Χρύσα Αράπογλου: ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΟΥ ΡΕ! ΤΙ ΣΟΥ ΖΗΤΑΝΕ;

«Όταν συνηθίζεις το τέρας, αρχίζεις να του μοιάζεις» (Μάνος Χατζηδάκις)

Ο βανδαλισμός του Ευκλείδη δεν είναι ένα μεμονωμένο φαινόμενο. Η βία και ο εκφοβισμός,  όπως και η αδράνεια ή η αδυναμία αντίδρασης πολλών καθηγητών μπροστά σε ένα κύμα αυξανόμενης επιθετικότητας, αλλά και η αμηχανία ολόκληρου του παιδαγωγικού και κοινωνικού πλέγματος, αρχίζει να γίνεται, για πολλά σχολεία, μια «κανονικότητα». 

Η επιστολή παραίτησης, ως έσχατη κίνηση αξιοπρέπειας του αναπληρωτή καθηγητή, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, φωτίζει τις ρωγμές του εκπαιδευτικού συστήματος και της κοινωνίας ολόκληρης. Ρωγμές που μάλλον έχουν ανοίξει σαν σπηλιές που μέσα τους χάνονται έφηβοι, κατακρημνίζονται όνειρα νέων εκπαιδευτικών και συντρίβονται προσωπικότητες. Είναι ράπισμα από την εισαγωγή της μέχρι την τελευταία γραμμή. 

Οι περισσότεροι φίλοι που το συζήτησα τις τελευταίες ημέρες, αυθόρμητα απάντησαν «ΕΠΑΛ είναι, τι περιμένεις;»!! Τι επικρατεί λοιπόν στα ΕΠΑΛ; Και τι συμβαίνει, εντέλει, με την περιβόητη τεχνική εκπαίδευση στη χώρα; Η κατάσταση, γράφει ο εκπαιδευτικός που παραιτήθηκε, και δεν έχω κανέναν λόγο να το αμφισβητήσω, «είναι γνωστή σε όλο το εκπαιδευτικό προσωπικό, τη δευτεροβάθμια διεύθυνση και την τοπική κοινωνία, κρίνω όμως πως μάλλον δεν έχει αξιολογηθεί σωστά η σοβαρότητά της, ενδεχομένως λόγω της χρόνια επικρατούσας κατάστασης στα ΕΠΑΛ και τα σχολεία της χώρας γενικότερα»! Και στη συνέχεια, περιγράφει όσα έζησε και έμαθε. 

Κάπνισμα μέσα στην τάξη (μάλλον ανήκει στους κανόνες κανονικότητας πλέον), θανατηφόρο ατύχημα από ανατροπή αυτοκινήτου έξω από το σχολείο, ανοιχτά κινητά, συνεχής βιντεοσκόπηση, αναπαραγωγή ανδραγαθημάτων μέσω τικ-τοκ, συναγωνισμός χυδαιολογίας, απειλές για τη σωματική του ακεραιότητα και το αυτοκίνητό του, επίδειξη δύναμης του τύπου «εδώ κάνουμε κουμάντο εμείς». «Εδώ μάθημα δε κάνεις. Δε κάνει κανείς. Θα μας βάλεις όλους ένα 12 όπως όλοι και άντε.., εντάξει ρε;» και όπως ο ίδιος γράφει «οι εκφοβισμοί, η ταπείνωση και ο εξευτελισμός είναι καθημερινότητα για όλους τους εκπαιδευτικούς εκεί μέσα». Το ίδιο ταπεινωτικές είναι και οι παραινέσεις και οι συντριπτικές ετυμηγορίες « κάνε υπομονή», «σημεία των καιρών», «προσαρμόσου», «έτσι είναι τα ΕΠΑΛ σε όλη την Ελλάδα». 

Η ήττα ολόκληρης της κοινωνίας. Ο ίδιος εκπαιδευτικός, που μπορεί και να ξεσπιτώθηκε από μακρινό σημείο της χώρας για να υπηρετήσει σε άγνωστο τόπο για κάποιους μήνες, προς δόξα του συστήματος της συγκέντρωσης «μορίων», συνεχίζει, ότι στα δύσκολα οι καθηγητές είναι εντελώς μόνοι. Κανείς δεν θα σε αποζημιώσει για ό,τι υποστείς, πουθενά δεν έχεις να προσβλέπεις και αν είσαι και αναπληρωτής και στραβοπατήσεις διώχνεσαι χωρίς πολλά πολλά. Καθώς από τη Διεύθυνση Εκπαίδευσης του ζήτησαν να «προσαρμοστεί κάπως», δηλώνει ότι «προσαρμογή στην προκειμένη περίπτωση σημαίνει να στέκομαι σα «νεκροζώντανος» στην τάξη να κάνω πως δε βλέπω, δεν ακούω, δε νιώθω, να μην κάνω μάθημα και τελικά να τους βάλω όλους 12 για να μην έχω άλλα…». 

