Το Γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα

Με αφορμή τη έναρξη της νέα σχολικής χρονιάς σε πολλά Ομόσπονδα κρατίδια  

Για το λόγο αυτό προχωρήσαμε στην παρακάτω παρουσίαση του γερμανικού εκπαιδευτικού συστήματοςόπως επίσημα περιγράφεται το επίσημο κείμενο της Επιτρόπου της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης για μετανάστευση και εργαζομένων της Ε.Ε.

1. Υποχρεωτική εκπαίδευση

Όλα τα παιδιά που ζουν στη Γερμανία πρέπει να πηγαίνουν στο σχολείο, αυτό σημαίνει ότι η φοίτηση σε σχολείο είναι υποχρεωτική. Η γενική υποχρέωση σχολικής φοίτησης ξεκινάει κατά κανόνα με τη συμπλήρωση του 6ου έτους της ηλικίας. Εάν ένα παιδί συμπληρώνει το 6ο έτος της ηλικίας του μετά την έναρξη του νέου σχολικού έτους (για παράδειγμα τον Οκτώβριο), συνήθως εγγράφεται στο σχολείο το επόμενο έτος. Αυτό εξαρτάται από το πότε το εκάστοτε Ομόσπονδο Κρατίδιο, στο οποίο το παιδί σας πρόκειται να πάει στο σχολείο, έχει ορίσει την «ημερομηνία αναφοράς» (αυτή μπορεί να είναι μεταξύ 30 Ιουνίου και 30 Σεπτεμβρίου). Εάν το παιδί σας έχει τα 6α του γενέθλια πριν την ημερομηνία αναφοράς, τότε υπόκειται στην υποχρέωση εγγραφής στο σχολείο το ίδιο έτος. Σε όλα τα Ομόσπονδα Κρατίδια το σχολικό έτος αρχίζει τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο. Η υποχρέωση σχολικής φοίτησης ισχύει και για παιδιά και νέους με αναπηρία.

Συμβουλή: Το πότε ένα παιδί μπορεί ή πρέπει να ξεκινήσει το σχολείο, διαφέρει από κρατίδιο σε κρατίδιο («ημερομηνία αναφοράς»). Ενημερωθείτε στην εκπαιδευτική αρχή του δήμου ή της πόλης σας  για το τι ισχύει στο Ομόσπονδο Κρατίδιο, στο οποίο κατοικείτε.

Οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις για την υποχρέωση σχολικής φοίτησης διαφέρουν στα επί μέρους ομόσπονδα κρατίδια. Ανάλογα με το Ομόσπονδο Κρατίδιο, τα παιδιά και οι νέοι πρέπει να φοιτούν στο σχολείο τουλάχιστον για 9 ή 10 έτη (δημοτικό σχολείο και κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση). Σε ορισμένα ομόσπονδα κρατίδια ακολουθεί η υποχρεωτική φοίτηση σε σχολείο ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (λύκειο ή επαγγελματικό σχολείο).

Η εκπαίδευση στα δημόσια σχολεία είναι δωρεάν. Επιπλέον στη Γερμανία υπάρχουν και ιδιωτικά σχολεία, για τα οποία κατά κανόνα υπάρχουν δίδακτρα.

Στη Γερμανία αρμόδια για την εκπαίδευση είναι τα Ομόσπονδα Κρατίδια. Για αυτό σε κάθε Ομόσπονδο Κρατίδιο υπάρχουν ιδιαιτερότητες, ιδίως οι ονομασίες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μπορούν να διαφέρουν μεταξύ τους.

2. Η δομή του σχολικού συστήματος

Η δομή του σχολικού συστήματος, όμως, μοιάζει σε όλα τα Ομόσπονδα Κρατίδια:

Α. Δημοτικό σχολείο (πρωτοβάθμια εκπαίδευση)

Από το 6ο έτος της ηλικίας, η φοίτηση σε σχολείο είναι κατά κανόνα υποχρεωτική και τα παιδιά ξεκινούν να πηγαίνουν στο δημοτικό σχολείο. Το δημοτικό σχολείο περιλαμβάνει την 1η έως και την 4η τάξη (στο Βερολίνο και στο Βρανδεμβούργο την 1η έως και την 6η τάξη) και είναι το μοναδικό εκπαιδευτικό ίδρυμα, το οποίο επισκέπτονται όλοι οι μαθητές από κοινού. Ισχύει η αρχή του τόπου της κατοικίας: Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά συνήθως πηγαίνουν σε δημοτικό σχολείο κοντά στον τόπο της κατοικίας τους. Σε ορισμένα Ομόσπονδα Κρατίδια οι γονείς μπορούν να επιλέξουν και μόνοι τους το δημοτικό σχολείο, στο οποίο θα πηγαίνουν τα παιδιά τους.

2. Μετάβαση από το δημοτικό σχολείο (πρωτοβάθμια εκπαίδευση) στην κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Στην τελευταία τάξη του δημοτικού σχολείου αποφασίζεται σε ποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση) θα πάνε τα παιδιά μετά το δημοτικό σχολείο. Βάσει των σχολικών βαθμών (και ενδεχομένως και άλλων κριτηρίων, όπως η μαθησιακή και εργασιακή συμπεριφορά) οι δάσκαλοι χορηγούν μια σύσταση για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αυτή η σύσταση συζητείται στο πλαίσιο μίας κοινής συμβουλευτικής συζήτησης με τους γονείς. Βάσει αυτής κρίνεται η μελλοντική εκπαιδευτική πορεία του παιδιού. Στα περισσότερα Ομόσπονδα Κρατίδια η σύσταση δεν είναι δεσμευτική. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς μπορούν να αποφασίσουν σε ποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα πηγαίνει το παιδί τους μετά το δημοτικό σχολείο. Ωστόσο, σε περίπτωση επιλογής σχολείου, για το οποίο δεν υπάρχει σύσταση και ανάλογα με το Ομόσπονδο Κρατίδιο, οι μαθητές πρέπει συνήθως να περάσουν εισαγωγικές εξετάσεις ή/και να διανύσουν μια δοκιμαστική περίοδο στο σχολείο της επιλογής τους.

3. Εκπαιδευτικά ιδρύματα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (κατώτερη και ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση)

Μετά το δημοτικό σχολείο το σχολικό σύστημα υποδιαιρείται σε διάφορα είδη σχολείων με διαφορετικά προγράμματα μαθημάτων και απολυτήρια. Τα προγράμματα των επί μέρους σχολείων της κατώτερης και ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διαφέρουν πολύ μεταξύ τους.

Τα ακόλουθα είδη σχολείων υπάρχουν στην κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση:

• σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (έως την 9η ή 10η τάξη)
• σχολεία μέσης εκπαίδευσης (έως την 10η τάξη)
• πολυκλαδικά σχολεία (προσφέρουν απολυτήριο πρωτοβάθμιας και μέσης εκπαίδευσης)
• λύκεια (έως την 9η τάξη)
• ενιαία σχολεία (προσφέρουν όλων των ειδών τα απολυτήρια)

Η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση περιλαμβάνει τα ακόλουθα σχολεία:

• τις ανώτερες τάξεις του λυκείου (σε λύκεια ή ενιαία σχολεία από τη 10η έως τη 12η ή 13η τάξη)
• τα επαγγελματικά σχολεία
• τα σχολεία ενηλίκων (βραδινά σχολεία και κολέγια)

Όλα τα είδη σχολείου προσφέρουν απολυτήριο γενικής εκπαίδευσης. Το απολυτήριο αυτό - ανάλογα με το είδος - παρέχει δικαίωμα φοίτησης σε διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα (για παράδειγμα πανεπιστήμιο, ανώτατη τεχνική σχολή, επαγγελματική κατάρτιση κλπ.).

Στα σχολεία, τα οποία έχουν σκοπό να προσφέρουν ορισμένο απολυτήριο, όλα τα μαθήματα σχετίζονται με το εκάστοτε συγκεκριμένο απολυτήριο. Για παράδειγμα:

το σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (απολυτήριο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης),

το σχολείο μέσης εκπαίδευσης (απολυτήριο μέσης εκπαίδευσης),

το λύκειο (απολυτήριο λυκείου - Abitur).

Υπάρχουν, όμως, και σχολεία, τα οποία προσφέρουν διάφορα είδη απολυτηρίων (ενιαία σχολεία). Εδώ η απόφαση για το ποιο απολυτήριο θα λάβει το παιδί λαμβάνεται στη διάρκεια της σχολικής σταδιοδρομίας.

Στα ενοποιημένα γενικά σχολεία οι μαθητές δεν παρακολουθούν μαθήματα ειδικής κατεύθυνσης. Αντ’ αυτού μπορούν να επιλέξουν μεταξύ διαφορετικών βαθμών δυσκολίας των μαθημάτων - πρόκειται για τα ούτως καλούμενα μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας, τα βασικά μαθήματα και τα μαθήματα για προχωρημένους

Κατά τη διάρκεια της σχολικής εκπαίδευσης κατ’ αρχήν είναι δυνατή η αλλαγή από το ένα είδος σχολείου σε άλλο, εφόσον πληρούνται τα απαραίτητα κριτήρια απόδοσης.

Στη Γερμανία το απολυτήριο σχολείου δεν αποτελεί προϋπόθεση για την επαγγελματική κατάρτιση, αλλά υπάρχουν πολύ λίγες επιχειρήσεις, οι οποίες δέχονται νέους χωρίς απολυτήριο για επαγγελματική κατάρτιση. Για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε τις Συχνές ερωτήσεις.

ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΟΥΝ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ; 

Σύμφωνα με τον γερμανικό νόμο σχετικά με την επαγγελματική εκπαίδευση και τον γερμανικό νόμο βιοτεχνών δεν απαιτείται ειδική προκαταρκτική εκπαίδευση για την ένταξη σε πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης. Ανάλογα με το επάγγελμα οι περισσότερες επιχειρήσεις, όμως, ζητούν τουλάχιστον απολυτήριο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ή και απολυτήριο μέσης εκπαίδευσης ή δικαίωμα εισαγωγής σε ανώτατη σχολή (απολυτήριο λυκείου ή απολυτήριο λυκείου με δικαίωμα εισαγωγής σε ανώτατη τεχνική σχολή). Χωρίς απολυτήριο πάντως είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί θέση μαθητείας στη γερμανική αγορά εργασίας.

ΠΟΙΑ ΕΙΔΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ;

Απολυτήριο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης:

Του απολυτήριο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης προσφέρει τη δυνατότητα πρόσβασης στο σύστημα της δυαδικής επαγγελματικής κατάρτισης. Προϋπόθεση είναι οι νέοι να βρουν πρώτα μια θέση μαθητείας σε μια επιχείρηση. Πολλές επιχειρήσεις, όμως, ζητούν απολυτήριο μέσης εκπαίδευσης ως προϋπόθεση για μια θέση μαθητείας. Αρκετοί νέοι με απολυτήριο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν βρίσκουν θέση μαθητείας. Επειδή εξακολουθεί να είναι υποχρεωτική η φοίτηση σε σχολείο για αυτούς, θα πρέπει να ολοκληρώσουν κάποιο προπαρασκευαστικό επαγγελματικό μέτρο σε επαγγελματικό σχολείο πλήρους απασχόλησης. (Οι πληροφορίες, στις οποίες παραπέμπει ο ανωτέρω σύνδεσμος, δεν διατίθενται στα Ελληνικά.)

Απολυτήριο μέσης εκπαίδευσης:

Οι νέοι με απολυτήριο μέσης εκπαίδευσης έχουν περισσότερες δυνατότητες επαγγελματικής εξέλιξης. Το απολυτήριο μέσης εκπαίδευσης ανοίγει τον δρόμο προς πολλές κατευθύνσεις επαγγελματικής κατάρτισης. Πέρα από τη δυαδική επαγγελματική κατάρτιση προσφέρει και τη δυνατότητα επαγγελματικής σχολικής κατάρτισης πλήρους απασχόλησης και παρέχει - εν μέρει υπό την προϋπόθεση ορισμένου μέσου όρου βαθμών - πρόσβαση σε διάφορα είδη σχολείων της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (σχολείο δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης, ανώτερη επαγγελματική σχολή, επαγγελματικό λύκειο) και στις ανώτερες τάξεις του λυκείου (απολυτήριο λυκείου - Abitur).

Δικαίωμα εισαγωγής σε ανώτατη σχολή (απολυτήριο λυκείου - Abitur):

Το απολυτήριο λυκείου (Abitur) παρέχει δικαίωμα εισαγωγής σε ανώτατη σχολή. Με το απολυτήριο λυκείου μπορεί να γίνει εγγραφή σε πανεπιστήμιο ή σε ανώτατη τεχνική σχολή. Το δικαίωμα εισαγωγής σε ανώτατη σχολή παρέχεται με τα εξής απολυτήρια:

• το απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (απολυτήριο λυκείου),
• το απολυτήριο επαγγελματικής κατεύθυνσης (απολυτήριο λυκείου επαγγελματικής κατεύθυνσης) ή
• το απολυτήριο λυκείου με δικαίωμα εισαγωγής σε ανώτατη τεχνική σχολή

Ωστόσο, πολλοί νέοι με απολυτήριο λυκείου επιλέγουν την επαγγελματική κατάρτιση αντί των πανεπιστημιακών σπουδών.