπλων και θεωρούν πως ευθύνη για τον πόλεμο έχει τόσο η Μόσχα, όσο και το Κίεβο.
Ένας λόγος για την αμφιθυμία είναι το ότι οι Συντηρητικοί στην Ελλάδας βλέπουν παραδοσιακά στη Ρωσία μία σύμμαχη χώρα. Το 2019, πέντε χρόνια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, ο τότε αρχηγός της αντιπολίτευσης Μητσοτάκης ταξίδεψε στη Μόσχα. Εκεί μίλησε για «σχέση εμπιστοσύνης» μεταξύ του κόμματός του, της Νέας Δημοκρατίας, και του κόμματος Ενωμένη Ρωσία του Putin -και διαβεβαίωνε ότι για τη Ρωσία η Ελλάδα θα είναι πάντοτε ένας «αξιόπιστος συνομιλητής».
Σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Αθανάσιο Γραμμένο, η συμπάθεια πολλών Ελλήνων προς τη Ρωσία βασίζεται πρωτίστως στην κοινή ορθόδοξη πίστη: «Επί αιώνες, η Ρωσία εμφανιζόταν ως η προστάτιδα δύναμη των Ορθοδόξων Χριστιανών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία». Η Μόσχα ποτέ δεν βοήθησε ενεργά -αλλά ο μύθος του μεγάλου σωτήρα στην Ανατολή έχει βαθιές ρίζες στην ελληνική κουλτούρα: «Πολλοί Δεξιοί, συμπεριλαμβανομένων μελών του κυβερνώντος κόμματος, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η Ρωσία θα απελευθερώσει τελικά την Κωνσταντινούπολη και θα την δώσει πίσω στην Ελλάδα και ονειρεύονται μια νέα Βυζαντινή Αυτοκρατορία».
Αλλά και σε άλλες βαλκανικές χώρες μπορεί κανείς να παρατηρήσει πώς η Ρωσία προσπαθεί να αποκτήσει επιρροή μέσω της ορθόδοξης πίστης. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία, όπου η στάση των πολιτών έναντι της ΕΕ εμφανίζεται διχασμένη. «Εκεί η Ρωσία διαδίδει την παλιά ιδέα της ορθόδοξης συνομοσπονδίας».
Αυτό είναι πιο δύσκολο να συμβεί στην Ελλάδα. Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνώρισε την αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας το 2019 -και έτσι ενήργησε σαφώς ενάντια στη βούληση της ηγεσίας της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αλλά το κήρυγμα κατά τη Λειτουργία της Κυριακής είναι διαφορετικό: «Η Εκκλησία στην Ελλάδα αποτελεί αντανάκλαση της κοινωνίας. Υπάρχουν επίσης πολλοί ιερείς που υιοθετούν θεωρίες συνωμοσίας. Και έχουν επιρροή σε πολλούς πιστούς», υποστηρίζει ο Γραμμένος.
Ο Σταύρος Τζίμας γνωρίζει καλά τις συμπάθειες των συμπατριωτών του. Ο δημοσιογράφος θεωρείται ειδικός στα Βαλκάνια, τη Ρωσία και την Ορθόδοξη Εκκλησία. Σε σχέση με τη Μόσχα, η ελληνική Αριστερά εξακολουθεί να φλερτάρει με τη σοβιετική νοσταλγία και οι Συντηρητικοί με την ορθόδοξη πίστη, επισημαίνει. Αυτά τα ρομαντικά συναισθήματα, ωστόσο, εξηγούν μόνο εν μέρει γιατί οι Έλληνες πολίτες είναι τόσο απρόθυμοι να καταδικάσουν τον πόλεμο της Μόσχας στην Ουκρανία.
«Έχω την αίσθηση ότι οι περισσότεροι Έλληνες φοβούνται ότι η υποστήριξη των κυρώσεων κατά της Ρωσίας θα βλάψει τη χώρα μας», είπε ο Τζίμας στη DW. Και στην Ελλάδα οι τιμές ορισμένων προϊόντων καθώς και του ρεύματος και του φυσικού αερίου έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. «Υπάρχει ο φόβος ότι τα μέτρα που θα ληφθούν κατά της Μόσχας θα επηρεάσουν και τα οικονομικά της οικογένειας».
Από πολιτικής άποψης, όμως, οι σχέσεις της Ελλάδας με τη Ρωσία βρίσκονται σε καθοδική πορεία εδώ και πολύ καιρό. Οι πολιτικές διαφωνίες διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο, για παράδειγμα η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 ή η Συμφωνία των Πρεσπών, με την οποία η Ελλάδα και η Βόρεια Μακεδονία έλυσαν τη μακροχρόνια διαφορά τους για το όνομα της γειτονικής χώρας το 2018. Εκείνη την εποχή ξέσπασε σκάνδαλο, όταν η Αθήνα απέλασε Ρώσους πράκτορες που επεχείρησαν να ενισχύσουν τα αισθήματα κατά της Συμφωνίας.
Η Μαρία δεν μπορεί ακόμα να πιστέψει ότι ο Ρώσος Πρόεδρος Wladimir Putin εισέβαλε στην Ουκρανία. Η 29χρονη Μοσχοβίτισσα, η οποία δεν θέλει να δημοσιοποιήσει το πραγματικό της όνομα, ζει εδώ και τρία χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Ο φοιτήτρια της Νομικής είναι παντρεμένη με Έλληνα και επίσημα εγγεγραμμένη στην Ελλάδα -όπως και περίπου 15.000 άλλοι Ρώσοι.
Οι δεσμοί μεταξύ των δύο κατά πλειοψηφία ορθόδοξων χωρών είναι παραδοσιακά στενοί. Η Μαρία είχε μάθει ελληνικά στο πανεπιστήμιο που φοιτούσε στη Ρωσία, παρ’ όλο που τότε δεν σχεδίαζε να μεταναστεύσει στην Ελλάδα. Η ίδια δεν είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενη, αλλά ως Ορθόδοξη Χριστιανή αισθάνεται λιγότερο ξένη στην Ελλάδα απ’ ό,τι σε άλλα μέρη στην Ευρώπη: «Η θρησκεία μας συνδέει, και πολιτιστικά», είπε η Μαρία στη DW. «Έχω ταξιδέψει πολύ και γι’ αυτό γνωρίζω ότι αν θέλει κανείς να ζήσει στο εξωτερικό, θα πρέπει να προσαρμοστεί. Αλλά δεν χρειάστηκε να αλλάξω σχεδόν τίποτα στην Ελλάδα».
Από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, στις 24 Φεβρουαρίου 2022, η οικονομική κατάσταση στη Ρωσία έχει επιδεινωθεί, λέει η Μαρία: «Τα καταστήματα κλείνουν στη Μόσχα. Δεν υπάρχουν αρκετά φάρμακα και τώρα εντοπίζονται ελλείψεις και αλλού». Πολλοί από τους συγγενείς και τους φίλους της έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, ο πατέρας της πέρασε τα σύνορα με τη Φινλανδία και η μητέρα της ταξίδεψε στη Λιθουανία μέσω Λευκορωσίας.
Για τη Μαρία είναι ξεκάθαρο: Προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία, ο Putin είναι διατεθειμένος να κάνει τα πάντα. Αυτός είναι ένας από τους λόγους, για τους οποίους θεωρεί πως δεν υπάρχει πλέον καμία προοπτική για την ίδια στην πατρίδα της. Το προπαγανδιστικό σύστημα των ΜΜΕ και τα ολοένα και πιο σκληρά κυβερνητικά μέτρα εναντίον όσων σκέφτονται διαφορετικά κατέστρεψαν και τις τελευταίες της ελπίδες για βελτίωση. Η ίδια δεν μπορεί να διανοηθεί γιατί πολλοί άνθρωποι στην Ελλάδα δυσκολεύονται να επικρίνουν τη Μόσχα για τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας: «Πρόσφατα ένας Έλληνας μου είπε ότι όλα είναι καλά στη Ρωσία. Διαφώνησα και του εξήγησα πώς έχει πραγματικά η κατάσταση. Αλλά δεν ήθελε να το πιστέψει».
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ακολουθεί την πολιτική της ΕΕ και στηρίζει το Κίεβο στη μάχη του κατά της Μόσχας. Η Ελλάδα έχει ήδη προμηθεύσει όπλα στην Ουκρανία. Ωστόσο, τρέχουσες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περισσότεροι από τους μισούς πολίτες δεν υποστηρίζουν την πολιτική της κυβέρνησής τους. Την ώρα που οι πρόσφυγες από την Ουκρανία γίνονται δεκτοί με ανοιχτές αγκάλες στην Ελλάδα, πολλοί Έλληνες απορρίπτουν τα μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Σύμφωνα με δημοσκόπηση, περισσότερο από το 60% των ερωτηθέντων τάχθηκαν ρητά κατά των παραδόσεων όπλων και θεωρούν πως ευθύνη για τον πόλεμο έχει τόσο η Μόσχα, όσο και το Κίεβο.
Ένας λόγος για την αμφιθυμία είναι το ότι οι Συντηρητικοί στην Ελλάδας βλέπουν παραδοσιακά στη Ρωσία μία σύμμαχη χώρα. Το 2019, πέντε χρόνια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, ο τότε αρχηγός της αντιπολίτευσης Μητσοτάκης ταξίδεψε στη Μόσχα. Εκεί μίλησε για «σχέση εμπιστοσύνης» μεταξύ του κόμματός του, της Νέας Δημοκρατίας, και του κόμματος Ενωμένη Ρωσία του Putin -και διαβεβαίωνε ότι για τη Ρωσία η Ελλάδα θα είναι πάντοτε ένας «αξιόπιστος συνομιλητής».
Σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Αθανάσιο Γραμμένο, η συμπάθεια πολλών Ελλήνων προς τη Ρωσία βασίζεται πρωτίστως στην κοινή ορθόδοξη πίστη: «Επί αιώνες, η Ρωσία εμφανιζόταν ως η προστάτιδα δύναμη των Ορθοδόξων Χριστιανών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία». Η Μόσχα ποτέ δεν βοήθησε ενεργά -αλλά ο μύθος του μεγάλου σωτήρα στην Ανατολή έχει βαθιές ρίζες στην ελληνική κουλτούρα: «Πολλοί Δεξιοί, συμπεριλαμβανομένων μελών του κυβερνώντος κόμματος, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η Ρωσία θα απελευθερώσει τελικά την Κωνσταντινούπολη και θα την δώσει πίσω στην Ελλάδα και ονειρεύονται μια νέα Βυζαντινή Αυτοκρατορία».
Αλλά και σε άλλες βαλκανικές χώρες μπορεί κανείς να παρατηρήσει πώς η Ρωσία προσπαθεί να αποκτήσει επιρροή μέσω της ορθόδοξης πίστης. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία, όπου η στάση των πολιτών έναντι της ΕΕ εμφανίζεται διχασμένη. «Εκεί η Ρωσία διαδίδει την παλιά ιδέα της ορθόδοξης συνομοσπονδίας».
Αυτό είναι πιο δύσκολο να συμβεί στην Ελλάδα. Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνώρισε την αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας το 2019 -και έτσι ενήργησε σαφώς ενάντια στη βούληση της ηγεσίας της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αλλά το κήρυγμα κατά τη Λειτουργία της Κυριακής είναι διαφορετικό: «Η Εκκλησία στην Ελλάδα αποτελεί αντανάκλαση της κοινωνίας. Υπάρχουν επίσης πολλοί ιερείς που υιοθετούν θεωρίες συνωμοσίας. Και έχουν επιρροή σε πολλούς πιστούς», υποστηρίζει ο Γραμμένος.
Ο Σταύρος Τζίμας γνωρίζει καλά τις συμπάθειες των συμπατριωτών του. Ο δημοσιογράφος θεωρείται ειδικός στα Βαλκάνια, τη Ρωσία και την Ορθόδοξη Εκκλησία. Σε σχέση με τη Μόσχα, η ελληνική Αριστερά εξακολουθεί να φλερτάρει με τη σοβιετική νοσταλγία και οι Συντηρητικοί με την ορθόδοξη πίστη, επισημαίνει. Αυτά τα ρομαντικά συναισθήματα, ωστόσο, εξηγούν μόνο εν μέρει γιατί οι Έλληνες πολίτες είναι τόσο απρόθυμοι να καταδικάσουν τον πόλεμο της Μόσχας στην Ουκρανία.
«Έχω την αίσθηση ότι οι περισσότεροι Έλληνες φοβούνται ότι η υποστήριξη των κυρώσεων κατά της Ρωσίας θα βλάψει τη χώρα μας», είπε ο Τζίμας στη DW. Και στην Ελλάδα οι τιμές ορισμένων προϊόντων καθώς και του ρεύματος και του φυσικού αερίου έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. «Υπάρχει ο φόβος ότι τα μέτρα που θα ληφθούν κατά της Μόσχας θα επηρεάσουν και τα οικονομικά της οικογένειας».
Από πολιτικής άποψης, όμως, οι σχέσεις της Ελλάδας με τη Ρωσία βρίσκονται σε καθοδική πορεία εδώ και πολύ καιρό. Οι πολιτικές διαφωνίες διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο, για παράδειγμα η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 ή η Συμφωνία των Πρεσπών, με την οποία η Ελλάδα και η Βόρεια Μακεδονία έλυσαν τη μακροχρόνια διαφορά τους για το όνομα της γειτονικής χώρας το 2018. Εκείνη την εποχή ξέσπασε σκάνδαλο, όταν η Αθήνα απέλασε Ρώσους πράκτορες που επεχείρησαν να ενισχύσουν τα αισθήματα κατά της Συμφωνίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.