Το αρχαιότερο σε λειτουργία ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα στον κόσμο

Με αφορμή το Βραβείο «Σίμωνος Σίνα» που απένειμε φέτος στον περίφημο φορέα η Ακαδημία Αθηνών, θυμόμαστε την ιστορία του.

Η Ακαδημία Αθηνών απένειμε στις 21 Δεκεμβρίου 2023 το «Βραβείο Σίμωνος Σίνα» στην Ελληνική́ Εθνική́ Σχολή Βιέννης (ΕΕΣΒ), «για την ιστορική́ και συμβολική́ αξία της ως το αρχαιότερο εν ενεργεία ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα στον κόσμο, καθώς και για το ότι αποτελεί σημαντικό θεσμό που προάγει τον ελληνικό πολιτισμό, τη γλώσσα και την παιδεία, προωθώντας τον ελληνικό πολιτισμό διεθνώς και ενισχύοντας τους ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς μεταξύ Ελλάδας και Αυστρίας».

«Η αναγνώριση αυτή του έργου της αποτελεί υψίστη τιμή για την Ελληνική Εθνική Σχολή Βιέννης, με την πλούσια ιστορία, με σπουδαίους δασκάλους και χιλιάδες απόφοιτους μαθητές στη διάρκεια των δύο και πλέον αιώνων - ανώτατων στελεχών της κοινωνίας, ανθρώπων του πνεύματος, του πολιτισμού, αλλά και της βιοπάλης», τονίζει στην «Εφημερίδα των Συντακτών» στη Βιέννη, ο διευθυντής της ξακουστής σχολής, ο μητροπολίτης Αυστρίας - έξαρχος Ουγγαρίας και Μεσευρώπης Αρσένιος, ο οποίος παρέλαβε το βραβείο στην τελετή απονομής.

Η ιστορία της Ελληνικής Εθνικής Σχολής Βιέννης συνδέεται άρρηκτα με εκείνη των Ελλήνων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, για τους οποίους η πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων -μετά τη δεύτερη πολιορκία της από τους Τούρκους και τις επακόλουθες Συνθήκες Ειρήνης του Κάρλοβιτς (1699), του Πασάροβιτς (1718) και του Βελιγραδίου (1739)- υπήρξε πόλος έλξης για την εκεί δημιουργία ενός οικονομικού και εμπορικού κέντρου τους, αλλά και κοιτίδα της πνευματικής άνθησης του Ελληνισμού που διαβίωνε στα εδάφη της Κεντρικής Ευρώπης.

Οι Ελληνες, αφού κατάφεραν να εξασφαλίσουν τη χορήγηση των απαραίτητων αυτοκρατορικών προνομίων, οργανώθηκαν σε δύο ελληνικές ορθόδοξες εκκλησιαστικές κοινότητες - εκείνη του Αγίου Γεωργίου, που τα μέλη της ήταν υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και της Αγίας Τριάδας με μέλη της τους Ελληνες και Βλάχους καισαροβασιλικούς Αυστριακούς υπηκόους. Ηδη από τα μέσα του 18ου αιώνα, αυτές αναδείχθηκαν σε σπουδαία κέντρα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και της πνευματικής αναγέννησης του ευρύτερου Ελληνισμού, με αντικειμενικό σκοπό τον φωτισμό των υπόδουλων Ελλήνων, ώστε αυτοί να διεκδικήσουν την απελευθέρωσή τους από τον οθωμανικό ζυγό και αυτό να πραγματοποιείται με την τύπωση, έκδοση και κυκλοφορία διαφόρων βιβλίων και εφημερίδων (η πρώτη ελληνική εφημερίδα στην Ιστορία εκδόθηκε στη Βιέννη). Ιδιαίτερο ρόλο διαδραμάτισε στα τέλη του 18ου αιώνα η ίδρυση τυπογραφείων από τον Γεώργιο Βενδότη και τους αδελφούς Μαρκίδες Πούλιου, οι οποίοι υπήρξαν στενοί συνεργάτες του Ρήγα Βελεστινλή.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο των πνευματικών διεργασιών για ανάπτυξη και ενίσχυση της ελληνικής Παιδείας οι Ελληνες έμποροι της Βιέννης μεριμνούσαν για την εγκύκλια μόρφωση των παιδιών τους προσλαμβάνοντας μορφωμένους δασκάλους προς παράδοση κατ’ οίκον μαθημάτων ελληνικής γλώσσας, ανάγνωσης, γραφής, θρησκευτικών, μαθηματικών, για να προχωρήσουν αργότερα σε απόφαση της συνέλευσης της Κοινότητας της Αγίας Τριάδας, τον Μάρτιο του 1801, ίδρυσης ελληνικού σχολείου, το οποίο θα ενισχυόταν οικονομικά από χορηγίες και κληροδοτήματα ευπόρων Ελλήνων της Βιέννης.

Με επίσημο αυτοκρατορικό διάταγμα της 19ης Μαΐου 1804, ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Α’ της Αυστροουγγαρίας (1768-1835) παραχωρούσε αυτοκρατορικά προνόμια για την ίδρυση, οργάνωση και λειτουργία της Ελληνικής Εθνικής Σχολής Βιέννης, η οποία θα στεγαζόταν στον δεύτερο όροφο του κτιρίου της (αργότερα Μητρόπολης) της Αγίας Τριάδας, με φωτεινές και ευρύχωρες αίθουσες για τις ανάγκες διδασκαλίας μαθητών και μαθητριών που θα διδάσκονταν ελληνική γλώσσα, ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, θρησκευτικά και άλλα μαθήματα.

Το αρχιτεκτονικό σχέδιο της σχολής

Μεταξύ των λογίων που δίδαξαν εκεί τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, συγκαταλέγονται οι σπουδαίοι δάσκαλοι και λόγιοι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού: Ανθιμος Γαζής, Θεόκλητος Φαρμακίδης, Δημήτριος Νικολάου Δάρβαρης, Νεόφυτος Δούκας, Κωνσταντίνος Κούμας, Αθανάσιος Σταγειρίτης, Βασίλειος Παπαευθυμίου και πολλοί άλλοι, οι οποίοι και με την πλούσια συγγραφική και εκδοτική δραστηριότητά τους μετέφεραν τις ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στον ελληνικό πνευματικό χώρο, καθώς και στις παροικίες του Ελληνισμού στην Κεντρική Ευρώπη και στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.

Κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα αναδιοργανώθηκε το σχολικό σύστημα της Σχολής, η οποία αργότερα εγγράφηκε στην Ενωση Διδακτικών και Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων του αυστριακού κράτους, με τον τότε αρχιμανδρίτη Χρυσόστομο Τσίτερ -κατά σάρκα ανεψιού του εθνομάρτυρα μητροπολίτη Χρυσοστόμου Σμύρνης- να εργάζεται στη διάρκεια του Μεσοπολέμου και των δύσκολων χρόνων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ζήλο για την εύρυθμη οργάνωση και λειτουργία της.

Με την επίσημη ίδρυση της Ιεράς Μητρόπολης Αυστρίας το 1963, η σχολή συνέχισε να βρίσκεται υπό την εποπτεία του πρώτου εκλεγμένου μητροπολίτη - εξάρχου Ουγγαρίας και Μεσευρώπης Χρυσόστομου Τσίτερ, του οποίου, μετά την οικειοθελή παραίτηση για λόγους υγείας το 1991, διάδοχος υπήρξε ο τότε επίσκοπος Χρυσουπόλεως και βοηθός επίσκοπος Αυστρίας Μιχαήλ Στάικος, μεριμνώντας ο ίδιος με αφοσίωση, μέχρι την εκδημία του το 2011, για την ενίσχυση της απρόσκοπτης λειτουργίας και του έργου του αρχαιότερου ελληνικού σχολείου της Διασποράς.

Με την ανάληψη των καθηκόντων του διαδόχου του, του σημερινού μητροπολίτη Αυστρίας - εξάρχου Ουγγαρίας και Μεσευρώπης Αρσενίου, που προΐσταται ως διευθυντής της, αποφασίστηκε η αναγκαία συνολική ανακαίνιση της Ελληνικής Εθνικής Σχολής Βιέννης, σε συνεργασία με την Αυστριακή Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μνημείων, με τα σχετικά έργα να ολοκληρώνονται το 2013 και να προχωρεί η διεύρυνση των δραστηριοτήτων της.

Αυτό, το αρχαιότερο σε λειτουργία ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα στο εξωτερικό, αποτελεί, 220 χρόνια από την ίδρυσή του, συμπληρωματικό σχολείο προσχολικής, δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης (λειτουργούν Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο) υπαγόμενο στο εκπαιδευτικό τμήμα του ελληνικού υπουργείου Παιδείας, με σύνολο 300 μαθητές και μαθήτριες στην τωρινή σχολική χρονιά, που διδάσκονται μαθήματα ελληνικής γλώσσας, ελληνικού πολιτισμού, ιστορίας και θρησκευτικών, ενώ διαθέτει επίσης τμήμα χορωδίας και μεγάλη δανειστική βιβλιοθήκη.

Στους εορτασμούς των 200 χρόνων από την ίδρυση της Ελληνικής Εθνικής Σχολής Βιέννης, στην Οδό Ελλήνων στη φημισμένη Συνοικία των Ελλήνων στο κέντρο της αυστριακής πρωτεύουσας, είχαν συμμετάσχει, τον Φεβρουάριο του 2004, ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος μαζί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

Δημοσιεύτηκε στο efsyn