Τα ΕΠΑΛ προικοδοτούνται με πανάκριβους εξοπλισμούς, η συζήτηση για την αξία της τεχνικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα συνεχίζεται αδιάκοπα (και ατελέσφορα), αλλά, το πρόβλημα, είναι φανερό ότι, δεν αφορά στα χρήματα, ούτε στην περαιτέρω αστυνόμευση, ούτε στους αφορισμούς για την κακιά την κοινωνία. Όλα είναι θέμα Παιδείας. Προτύπων συμπεριφοράς. Και αποφάσεων ουσίας. Το πουλόβερ ξηλώθηκε πολύ. Η θεραπεία μοιάζει να είναι πια περίπλοκη. Και το πρόβλημα δεν αφορά μόνον στα ΕΠΑΛ. Συζητώντας με εκπαιδευτικούς Γυμνασίων στην Θεσσαλονίκη, είδα την απόγνωσή τους εξαιτίας της αδυναμίας αντιμετώπισης βανδαλισμών αλλά και διαχείρισης παιδιών με ανησυχητικές συμπεριφορές. 

Παραβατικότητες κάθε λογής, θύματα παρενοχλήσεων, παιδιά με αυτοκτονικές τάσεις. Χτυπούν όλες τις πόρτες όλων των υπηρεσιών εντός της εκπαιδευτικής κοινότητας, στους οικείους δήμους, στα Ιδρύματα, στους εισαγγελείς. Μιλάμε, μιλούν όλοι, μέρες τώρα, για την τραγική ιστορία της δωδεκάχρονης, αλλά κανείς δεν αναρωτιέται, πέραν της οικογένειας, ποιο είναι το εγγύτερο περιβάλλον που μπορεί εγκαίρως να εντοπίσει, να δράσει και να θεραπεύσει. Είναι το σχολείο. Θα πρέπει να είναι. Γιατί, αν δεν είναι, να τα κλείσουμε. Τι γίνεται λοιπόν στον εντοπισμό ή στη βάσιμη υποψία ενός εκπαιδευτικού ότι ένα παιδί χρειάζεται εξατομικευμένη βοήθεια; (Πολλές φορές με την προτροπή και των ίδιων των γονέων). Από όσα αναφέρουν οι εκπαιδευτικοί, ιδιαιτέρως  όσοι εργάζονται στα θεωρούμενα «πολύ προβληματικά σχολεία», οι προσφάτως εισαχθέντες σύμβουλοι σχολικής ζωής δείχνουν πολύ καλή πρόθεση, αρκεί τη στιγμή της κρίσης να έχουν κάπου να απευθυνθούν. 

Εάν, για παράδειγμα, κάποιος ευσυνείδητος καθηγητής αξιολογήσει ως ανησυχητική μια ακραία συμπεριφορά ή του εμπιστευθεί το παιδί κακοποίηση, δεν βρίσκει εύκολα φορέα άμεσης παρέμβασης. Τυπικά παραπέμπεται στο ΚΕΔΑΣΥ (Κέντρο Διεπιστημονικής Αξιολόγησης Συμβουλευτικής και Υποστήριξης), πρέπει να ακολουθήσει μια σειρά γραφειοκρατικές διαδικασίες συνεδριάσεων, να συντάξει πρακτικό παραπομπής, να συμφωνήσουν οι δύο κηδεμόνες, να βρεθεί στις υποστελεχωμένες υπηρεσίες διαθέσιμος ψυχολόγος και, στο μεταξύ, το παιδί συνεχίζει να φοιτά στο σχολείο, παραμένει σε ακατάλληλο περιβάλλον ή κινδυνεύει να κάνει κακό στον ίδιο του τον εαυτό. Ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί διατίθενται μέσα στα γυμνάσια για λίγους μήνες στο πλαίσιο, και μέχρις εξαντλήσεως, των ΕΣΠΑ. 

Συνήθως, λίγο πριν τις γιορτές, έρχεται ένας ψυχολόγος η  κοινωνικός λειτουργός για μία ημέρα την εβδομάδα. Αυτό, τουλάχιστον, συνέβη, τα δύο τελευταία χρόνια. Στα ΕΠΑΛ παρέμειναν για κάπως μεγαλύτερο διάστημα. Αποσπασματικά, χωρίς συνέχεια και ουσιαστική δυνατότητα αντιμετώπισης των περιστατικών.

Υπάρχουν Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις  με οργανωμένο δίκτυο κοινωνικής στήριξης αλλά έχουν ελάχιστη δυνατότητα παρέμβασης μέσα στον χώρο των σχολείων.

Κάποιοι Δήμοι προσπαθούν, έχουν συγκροτήσει και ειδικές δομές αλλά και αυτοί δεν μπορούν παρά να δράσουν προληπτικά (μαθήματα σε γονείς, υποστήριξη όταν και εάν τους ζητηθεί), γιατί το ελληνικό συγκεντρωτικό κράτος, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην Εσπερία, δεν προχωρά σε ουσιαστική αποκέντρωση και η αυτοδιοίκηση δεν δικαιούται να έχει ισχυρότερη παρουσία μέσα στα σχολεία. Άλλοι Δήμοι παραμένουν υποστελεχωμένοι με αποτέλεσμα την ελλιπή φύλαξη των σχολείων και μόνο για συγκεκριμένες μέρες και ώρες και την αδυναμία στήριξης με κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους, έστω και επικουρικά. Όπως μου λέει διευθυντής που έχει συγγράψει πολλές επιστολές, αναφορές και καταγγελίες προς όλες τις κατευθύνσεις, που κάθε μέρα αγωνιά μη σκάσει  και άλλη  βόμβα στα χέρια του: «τι μένει; Οι εισαγγελείς ανηλίκων, με όποια εξέλιξη μπορεί να έχει μια ανάλογη προσφυγή. Τουλάχιστον έχεις τη αίσθηση ότι δεν τα παράτησες.»έως 20.11.2022

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ)