Γερμανία: Πόσο χρηματοδοτεί τις εκκλησίες

Καθολική και ευαγγελική Εκκλησία έλαβαν το 2022 από το γερμανικό δημόσιο γύρω στα 600 εκ. ευρώ αποζημιώσεις για απαλλοτριώσεις από τις αρχές του 19ου αιώνα ενώ ετήσια έσοδα από 150 δις

Κάθε χρόνο εισρέουν στα ταμεία καθολικής και ευαγγελικής εκκλησίας στην Γερμανία μεγάλα χρηματικά ποσά από το γερμανικό Δημόσιο. Το 2022 οι δύο μεγαλύτερες γερμανικές Εκκλησίες έλαβαν περισσότερα από 600 εκατομμύρια από φόρους. Τα εν λόγω έσοδα δεν αφορούν βέβαια τον αποκαλούμενο «εκκλησιαστικό φόρο», τον οποίο το κράτος εισπράττει μέσου του φόρου εισοδήματος και αποδίδει στη συνέχεια στις Eκκλησίες.

Για να καταλάβει κανείς γιατί ένα τόσο μεγάλο ποσό καταβλήθηκε στις Eκκλησίες, θα πρέπει να ρίξει μια ματιά στην ιστορία των τελευταίων δύο αιώνων. Κατά τη διάρκεια της ναπολεόντειας κατοχής της Γερμανίας στις αρχές του 19ου αιώνα αποφασίστηκε ο διαχωρισμός κράτους και Eκκλησίας. Εκκλησίες απαλλοτριώθηκαν, μοναστήρια και άλλα εκκλησιαστικά ιδρύματα έκλεισαν ή περιήλθαν στην ιδιοκτησία των γερμανικών κρατιδίων. Επειδή οι Eκκλησίες εξαναγκάστηκαν τότε να παραδώσουν χρήματα και γη, οι τοπικοί ηγεμόνες δεσμεύθηκαν, ως αντάλλαγμα, να πληρώνουν τους ιερείς και άλλα έξοδα των εκκλησιών. Μέχρι σήμερα, τα ομόσπονδα κράτη καταβάλλουν αυτές τις αποζημιώσεις, ως νόμιμοι διάδοχοι των ηγεμόνων.

Το παράδοξο είναι ότι ήδη από το 1919 το Σύνταγμα της Βαϊμάρης όριζε ότι οι πληρωμές θα τερματιστούν με μία εφάπαξ χορηγία. Τριάντα χρόνια αργότερα, ο Βασικός Νόμος της μεταπολεμικής Γερμανίας, υιοθετούσε αυτή την απόφαση. Παρ' όλα αυτά οι πληρωμές όχι μόνο συνεχίζονται κανονικά κάθε χρόνο, αλλά αυξάνονται σταθερά: από περίπου 23 εκατομμύρια ευρώ το 1949 σε περισσότερα από 602 εκατομμύρια το 2023.

Το Βερολίνο επιδιώκει μια συμφωνία-πλαίσιο

90.000 ακίνητα ανήκουν σε ευαγγελική και καθολική Εκκλησία90.000 ακίνητα ανήκουν σε ευαγγελική και καθολική Εκκλησία

Η σημερινή ομοσπονδιακή κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να τερματίσει τις κρατικές πληρωμές, όπως έχει άλλωστε προβλεφθεί στην κυβερνητική συμφωνία μεταξύ Σοσιαλδημοκρατών, Πρασίνων και Φιλελευθέρων. Για το λόγο αυτό το υπουργείο Εσωτερικών δημιούργησε, στην αρχή της τετραετίας, ομάδα εργασίας για την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ κυβέρνησης, κρατιδίων και Εκκλησιών. Στόχος είναι μέχρι το τέλος του 2023 να υπάρξει μία συμφωνία-πλαίσιο αναφορικά με ένα εφάπαξ ποσό αποζημίωσης, αλλά και το χρονικό διάστημα παράλληλης καταβολής ετήσιων ποσών.

Το νομοσχέδιο που κατέθεσαν το 2020 τα τότε αντιπολιτευτικά κόμματα (Φιλελεύθεροι, Πράσινοι και Αριστερά) προβλέπει εφάπαξ πληρωμή αποζημίωσης 18,6 φορές μεγαλύτερο από τις τρέχουσες αποζημιώσεις, οι οποίες αντιστοιχούν σε περίπου 11 δισεκατομμύρια ευρώ. Τα ομόσπονδα κρατίδια θα έπρεπε να καταβάλουν το εν λόγω ποσό και παράλληλα να συνεχίσουν την πληρωμή των ετήσιων αποζημιώσεων για 20 χρόνια.

Για τις Εκκλησίες στη Γερμανία οι κρατικές επιχορηγήσεις αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος των εσόδων τους. Μόνο από εκκλησιαστικούς φόρους, οι δύο Εκκλησίες εισέπραξαν μαζί το 2022 σχεδόν 13 δισεκατομμύρια ευρώ. Επιπλέον έχουν έσοδα από περιουσιακά στοιχεία, κρατούν ωστόσο σιγή ιχθύος για το πόσα χρήματα εισρέουν στα ταμεία τους. Ως ιδιοκτήτες δασών, γης, ακινήτων και εταιρειών, όπως εκδοτικοί οίκοι, ζυθοποιίες, τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες και μερίδια μετοχών, οι εκκλησίες είναι στην ουσία μεγάλες οικονομικές επιχειρήσεις.

Ολοένα περισσότεροι Γερμανοί αποχωρούν επισήμως από την Εκκλησία

«Οι δύο Εκκλησίες έχουν ετήσια έσοδα περίπου 150 δισεκατομμυρίων ευρώ η κάθε μια», εκτιμά ο δημοσιογράφος Κάρστεν Φρερκ, ο οποίος ασχολείται με την χρηματοδότηση των εκκλησιών εδώ και χρόνια. Όπως λέει ο γερμανός ειδικός, τα οικονομικά των Εκκλησιών είναι αδιαφανή, αν μη τι άλλο επειδή ο κύκλος εργασιών τους κατανέμεται σε περίπου 50.000 νομικά πρόσωπα.

Την ίδια ώρα συνεχίζεται εδώ και χρόνια η «αιμορραγία» της καθολικής και της ευαγγελικής Εκκλησίας με πιστούς να αποχωρούν είτε για λόγους που αφορούν τις προσωπικές τους πεποιθήσεις, είτε για να μην καταβάλλουν κάθε χρόνο ένα σημαντικό ποσό από τα έσοδά τους. Σύμφωνα με εκτιμήσεις μέχρι το 2060 καθολική και ευαγγελική Εκκλησία θα απωλέσουν το 50% των μελών που έχουν σήμερα.

«Λαμβάνοντας υπόψη την έλλειψη κατανόησης του πληθυσμού για τις αποζημιώσεις, οι οποίες θα έπρεπε να είχαν σταματήσει πριν 100 χρόνια, είναι πλέον καιρός να βρεθεί λύση», λέει Χανς Μίχαελ Χάινιγκ, ειδικός στο εκκλησιαστικό δίκαιο και καθηγητής δημοσίου δικαίου στο πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν. Πόσο μάλλον που η Τσεχία αποτελεί υπόδειγμα, τερματίζοντας την καταβολή αποζημιώσεων στην εκκλησία και καταβάλλοντας ένα εφάπαξ ποσό.

Ίνζα Βρέντε,  Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος , Deutsche Welle